1 «سعدی»، شاعری است که ساده و عمیق و بدون مبهم گویی و پیچیده گویی سخن می گوید، ستایشگر عشق و آموزگار زندگی است اما بر آموزه های سختگیرانه و بالاتر از طاقت بشر کمتر تکیه دارد، خودش و مخاطبانش را در چشم دوختن به دوردست های ناممکن محدود و محصور نمی کند، عشق ورزی، مداراجویی، نوع دوستی، اعتدال گرایی، زیبایی دوستی، حق گویی و... در شعر او بسیار برجسته است و فلسفه نظری و عملی زندگی در آثار او نیز همخوانی بیشتری با دنیای امروز دارد. با وجود این سعدی در روزگار جدید و با برآمدن برخی از گرایش های فصلی که در آنها به طور شگفت آوری شخص و اندیشه ای در نوک قله قرار می گیرد و ستوده می شود، سهمش بیش از هر چیزی دشنام و بی اعتنایی بوده که همین خود جای اندیشیدن دارد! این موضوع را دکتر همایون کاتوزیان در آخرین فصل از کتاب «سعدی شاعر عشق، زندگی و شفقت» که «اشاره های پسین» نام دارد و در حقیقت می توان آن را سرآغازی کوتاه اما جانانه در صفحه های پایانی کتاب خواند، اینگونه توضیح می دهد: «سعدی آدم التقاطی در بهترین معنای کلمه بود. او با اکثر بنیان های ادبی و فکری زمانه خود آشنایی داشت اما برخلاف اکثر اندیشمندان و ادبا صرفا در یکی از آن مبانی و مبادی کار نمی کرد و بنابراین نمی توان او را در چارچوب خاصی قرار داد... او خواهان تلاش برای بهترشدن و بهترزیستن بود.»

2 دکتر همایون کاتوزیان که آثار ارزشمندی در زمینه تاریخ، اقتصاد و سیاست پدیدآورده و همواره توجه عمیق و دقیقی به ادبیات ایران داشته، در این سال ها کارهای ارزنده ای برای شناساندن اندیشه زندگی ساز و انسان گرایانه سعدی انجام داده که بخش مهمی از کار روشنفکری او به شمار می آید. در روزگاری که ساکنان اردوگاه امید به اندیشه ها و نشانی هایی نیازمندند تا مصمم تر گام بردارند، کوشش های هوشمندانه و آگاهی بخش همایون کاتوزیان معنادارتر به نظر می آید. سعدی خوانی او در ایران و جهان، از زیباترین کارهای ممکن در این زمانه است و او در این زمانه که صدا و ندای انسانیت زیر آتش ستمگری، جنگ افروزی و آدم کشی قرار گرفته، سعدی وار جهت گیری می کند و مجالی نیک برای شنیدن سرودهای زندگی می گشاید.

هنوز با همه دردم امید درمانست / که آخری بود آخر شبان یلدا را