بر اساس مشاهدات من در طول این سال ها در اینجا اظهارنظرهای کمی هستند که ارزش پرداختن به آنها در سیل تفاسیر وجود داشته باشد. اول از همه آیت الله رفسنجانی به واقع یک عملگرا بود. او معتقد بود که ایران تنها زمانی می تواند بقا داشته باشد که با جهان تعامل کند. هرگز نباید نسبت به از خودگذشتگی او برای سیستم انقلابی ایران شک داشت.

او یک تاجر بود و راه حل های او همیشه به توافق ختم می شد. تلاش او برای نزدیکی ایران و آمریکا پیشنهادهایی بود که به سختی می توانستند از آن بگذرند. مانند ماجرای کونکو یا مبادله زندانی ها در زمان بوش. با این حال آمریکا این پیشنهاد را رد کرد. رفسنجانی یک شخصیت پشت پرده بود. او راحت نبود که از پشت پرده بیرون بیاید و مستقیما بازی کند. درعوض او درسایه به چینش اتفاقات دست می زد. مردم در غرب او را به اصلاح طلبی می شناختند و به نظر می رسد این تعریف درست باشد. اما او ترجیح می داد که عقب بنشیند. این البته به آن دلیل نبود که شجاعت لازم را نداشت. انتخابات استراتژیک در سال 2013 یک تاکتیک هوشمندانه و کلاسیک از سوی رفسنجانی بود. این با توجه به همه صحبت ها و زبان بدن اوست. رفسنجانی یک بازیگر پشت پرده ماند و اظهار نظرات او همیشه مهم بود. برخلاف برخی همکاران من حدس من این است که درگذشت هاشمی تاثیر بسیارکمی بر تحولات ایران داشته باشد. اگر من هم جای روحانی بودم حتما از اینکه حامی به این بزرگی را از میان انقلابیون اصلی از دست دادم ناراحت بودم. از همه اینها گذشته میانه رو ها به همه نیروهایشان همزمان نیاز دارند. با این حال نتیجه انتخابات آتی به توانایی روحانی برای قانع کردن ایرانی ها در اجرای درست برجام و قابلیتش برای تامین منابع ایرانی ها بستگی دارد. اینکه رفسنجانی پشت او باشد یا نه، بی شک تاثیرات خودش را داشت اما موضوع فوق الذکر هم تاثیرگذار است. رفسنجانی بی شک یکی از شخصیت ها و ارکان دوران انقلاب بود. جایگاه او در تاریخ به ایران گره خورده است. روحش شاد.