آرشیو سه‌شنبه ۵ دی ۱۳۹۱، شماره ۲۵۷۷
نگاه دوم
۹

دانش بومی در کنار دانش وارداتی

دوربین تله یی، یکی از مهم ترین ابزارهای جانورشناسان برای شناسایی محل زندگی جانوران نادر خصوصا پلنگ و سایر گوشتخواران است. این دوربین ها به حرکت و دمای بدن جانوران حساس هستند و از جانورانی که از جلوی آنها عبور می کنند به صورت خودکار عکسبرداری می کنند. عکس هایی که با استفاده این دوربین ها تهیه می شود، سندهایی محکم برای اثبات حضور و شناسایی قلمرو جانوران محسوب می شود. اما کارگذاری این دوربین ها نیازمند اطلاعاتی فراوان از شرایط زیستگاه و رفتارهای حیوان مورد نظر است. معمولاافراد بومی خصوصا شکارچیان محلی به صورت تجربی این اطلاعات ارزشمند را کسب می کنند: اطلاعاتی که شاید خبره ترین کارشناسان دانشگاهی حیات وحش از آن بی بهره باشند. برای شناسایی بهتر مسیرهای عبور و مرور و قلمرو پلنگ ها در پارک ملی گلستان، تعدادی از شکارچیان بومی با محیط بانان و کارشناسان پروژه همکاری کردند. برای کارگذاری 83 دوربین در پارک، باید نقاطی مشخص می شد که احتمال عبور پلنگ از آن نقاط بالابود، در مسیرهای جاری شدن سیلاب نبود و همچنین در ساعات روز خورشید به صورت مستقیم در لنز دوربین ها نمی تابید. هر چند که 24 دوربین کارگذاری شده در طول پروژه به سرقت رفتند اما دوربین های باقی مانده که با راهنمایی شکارچیان محلی کارگذاری شده بودند، موفق شدند 78 بار از پلنگ های پارک ملی گلستان عکسبرداری کنند. با این حال نتیجه همکاری به وجود آمده بین شکارچیان و محیط بانان و کارشناسان حیات وحش تنها همین عکس های ارزشمند نیست، بلکه نوعی جایگاه اجتماعی را نیز برای شکارچیان دیروز و همکاران امروز پروژه در پی دارد. چرا که در گذشته رابطه بین محیط بانان و این شکارچیان، رابطه یی پر اصطکاک بود اما این رابطه به نوعی همکاری لذت بخش تبدیل شده است. این نوع همکاری و بهره گیری از دانش بومی شکارچیان، پیش از این در پروژه های حفاظت حیات وحش در ایران سابقه نداشت. در سال های دهه 1350 و در بدو تاسیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز مسوولان وقت سازمان، معمولااز شکارچیان باسابقه برای استخدام به عنوان محیط بان دعوت به کار می کردند. این افراد شکار را کنار می گذاشتند و تبدیل به مدافعان اصلی طبیعت می شدند. امروز بسیاری از آن محیط بانان بازنشسته شده اند اما هنوز هم در بسیاری از مناطق حفاظت شده در سراسر ایران از آنها به عنوان بهترین محیط بانان یاد می شود.