یکی از چالش های اساسی حکومت های مختلف در چند دهه اخیر الگوی مشارکت مردم و حضور آنان در عرصه های سیاسی و اجتماعی بوده است.

این چالش در برخی موارد برای نظام های نوین اداره کشورها، مشکلات جدی را به دنبال داشته و به تغییر حکومت ها منجر شده است. در نظام جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدای پیروزی انقلاب به واسطه حضور فعالانه مردم، الگوهای متفاوتی برای در صحنه ماندن این نیروی عظیم مردمی ترسیم شد.

شاید بتوان گفت بسیج به عنوان یکی از الگوهای حضور مردم در صحنه های انقلاب و نمودی از مشارکت آنان در بزنگاه های حساس اجتماعی و سیاسی تا امروز بی بدیل ترین این نمونه ها بوده است. نمونه ای که به اقتضای مردمی بودن، ماموریت ها و رسالت های خود را در هر برهه از تاریخ انقلاب اسلامی از بستر نیازهای جامعه دریافت کرده و متناسب با آن ظرفیت خود را به کار گرفته است.