در اواخر سده نوزدهم آذربایجان از نظر توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیشروتر از همه مناطق ایران بود. در آذربایجان با پیشرفت سریع عناصر سرمایه داری، روابط کارگری و شهری نیز رشد کرد. عناصری که در جهت گیری های سیاسی، اجتماعی و دیگر تحولات نقش پایه یی داشتند. روشنفکران آذربایجانی از نظر تعداد و آرمان های پیشرو و خلق ایده های انقلابی و تحولخواهی بخش مهمی از این نحله فکری ایرانی را تشکیل می دادند. البته تضادهای اجتماعی نیز در آذربایجان افزایش یافته بود و تلفیق استثمار سرمایه داران و فئودال ها شرایط را برای زحمتکشان تحمل ناپذیر کرده بود. بالطبع در این شرایط بحرانی و آنومیک برخورد با منافع امپریالیست ها، حکومت و فئودال ها بسیار نیرومند بود.