آرشیو شنبه ۱۰ تیر ۱۳۸۵، شماره ۷۹۶
حکمت شادان
۲۱
حریم در شهر و بنا-1

حریم معماری و معماری حریم

دکتر محمدرضا حائری

حریم، انعکاس فضایی حرمت و حرمت، انعکاس اجتماعی حریم است. قصد این نیست که درباره واژه حریم و تعابیر مختلف آن مطلبی ارائه شود، چرا که حریم از آن واژه ها است که می توان یک دریا برداشت مختلف از آن ارائه کرد. حریم، حرمت، محارم، احترام، حرم، احرام و از این قبیل، با ابعاد و معانی گوناگون شان، به جای خود می بایست مورد بررسی قرار گیرند و چه بسیار هم نوشتن و گفت وگو کردن درباره آنها ضروری است. آنچه در این فرصت قابل ارائه است، آن است که رابطه فرد و جامعه و طیف گسترده ای از حریم ها که در حدفاصل قلمرو خصوصی و قلمرو عمومی وجود دارد، می بایست در شهر منعکس باشد. وجود و یا فقدان حریم، شاخصی است قابل اندازه گیری، برای ارزیابی چگونگی رابطه متقابل فرد و جامعه نسبت به یکدیگر. از طرف دیگر با وجود حریم، حد و حدود فعالیت ها نسبت به هم مشخص می شود، به نحوی که هر فعالیت می تواند بی آنکه در قلمرو فعالیت های همجوار خللی ایجاد کند، کار خود را دنبال کند.

با توجه به همین چند نکته، امروزه در تهران، نه تنها حریم های بیولوژیک و حریم های فرهنگی لازم برای کارکرد سلامت پنج حس ما دچار تهدید شده اند، بلکه حریم تمامی اجزای تشکیل دهنده شهر یعنی خانه، کوچه، محله، فضای شهری، چشم انداز و ایمنی، درهم شکسته شده است. در نبود حریم های ضروری، کارکرد شهر دچار اختلال جدی شده و نتایج اسف بار آن به طور روزمره در قسمت های مختلف شهر قابل رویت است.هدف از طرح این بحث یعنی «حریم معماری و معماری حریم» دعوت به بازنگری درباره مفهوم شهر، تفکر دوباره درباره شهر و شیوه های سازمان یابی فضا است. به هر صورت، در حال حاضر بر تهران نوعی شهرسازی حاکم است. شناخت بنیان های نظری این نوع از شهرسازی به ما کمک خواهد کرد که اگر فرصت مهیا باشد، بتوانیم در تجدید سازمان فضایی شهر مشارکت آگاهانه داشته باشیم.