تاکنون در این مورد که «شریعتی» که بود و چه کرد، زیاد گفته شده. اما می شود مساله را از این زاویه هم مطرح کرد که شریعتی چه نمی توانست باشد و چه نمی توانست بیاموزد. به زعم من شریعتی را می توان با «هگل» مقایسه کرد. به همین منوال نسبت او با ایدئولوژی ای که به انقلاب و پیامدهای پساانقلابی منجر شد، تقریبا همان نسبتی است که میان آرای هگل و مارکسیسم به عنوان یک ایدئولوژی وجود داشت.

اما درک این رابطه تنها از این منظر و موضع ممکن است که آدم ها و بالطبع متفکران را تا حد زیادی زندانی گفتارهایی بدانیم که در آن قرار دارند. به تعبیر «فوکو» این گفتار ها هستند که آدم ها را می سازند؛ نه برعکس. با اینکه در