هیچ کار اختیاری آگاهانه ای نیست که از انسان سر بزند و عامل خوف و رجا در آن تاثیری نداشته باشد. هر کاری که ما انجام می دهیم اگر کار عقلایی و حساب شده باشد، یا به امید نفع و لذتی است یا از ترس وقوع ضرر و خطر و شری است. منتها کسانی که باخدا هستند و ایمان به خدا دارند، به اندازه معرفتشان نسبت به توحید (بخصوص توحید افعالی) خوف و رجاءشان نسبت به خدا فرق می کند. دو حالت خوف و رجا را باید در خودمان حفظ کنیم، «لا یکون المومن مومنا حتی یکون خائفا راجی؛ مومن مومن واقعی نیست مگر اینکه هم دارای خوف باشد و هم رجا». در روایتی وارد شده که اگر خوف و رجاء در قلب مومن را وزن کنند و بسنجند، هیچ کدام بر دیگری ترجیح ندارد. اگر خوف زیاد شود موجب یاس از رحمت الهی می شود و اگر رجاء زیاد شود موجب امن از مکر خدا می شود.

همه ما کمابیش ادعا داریم که هم از عذاب خدا می ترسیم و هم امید به بهشت خداوند داریم. هم خوف داریم و هم رجاء. اما این ادعا چه اندازه واقعیت دارد، معلوم نیست! امیرالمومنین می فرمایند: چنین نباش که بگویی امید به آخرت دارم اما کاری انجام ندهی، وقتی پای گناه پیش می آید بگویی ان شاءالله خدا می بخشد. وقتی به او می گویند: توبه کن! می گوید: حالازود است. به واسطه آرزوهای دور و درازی که دارد توبه را عقب می اندازد.

ما باید خوف و رجایی تحصیل کنیم که در ادعایش صادق باشیم.