آرشیو سه‌شنبه ۸ اسفند ۱۳۹۱، شماره ۱۶۸۲
فرهنگ
۷
یادداشت

حاشیه نشینی برچسب شهروندان بدون رسانه

دکتر سیامک زند رضوی (عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان)

رسانه ها بخشی از ساکنان شهرها را که به نوعی مسکن خودساخته دارند و شهرداری، اداره های آب، برق، گاز و تلفن، دارایی و مالکیت های آنان را به رسمیت نمی شناسند، به عنوان حاشیه نشین خطاب می کنند. تعدادی از رسانه ها آنان را مورد نکوهش قرار می دهند و نصیحت می کنند تا دیر نشده به شهرستان و روستای محل تولد خود یا اجداد خود بازگردید و خطر استفاده از برق، گاز و آب غیررسمی، ناپایدار و خطرناک را از خود دور کنید. رسانه هایی دیگر بر این شهروندان دل می سوزانند، خاکی بودن معابر، فراوانی مواد مخدر، نبود مراکز آموزشی، بهداشتی، رفاهی و تفریحی در این مناطق را به یاد خوانندگان و بینندگان خود می آورند و به مقامات پیشنهاد رسیدگی می کنند و آه می کشند.

مرور رسانه ها در سه دهه اخیر نمونه های فراوانی از این دو دیدگاه بر زندگی بخشی از شهروندان مناطق شهری را در خود دارد. وجه مشترک دو نگاه مذکور؛ نخبه گرا و از بالابه پایین بودن آن است و بی نتیجه ماندن آن بر کسی پوشیده نیست. راه سوم و مسوولیت اصلی رسانه های «مردم مدار»، رمززدایی از دانش و هنر پرسشگری و گزارشگری و کمک به این بخش از ساکنان شهرهاست. تا خودشان را به طور منظم در رسانه ها معرفی کنند. صدایشان را بلند کنند، نشست های منظم محله ای برگزار کنند و برای بهبود شرایط شان برنامه ریزی و اقدام کرده و قدم به قدم تشکل های محلی و محله ای خاص خودشان را برپا کنند.

روزنامه نگاری مناسب در چنین شرایطی، «روزنامه نگاری مردم مدار» است که همراه با جامعه شناسی مردم مدار می تواند در این تجربه همراه شود. دستاوردهای جهانی نشان می دهد. این بخش از ساکنان شهرها دارایی های با ارزش فراوانی دارند که باید در ساختارهای رسمی پذیرفته شوند تا بخشی از مشکلات فوری حل شود.

در شرایط حاضر دیدگاه نخبه گرایانه حاکم بر رسانه های موجود، در عمل، یک چشم خود را بر مشکلات آنان باز نگه می دارد و چشم دیگرش را بر چگونگی و چرایی قبول این مکان ها برای سکونت در این کشور می بندد. در حقیقت این رسانه ها از دور دستی بر آتش و از نزدیک دستی بر خاکستر دارند.