در بحث های گذشته از ماهیت جامعه مدنی و مرام و مسلک آن در مقابل جامعه بدوی و بربر و جاهلی قلم زده شد و نیز از عوامل محدثه آن که خانواده و آموزش و پرورش و آموزش عالی باشد، سخن به میان آمد.

اینک سخن از سکانداران و ارکان آن مطرح است. بدیهی است شناخت این عوامل، کار ساده ای نیست بلکه کار یک انسان فوق جامعه مدنی و با اشراف همه جانبه و مطلق بر اوضاع و احوال و روندکاری آنان است و این در شان و مقام پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین علیهم السلام، این سیاستمداران عباد و خداگرایان است لذا ما این شناخت و نقش مثبت و منفی آن عوامل را از منظر رسول گرامی اسلام(ص) به رشته تحریر درمی آوریم.