صندوق های بخشی خودرویی در ریزش های اخیر بازار عملکرد جذابی نداشتند. بررسی پرتفوی این صندوق ها نشان می دهد که بتای بالای سهام خودرویی، در نوسانات بیشتر این صندوق ها نسبت به شاخص اثرگذار است. علاوه بر این، استفاده برخی از صندوق ها از بازار آپشن موجب شد تا این صندوق ها در برابر کاهش قیمت ها در امان باشند.

قانون راه اندازی صندوق های بخشی که از سال 96 نوشته شد، بالاخره در تیرماه سال 1401 توسط سازمان بورس اجرایی شد و صندوق های بخشی نظیر پتروآگاه در صنعت پتروشیمی پیشگامان این صندوق ها شدند. بعدها مجوز صندوق های بخشی در صنایع خودرو، سیمان، فولاد و بیمه هم داده شد و صندوق های معدودی در این صنایع فعال هستند. اما صندوق های خودرویی به عنوان صنعتی که لیدر بازار شناخته می شود، از اهمیت خاصی برخوردارند؛ چرا که برخلاف صنایع دیگر، این صندوق ها می توانند از بازار اختیار معامله در جهت پوشش ریسک نیز استفاده کنند. بررسی ها نشان می دهد از میان چهار صندوقی که در این صنعت فعال هستند، در ریزش های بازار بازدهی منفی بیشتری را نسبت به شاخص این صنعت نصیب سهامداران خود می کنند. در این گزارش ضمن بررسی پرتفوی این صندوق ها، این نکته برداشت شد که تنها بهین رو و تخت گاز صورت وضعیت ماهانه پرتفوی خود را منتشر می کنند و فقط بهین رو از بازار اختیار معامله بهره می برد. این صندوق ها برای پوشش ریسک می توانند از این بازار استفاده کنند؛ چرا که آپشن دو خودرویی بزرگ بازار بسیار پرمعامله است. علاوه بر این، صندوق های بخشی خودرویی نیز می توانند به عمق معاملاتی این صندوق ها کمک شایانی کنند. اگر این صندوق ها بتوانند از ظرفیت های فراهم شده نظیر خرید پوت (اختیار فروش) و فروش کال آپشن (اختیار خرید) بهره ببرند، احتمالا گزینه های امنی برای سرمایه گذاری خواهند بود. در حال حاضر نیز در روزهای رشد بازار، این صندوق ها می توانند بازدهی های بسیار خوبی برای بازار خلق کنند.

طبق بند4 قانون سازمان بورس و اوراق بهادار، صندوق های بخشی صندوق هایی هستند که می توانند حداکثر 30درصد سرمایه خود را در یک سهام شرکتی و حداقل 70درصد منابع صندوق را در یک صنعت خاص سرمایه گذاری کنند. همچنین این صندوق ها حداکثر 10درصد منابع خود را می توانند در سایر دارایی ها سرمایه گذاری کنند. از آنجا که در متون مالی به تنوع سبد سرمایه گذاری و تخصیص منابع به صنایع مختلف حرف به میان آمده است، به نظر می رسد صندوق های بخشی این شرایط را فراهم آورده اند تا سرمایه گذاری در صنایع مختلف به کاهش زمان تحلیل و صرفه جویی در وقت سرمایه گذاران بینجامد. اما با توجه به تازه تاسیس بودن این صندوق ها نیاز است عملکرد آنها در بازه های زمانی مختلف سنجیده شود. در حال حاضر صندوق های بخشی صنعت پتروشیمی، فولاد، خودرو و سیمان، دارو و بیمه در بازار سهام فعال هستند.

به نظر می رسد عملکرد صندوق های خودرویی برای بازار سهام از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چرا که اولا صنعت خودرو، یکی از صنایع بزرگ بازار سهام است؛ ثانیا این صنعت بر شاخص کل و عملکرد کلی بازار تاثیر می گذارد و از قدیم الایام به عنوان لیدر بازار شناخته می شده است؛ ثانیا در حال حاضر، بورس تهران، شامل بخش نقدی و مشتقه است و از قضا، صنعت خودرو در بازار آپشن فعال تر است، به طوری که بخش اعظمی از ارزش معاملات و ارزش معاملات مفهومی بازار اختیار معامله را قراردادهای اختیار معامله خودرو و خساپا تشکیل می دهند و قراردادهای گروه بهمن و خگستر نیز اخیرا به این بازار افزوده شده است. بنابراین هم از منظر رسالت پوشش ریسک و هم از منظر تعمیق معاملات اختیار معامله این صنعت برای بازار مهم است و ظرفیت های خوبی را برای صندوق های خودرویی فراهم آورده است. از این رو، صندوق های خودرویی می توانند ضمن بهره بردن از این بازار به عنوان پوشش ریسک در برابر نوسانات منفی بازار، به تعمیق و رشد ارزش معاملات این بازار نیز کمک کنند.

با وجود آنکه صندوق های بخشی خودرویی، باید با مدیریت صحیح پرتفو، بهترین عملکرد را در قبال شاخص صنعت نشان دهند، اما به نظر می رسد این گونه نیست که طی ریزش چند روز اخیر بازار، صندوق های خودرویی ضعیف تر از شاخص صنعت خودرو نمایان شدند، به طوری که در مقیاس ریزش چند روز اخیر که از 3اردیبهشت شروع شد، شاخص صنعت خودرو، بازدهی منفی 1.3درصدی داشت، در حالی که صندوق خودران، 1.5درصد و صندوق تخت گاز 1.3درصد کاهش قیمت را تجربه کردند. این درحالی است که بهین رو و اتوآگاه، بهتر از شاخص صنعت عمل کردند. این منصفانه نیست که بازدهی این صندوق ها را که تازه تاسیس هم هستند در مقیاس کوتاه مدت تحلیل کرد. اما به نظر می رسد پرتفوی این صندوق ها رازهایی داشته باشد که عملکرد این چنینی را رقم زده است. نکته قابل توجه آن است که تاکنون فقط بهین رو و تخت گاز صورت وضعیت پرتفوی خود را بر روی سامانه کدال بارگذاری کردند.

با توجه به آنکه این صندوق ها احتمالا پرتفوی خود را مبتنی بر بتای بالای سهام چیده اند، احتمالا سهام با بتای بالاتر بخش بزرگی از پرتفوی آنها را تشکیل می دهد. به عنوان مثال، 17درصد از پرتفوی بهین رو، متعلق به سهام «خگستر» و «خبهمن» است که بتای 1.8 و 1.5دارند. علاوه بر این 29درصد از سهام این صندوق نیز به ایران خودرو و خاور تعلق دارد که آنها نیز بتای نسبتا بالایی دارند. ضمن آنکه تخت گاز نیز در پرتفوی خود ایران خودرو و خاور را دارد و بخش بزرگی از سرمایه خود را به آنها اختصاص داده است. با این حال، تخت گاز هنوز 61درصد نقدینگی دارد و احتمالا منتظر خرید در سطوح پایین قیمتی است. دلیل افت قیمت تخت گاز نیز به نظر می آید همین موضوع است. عموما این صندوق ها در رشد های بازار نیز عملکرد بهتری دارند.

نکته قابل توجه آن است که بهین رو، از قابلیت های بازار آپشن نیز استفاده می کند، به طوری که این صندوق از استراتژی های مریدپوت (خرید اختیار فروش در کنار خرید سهم) برای پوشش خطر کاهش قیمت سهام، از کال اسپرد صعودی (خرید کال آپشن با قیمت اعمال پایین و فروش کال آپشن با قیمت اعمال بالاتر) به منظور بهره گیری بیشتر از رشد های احتمالی بازار و از کاوردکال (خرید سهام و فروش کال آپشن) به منظور کسب درآمد بهره برد.

به عنوان مثال، بهین رو موفق شد با سررسید فروردین ماه اختیار فروش 300تومانی خودرو بخشی از ریسک خود را در برابر ریزش های اخیر پوشش دهد. این صندوق کاوردکال هایی را در قیمت های اعمال متفاوت بر روی سهام «خبهمن» انجام داده است که برخی از آنها بازدهی خوبی داشتند. این درحالی است که اختیار فروش تبعی ایران خودرو، با قیمت اعمال 366تومان و اختیار فروش تبعی سایپا با قیمت اعمال 321تومان به سررسید تیرماه و شهریورماه در پرتفوی این صندوق قرار دارد. بنابراین به نظر می رسد در برابر کاهش قیمت سهام، این صندوق بیمه شده است. این درحالی است که 29درصد از پرتفوی متعلق به این دو سهم است.

صندوق های خودرویی، عموما در بازار به صندوق هایی معروف هستند که بتای بالاتری نسبت به شاخص دارند؛ چرا که سهام خودرویی نظیر «خگستر»، «خبهمن» و حتی «خودرو» و «خساپا» بتای بسیار بالایی دارند. با توجه به وزن سرمایه گذاری در این سهام، احتمالا این صندوق ها نوسان بیشتری را نسبت به شاخص خواهند داشت. بنابراین در صورتی که شاخص کل رشد خوبی را تجربه کند، احتمالا سهام خودرویی رشد های عجیب و غریبی را در بازار به ثبت می رساند. بنابراین صندوق هایی که در این سهام به طور اختصاصی سرمایه گذاری کرده باشند، می توانند در هیجانات بازار نوسانات خوبی داشته باشند. ضمن آنکه بهین رو، با استفاده از اختیار معامله، می تواند در برابر کاهش ها نیز منابع سهامداران را بیمه کند. به نظر می رسد با افت بیش از حد بازار، زمان خرید این صندوق ها فرامی رسد.