درابتدا به تعریف مناطق آزاد درکشور می پردازم تا بعد به پاسخ پرسش شما برسم. مناطق آزاد مناطقی هستند که خارج از مرزهای اقتصادی کشورها تعریف می شوند و به اصطلاح آفشور هستند. به این معنا که قوانین عمومی کشورها بر آن مناطق حاکم نیست و یک قانون خاص خودشان در حوزه اقتصادی دارند با اهداف مشخص که مربوط به سرمایه گذاری، صادرات و تقویت تولید می شود. درسال1372 با تصویب قانون چگونگی اداره مناطق آزادسه منطقه آزاد چابهار، کیش وقشم ایجاد شد.به مرور در سال های بعدی این مناطق آزاد افزایش پیدا کرد و امروز 18منطقه آزاد مصوب داریم که 12منطقه در حال فعالیت هستند.

اساسنامه سه منطقه دیگر تصویب شده و درحال انتخاب مدیرعامل و اعضای هیات مدیره هستیم و سه منطقه آزاد نیز در مسیر تدوین اساسنامه قرار دارند که شامل دوغارون، مازندران و سرخس است.علاوه بر مناطق آزاد در دهه 80 مناطق ویژه اقتصادی تاسیس شدند که ادبیات شان کم وبیش شبیه به مناطق آزاد است اما میزان مشوق هایی که برای آنها وجود دارد، متفاوت است. در کشور 33 منطقه ویژه اقتصادی هم داریم که سه منطقه به منطقه آزاد تبدیل شده اند؛ امیرآباد در مازندران، سرخس و دوغارون که اکنون در دسته منطقه آزاد قرار گرفته اند.در قانون چگونگی مدیریت مناطق آزاد و سیاست های اقتصاد مقاومتی شش ماموریت تعریف شده است؛ تسهیل و جهش در تولید، تسهیل و جهش صادرات، انتقال فناوری به داخل کشور، تامین نیازهای اساسی کشور، سرمایه گذاری خارجی و عمران و آبادانی منطقه از جمله ماموریت های مناطق آزاد است.

اتفاقا به موضوع مهمی اشاره کردید. من منتقد عملکرد مناطق آزاد بودم اما مخالف آن نبودم. درباره عملکرد مناطق آزاد می توانم با عدد و رقم به آن اشاره کنم. بر اساس آخرین آمار واردات و صادرات مناطق آزاد و ویژه اقتصادی تراز تجاری 14.5میلیارد دلار مثبت است. رقمی که به آن اشاره کردم مربوط به صادرات غیرنفتی است و بخش نفت تحت اختیار وزارت نفت است. وارداتی که برای خود مناطق آزاد ویژه 3.5میلیارد دلاربوده ومجموعا تجارت 18میلیارد دلاری را رقم زده است. برای سال1402هم تقریبا همین میزان را پیش بینی می کنیم و به زودی آمارهای آن اعلام می شود.

ما هفت منطقه قدیمی داریم که شامل قشم، کیش، چابهار، ماکو، ارس، اروند و انزلی و اروند است و اکثر سال ها تراز تجاری شان منفی بود اما اکنون هرکدام ازاین مناطق وضعیت مطلوبی پیدا کرده اندودرمسیر بهبود و رشدهستند. ازسال1401 تراز تجاری مناطق آزاد مثبت شد و صادرات از واردات پیشی گرفت.به طوری که دراین سال جزئیات تجارت دراین هفت منطقه به این صورت است که یک میلیارد و 670 میلیون صادرات داشتیم و900میلیون دلار واردات انجام شد و 770 میلیون دلار تراز تجاری مثبت رقم خورد.برخی مناطق آزاد هم مسیر تامین کالاهای اساسی برای کشور هستند،مانند انزلی که اغلب روغن کشور از آنجا وارد می شود. نکته قابل توجه اینجاست وارداتی که برای سرزمین اصلی انجام می شود،درمحاسبات تجاری منطقه نمی آید.این موضوع در صادرات هم رعایت می شود. مناطق آزاد جدید هنوز رونق پیدا نکرده اند و به دنبال شروع فعالیت آنها در بخش های مختلف هستیم.

در سال گذشته رایزنی های زیادی برای سرمایه گذاری انجام شد و دراغلب رویدادهای بین المللی شرکت کردیم.همچنین در داخل نیز بسته های سرمایه گذاری سودآور را به صاحبان سرمایه با مجوز بی نام معرفی کردیم تا سرمایه گذار درگیر اخذ مجوز نباشد. با اقداماتی که انجام دادیم، میزان قرارداد درسال1402نسبت به1401، 3.2برابر شد.به طوری که درسال 1401، 112هزارمیلیارد تومان سرمایه گذاری در مناطق آزاد داشتیم و در سال گذشته این رقم به 363 هزار میلیارد تومان رسید.

در حال حاضر بسیاری از کشورها به دنبال تاسیس مناطق آزاد مشترک هستند.ایران نیز دراین زمینه پیشرواست. اکنون بااغلب کشورهای همسایه مانند عراق، ترکیه وپاکستان مذاکراتی را دراین زمینه انجام داده ‎ایم و تفاهم نامه هایی هم به امضارسیده است. حتی با کشورهایی مانند سوریه که از نظر سیاسی به ما نزدیک هستند نیز مذاکراتی دراین زمینه داشته و درخصوص منطقه آزاد ایران، عراق و سوریه به نتیجه رسیده ایم و در حال برنامه ریزی برای اساسنامه آن هستیم. ایران مبتکر روش های فعالیت در مناطق آزاد شده است. مامعتقدیم مناطق آزاد تیم ملی اقتصاد ایران است وبا بخش های مختلف می تواند صادرات غیرنفتی کشور را رشد دهد.