در طول تاریخ ایران احزاب به شدت تحقیر و محدود شده اند و هرگز چشم انداز روشنی برای فعالیت شان وجود نداشته است. فعالیت احزاب در وهله اول نیاز به محیط امن سیاسی و عرصه آزاد رقابت سیاسی دارد.

لازمه تحرک احزاب در این عرصه وجود قوانین قوی و البته روشن در حوزه جرم سیاسی است. قانونی که در آن از یک سو آزادی های سیاسی تضمین شده و از سوی دیگر هرگونه فعالیت انتقادی به عنوان جرم امنیتی و سیاسی معنا نشود.

بدنه نهادهای مدنی نیز باید آنچنان قوی باشد تا بتواند احزاب را پشتیبانی کند. در کنار این مسائل، فعالیت احزاب منابع اقتصادی مناسبی را نیز می طلبد.

شاید بتوان گفت در مقاطعی از تاریخ ایران تا حدی شرایط موقتی برای فعالیت احزاب به وجود آمد که نشان می دهد همیشه یک نوع جنب و جوش و فعالیتی از احزاب وجود داشته اما فعالیت ها به دلیل اقدام نادرست نهادهای مدنی به خوبی عملی نشده و در عین حال به دلیل فشارهایی که بعضا وارد می شده نهادمندی مناسبی از فعالیت حزبی در کشور صورت نگرفته است.

در این مبحث قوه مجریه بخشی از حاکمیت است اما موضوع احزاب فراتر از حاکمیت است: فعالیتی که نیازمند حمایت مجموعه نیروهای سیاسی از دستگاه قضایی تا نهاد قانونگذاری است. تنها کافی نیست یک دولت نگاهی خاص به احزاب داشته باشد بلکه مجلس قانونمندی نیز برای حمایت از احزاب مورد نیاز است.

نگاه مثبت قوه مجریه اگرچه اندکی فضا را تغییر می دهد اما به تنهایی کافی نیست و احزاب نیز به تنهایی نمی توانند موقعیت خود را تغییر دهند.

رویدادهای سال های اخیر، اصل تحزب و فعالیت حزبی را به نیازی ملی تبدیل کرده است به گونه یی که خلانظام حزبی و تحزب در کشور به خوبی حس می شود. این احساس به همراه تجربه هایی که نخبگان سیاسی طی سال های فقدان تحزب به دست آورده اند می تواند بستر مناسبی را برای از سر گیری فعالیت احزاب فراهم کند.

گرچه با اتفاقاتی که در دولت گذشته روی داد، تحزب در فرهنگ عمومی جامعه موضوعی نامطلوب تلقی می شد و نوعی نگاه منفی بر حزب گرایی وجود داشت اما تغییر نگاه به تحزب در دولت یازدهم، می تواند از یک سو پایه مناسبی برای نخبگان سیاسی در ایجاد وفاق ملی به حساب آید و از سوی دیگر فعالیت اثربخشی در بهبود فضای سیاسی کشور داشته باشد.

* عضو شورای هماهنگی گروه های دوم خرداد