سال های سال پس از 21 آذر 1325 که در خلال آن ارتش ایران در پی یک سال حکمرانی فرقه دست نشانده دموکرات بر استان آذربایجان، سرانجام توانسته بود حاکمیت ملی را بدان جا برگرداند، محمد بی ریا که در آن روزگاران، هم وزیر فرهنگ و هم نفر دوم و هم به نوعی مغز اندیشمند همان گروه دست نشانده بود، پس از اقامتی طولانی در اتحاد شوروی سرانجام به تبریز زادگاه خود بازگشت. در این هنگام او پیرمردی بود گمنام با قدی خمیده و سرورویی ژولیده مولیده که شهر او را هیچ در یاد نمی آورد. آن ماجراهای دور و دراز که در کش وقوس آن، تبریز و آذربایجان هفته ها و ماه های پرالتهابی را پشت سر نهاده داشت، اکنون همه از یادها رفته بود و گذر