این سوره با خبر وقوع جنگ بزرگی میان روم و ایران آغاز می شود و به واسطه این پیشگویی به نام «روم» نامیده شده است.

آیات سوره روم در زمان ها و مناسبت های مختلف قبل از هجرت و بتدریج نازل شده است، از این جهت مکی محسوب می شود. مفسران در شان نزول این سوره آورده اند: در شرایطی که مسلمانان در مکه در اقلیت بودند و تحت فشار کفار قریش روزگار می گذراندند با مشاهده عدم پیشرفت اسلام در دل بعضی از آنان آثار یاس و نومیدی نمایان می شد. در آن هنگام اتفاقا جنگی میان روم و ایران در گرفته بود که منجر به شکست رومیان شد.

از آنجا که ایرانیان به دو مبدا موثر در هستی - نور و ظلمت – عقیده داشتند و رومیان پیرو آیین مسیح که در اصل مکتبی توحیدی است، بودند، مشرکان مکه پیروزی ایران بر روم را به نوعی پیروزی شرک بر توحید قلمداد می کردند، در نتیجه بر انحراف خود جسور و فشار بر مسلمانان را افزوده بودند. این ماجرا آثار سوئی بر روحیه مسلمانان داشت و برخی از آنان را دچار یاس و نومیدی می کرد. در چنین شرایطی آیات اولیه این سوره نازل شد که ضمن آن از پیروزی روم بر ایران خبر می داد. این خبر که یکی از معجزات قرآن کریم است در آن مقطع به تقویت روحیه مسلمانان منجر شد و بر مقاومت و پایداری آنان افزود.

سوره روم مطالب مهم و آموزنده ای را در مسیر هدایت و تربیت انسان ها در بر دارد که اهم آن ها عبارتند از:لزوم تفکر و مطالعه در اسرار پیچیده روحی و جسمی انسان و کسب راه های خودسازی و راهیابی به هدایت از آن طریق/ تبشیر و تشویق به اعمال نیک و بیان آثار و پاداش اعمال نیکو در دنیا و آخرت، همچنین انذار و تحذیر از فساد، عصیان و گناه وشرح آثار سوء و کیفر دردناک آن/شرح و تبیین بخشی از قوانین خلقت و سنن الهی در جامعه مانند؛ مساله زوجیت، مودت و رحمت فطری و عاطفی بین انسان ها/ تاکید برحس دین خواهی و خدا جویی فطری در انسان/ مضرات و آثار سوء اختلاف، تفرقه و فرقه گرایی در دین و جامعه/ تاثیر مستقیم اعمال انسان در ظهور فساد و تباهی و مصایب آن به عنوان کیفر گناه /حقوق خویشاوندان و درماندگان جامعه نسبت به انسان/ عدم تاثیر موعظه و نصیحت بر نااهلان که مانند سخن گفتن با مردگان بی اثر است.