مقام خشیت که یک ارزش معنوی، اخلاقی و عبادی به حساب می آید، چگونه در انسان به وجود می آید؟

حالت خشیت یکی از مقامات عرفانی، معنوی و اخلاقی است که در قرآن کریم نیز جایگاه والاو ارزشمندی دارد، و در پرتو شناخت عمیق انسان از ذات باری تعالی و جلال و عظمت و هیبت خداوند به وجود می آید.

لغت شناسان در تعریف خشیت گفته اند: «خشیت به معنای ترس، خوف، بیم، هراس منسوب به عظمت و مهابت است. این کلمه در زبان عربی مصدر است و به صورت خشیه کتابت می شود. (لغت نامه دهخدا، ج6، ص8630)

دائره المعارف تشیع، در جلد 7، صفحه 146 «خشیت» را از قول جرجانی به این صورت نقل کرده است: «خشیت دردمندی دل است از چشم داشت امر نامطلوبی که در آینده به وجود می آید. این حالت گاهی ناشی از کثرت جنایت از سوی بنده و گاهی ناشی از شناخت جلال و هیبت خداوند (پدید می آید) که خشیت انبیا از این قبیل است»

معجم الفروق اللغویه به نقل از محقق طوسی فرق «خوف» و «خشیت» را چنین توصیف می کند: «خوف و خشیت گرچه در لغت به یک معنا «و یا نزدیک به یک معنا» آمده است:، ولی در نزد ارباب قلوب بین «خوف از خدا» و «خشیت از او» فرق است؛ خوف درد نفس است از عقابی که به سبب انجام منهیات یا کوتاهی در واجبات انتظار آن را می کشد و این چیزی است که برای اکثر مردم حاصل می شود. گرچه مراتب آن در میان انسان ها به طور جدی متفاوت است و مرتبه بالای آن جز برای افراد کمی وجود ندارد و خشیت، حالتی است که در اثر درک عظمت خالق و هیبت و ترس از حجاب هایی که بین او و خدا وجود دارد حاصل می شود و این حالت، جز برای کسانی که درک صحیح از کبریایی و عظمت خدا دارند و لذت نزدیکی به خدا را چشیده اند، پیدا نمی شود. بر همین اساس خداوند متعال درباره علما می فرماید: انما یخشی الله من عباده العلما» بنابراین خشیت خوف خاص است و گاهی هم خوف را به جای خشیت به کار می برند. کلام شیخ طوسی را با آیه «یخشون ربهم و یخافون سوء الحساب» می توان تایید کرد؛ زیرا خداوند خشیت را در جانب خودش به کار برده در حالی که خوف را در طرف حساب»