آرشیو سه‌شنبه ۱۲ خرداد ۱۳۹۴، شماره ۵۹۴۴
زندگی
۱۳
روانپزشکی در ادبیات

معادل هوش هیجانی در ادب فارسی

دکتر فربد فدایی (روانپزشک- مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی)

گاهی به نظر می رسد روانشناسی و روانپزشکی، نظام های علمی هستند که از جهان غرب وارد کشورهای دیگر جهان شده اند. شاید این امر برای برخی کشورها مصداق داشته باشد، اما در مورد کشورهایی با سابقه تمدن طولانی، بویژه اگر از پرتو اسلام نور گرفته باشند صادق نیست. بسیاری از عناوین و مفاهیم روانپزشکی و روانشناسی ازجمله در ایران چه پیش از اسلام و چه پس از اسلام که خرد جمعی با خرد قدسی روشن و پاکیزه شد، مورد بحث و مورد تعلیم و تجربه بوده است، بسیاری از موضوعات روانی و رفتاری توسط فیلسوفان، پزشکان، عرفا و شاعران با توجه به تعالیم اسلامی به صورت های منطقی، تمثیلی و تجربی بیان و برای درمان مشکلات مورد استفاده قرار گرفته است. ازجمله این مفاهیم، انتظار و صبر است که تحت عنوان هوش هیجانی خوانده می شود، به این معنی که انسان برای رسیدن به هدف های ارزشمند باید بکوشد و مداومت و صبر کند و ناامید نشود:

گرچه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید

هیچ راهی نیست کان را نیست پایان غم مخور

این موضوع چند سالی است که در روانشناسی تحت عنوان هوش هیجانی مطرح می شود ولی در واقع نکته ای است که در فرهنگ ما و دین اسلام بارها به صورت های گوناگون آمده است.

یکی از مصادیق آن که با توجه به نیمه شعبان و نیمه خرداد مناسبت دارد، در غزل انتظار از حضرت امام خمینی (ره) آمده است که سه بیت آن را نقل می کنم که به نظر می رسد مفاهیم صبر و انتظار سازنده به دنبال مجاهدت ها و نیز هوش هیجانی در اعلی ترین مرتبه را در خود پنهان دارد:

از غم دوست در این میکده فریاد کشم

دادرس نیست که در هجر رخش داد کشم

مردم از زندگی بی تو که با من هستی

طرفه سری است که باید بر استاد کشم

سال ها می گذرد، حادثه ها می آید

انتظار فرج از نیمه خرداد کشم