64 سال پیش در یک روز سرد پاییزی چون این روزها روح الله خالقی و حسین گل گلاب که غم اشغال نظامی ایران توسط متفقین بر دلشان سنگینی می کرد، تصمیم گرفتند سرودی ملی و میهنی برای تشجیع مردم در برابر اشغال بیگانگان بسازند. چنین بود که گل گلاب استاد وقت دانشگاه تهران شعرش را گفت و استاد مسلم موسیقی ایرانی روح الله خالقی موسیقی آن را ساخت تا سرود «ای ایران» متولد شود. گفته می شود نخستین خواننده این سرود بنان و سپس اسفندیار قره باغی بوده است. با اینکه این قطعه در آواز دشتی که از الحان حزن انگیز ایرانی است نوشته شده است، ولی برانگیزانندگی آن باعث بهت و تعجب کارشناسان است. البته یک نظریه معتقد است حزن ناشی از اشغال نظامی ایران توسط متفقین، بزرگ ترین مایه برانگیزانندگی این سرود است. در آن زمان مردم حضور نظامیان اشغالگر را در کشوری که صاحب تمدنی بزرگ است و تمامی اسباب اقتدار را در خود دارد، قابل تحمل نمی دانستند و همین امر بر احساس سازندگان برای ساخت یک قطعه تاثیرگذار و مخاطبان برای استقبال از آن افزوده است. فرهاد فخرالدینی رهبر ارکستر ملی می گوید این قطعه را در همه کنسرت های ارکستر ملی اجرا می کند و می افزاید: من احساس می کنم مردم وقتی در کنار هم این قطعه را می خوانند با هم صمیمی تر می شوند و در واقع این قطعه یک وحدت و یکپارچگی به مردم می دهد. یکی از روزنامه نگاران می گوید، ایرانیان اگر تمام سرود را حفظ نباشند، حداقل مطلع آن را از بر دارند. آنجا که گفته می شود: ای ایران، ای مرز پرگهر، ای خاکت سرچشمه هنر، دور از تو اندیشه بدان، پاینده مانی تو، جاودان، ای...