آرشیو سه‌شنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳، شماره ۵۷۵۶
هنر و ادبیات
۸
یادداشت

فهم و تکنیک در پنجه های پیانیست

سجاد پورقناد (نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و روزنامه نگار)

در دنیای موسیقی کلاسیک، جایگاه سولیست همواره یک مقام استثنایی بوده است، چراکه سولیست منهای توانایی تکنیکی که بسیاری از نوازندگان ارکستری نیز دارند، باید قدرت روایتگری ممتازی داشته باشد تا بتواند روایتی دیگرگونه و منحصربه فرد را از یک قطعه ارایه دهد. سولیست نه تنها در تکنوازی، بلکه در همراهی ارکستر هم باید قدرت بیانی ویژه خود را حفظ کند. در تاریخ 10 فوریه 2024 برای اولین بار در امریکا «بیژن و منیژه» برای پیانو، کر و ارکستر سمفونیک در شهر سارازوتا به رهبری جوزف کالکینس به روی صحنه رفت. در این اثر نقش پیانو چیزی فراتر از وظیفه معمول یک سولیست بود؛ پیانیست در این قطعه باید در بخش هایی یک همراهی کننده محو شده در صدای ارکستر و در بخشی دیگر مانند یک سولیست کنسرتو پیانو می درخشید. به طوری که نوازنده پیانوی این اثر باید گاهی همچون خورشیدی بر فراز ارکستر نورافشانی می کرد و گاهی همچون ستاره ای کم سو در کهکشان اصوات ارکستر گم می شد. در اولین اجرای این قطعه، مایسترو جفری بیگل، پیانیست ارکستر، به معنای واقعی کلمه این هوشمندی را داشت که نقش خود را به درستی ایفا کند. او نه تنها به عنوان یک پیانیست ماهر شناخته شد، بلکه به عنوان یک هنرشناس واقعی که می دانست چگونه موسیقی را دراماتیک کند نیز درخشید. مایسترو جفری بیگل، در این اجرا به نوعی، رهبر دومی برای ارکستر بود که ارکستر را از نظر حسی هدایت می کرد و به آن جهت می داد. البته نباید از نظر دور داشت که فرهاد پوپل، آهنگساز این اثر نیز با ذوق و فهم عمیق خود از موسیقی کلاسیک بین المللی توانسته است یک بالانس تکنیکی و در عین حال احساسی را در همراهی پیانو با ارکستر ایجاد کند. او که خود نیز پیانیستی غیرحرفه ای است، به خوبی می دانست که چگونه می تواند از پتانسیل پیانو برای ایجاد یک تجربه شنیداری فراموش نشدنی استفاده کند. حرکت های تکنیکی پیانو در این اثر، هم از نظر نوازندگی پیانو چالش برانگیز و همین طور چشم نواز بود، هم در جای خود عمیق و سحرآمیز. به گمانم پوپل این درس را به خوبی از فرهنگ باستانی ایرانی گرفته که اثر را به طرزی خلق کند که در عین حالی که تاثیرگذار و جذاب باشد، خالی از خودنمایی و تردستی های عوام پسندانه و کم عمق باشد؛ به قول استاد حسین دهلوی «اگر قطعه مشکل است، باید از الزامات موسیقایی اش باشد نه تلاش برای مشکل شدن!» مایسترو جفری بیگل پیانیست این کنسرت نیز با درک این مطلب که مستتر در جای جای این قطعه بود، به خوبی توانست عمق احساسی داستانی که بن مایه «بیژن و منیژه» فردوسی بود را نمایان سازد و حضور چنین هنرمند فهیمی، خوش اقبالی این آهنگساز جوان بود. شایان توجه است که مایسترو جفری بیگل پیانیست این کنسرت، تاکنون با 118 ارکستر همکاری داشته که در این برنامه ها 26 اثر جدید از مهم ترین آهنگسازان امریکایی را طی 25 سال فعالیت هنری به روی صحنه برده است که این واقعیت نشان از میزان تسلط و درک هنری بالای او دارد. اجرای «بیژن و منیژه» اثر فرهاد پوپل با همراهی ارکستر (بیشتر متشکل از اعضای ارکستر سارازوتا) و کر کی کورال و مخصوصا مایسترو جوزف کالکینس و مایسترو جفری بیگل، پیانیست آن، نشان داد که با فهم عمیق از دستاوردهای تکنیکی موسیقی کلاسیک به همراه بهره گیری از فرهنگ غنی باستانی ایران، همچنان می توان اثری درخور توجه از آهنگسازان نسل جدید شنید که در کنار آثار برجسته موسیقی کلاسیک، قابل عرضه و ارائه باشد.