معماری در جهان از تنوع در اقلیم، طبیعت و فرهنگ شکل گرفته و معماری دست کند نیز جدای از معماری جهان و اصل تنوع در اقلیم، طبیعت و فرهنگ نیست.

معماری دست کند فاقد تزیینات و فرو رفته در حجاب است. اگرچه بی پرده خود را معرفی می کند. اما زبان معماری دست کند در طول تاریخ بسته ماند و این شیوه از معماری نتوانست از ویژگی های خود سخن بگوید. اگر انواع معماری در ادوار مختلف تاریخی را از این زاویه که دلالت بر فرهنگ سرزمین دارند مورد توجه قرار دهیم خواهیم دانست هیچ تفاوتی میان میدان نقش جهان اصفهان با گنبد سلطانیه زنجان نیست. چون اگرچه شکل هر دو با یکدیگر متفاوت است اما هر دو همچون یک آینه انعکاس دهنده هنر معماری در ایران هستند.