آرشیو سه‌شنبه ۱ دی ۱۳۹۴، شماره ۶۱۰۶
صفحه آخر
۲۴
عکس نوشت

شناسایی نشان دانشگاه تهران در موزه «پرگامون» آلمان

نشان 1500 ساله نخستین دانشگاه ایران

نشان دانشگاه تهران را از طرح یکی از سفالینه های نقش برجسته تیسفون اقتباس کرده اند که می گویند اصل کاشی با نزدیک به 1500 سال قدمت، در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شود، لوحی که ظاهرا نمونه ای دیگر از آن به موزه «پرگامون» برلین سپرده شده است. در بخش ایران باستان موزه «پرگامون» در پایتخت آلمان که یکی از غنی ترین و ارزشمندترین موزه های جهان به شمار می آید، الواح و آثاری از ایران به نمایش گذاشته شده که شاید لوح سفالین ساسانی کوچکترین آنها باشد. این موزه که سالانه بیش از یک میلیون بازدیدکننده دارد، رده پنجم موزه های باارزش اروپا را به خود اختصاص داده است.

لوح نقش برجسته ساسانی که در این موزه به نمایش گذاشته شده، در دوره خود نشانی خانوادگی محسوب می شد که تصویر آن در مهرهای ساسانی نیز به چشم می خورد. این اثر مربع شکل که ابعاد آن 5/39 سانتی متر است، از تیسفون - شهری که در دوره اشکانیان و ساسانیان، پایتخت و مرکز مهم سیاسی و اقتصادی ایران باستان بوده و اکنون در حوزه عراق قرار گرفته - به دست آمده و در اواخر سده ششم میلادی یا اوایل سده هفتم میلادی ساخته شده است. در پلاکی که از تیسفون به دست آمده و دکتر محسن مقدم، استاد فقید دانشکده هنرهای زیبا، آن را برای نشان دانشگاه تهران پیشنهاد و مرتضی ممیز طراحی کرد، واژه ای به خط پهلوی در میان دو بال قرار گرفته که به صورت «افزوت» (امرود) به معنای فراوانی و افزونی و نیز به صورت «ایلان» (ایران) و نیز به صورت «او» برای کلمه اورمزد به معنای اهورا مزدا یا صرفا اسم هرمزه و هرمز خوانده شده است. در نشان طراحی شده برای دانشگاه تهران نیز نام این دانشگاه به جای آن واژه پهلوی، با نگارشی شبیه این خط، بین دو بال نقش برجسته نشسته است.

پلاک کشف شده از تیسفون، نمونه ای از لوحی است که با تزیینات مشابه در کاخ ساسانی دامغان یافت شده است. در الواح و مهرهای ساسانی، بال هایی که می تواند متعلق به عقاب باشد بخشی از تزیین نشان ها و مهرهای آن دوره به حساب می آید. این بال ها در اواخر دوره ساسانی روی تاج ها نیز حک می شد. در شاهنامه فردوسی نیز این تاج ها با عنوان «تاج های دوپر» یاد شده است.