یکم: اوایل دهه هفتاد، هنگامی که مباحث روشنفکری دینی با مجله کیان در تهران، نضج می گرفت و رشد می کرد، در قم آهسته آهسته نام معلمی بر سر زبان ها می افتاد که حدود 20 سال بعدش تبدیل به وزنه ای تاثیر گذار در فضای فکری ایران شد. مصطفی ملکیان زاده 12 خرداد 1335، نزدیک به بیست سال از عمرش را در قم گذراند و نزد کسانی چون آیت الله جوادی آملی و آیت الله بهاءالدینی تلمذ کرد. با این حال بر خلاف مشهور که او را شاگرد آیت الله مصباح می دانند، شاگرد ایشان نبوده ولی سال ها در موسسه امام خمینی(ره)، تدریس کرده نخستین گروه فلسفه دین در ایران را در آنجا ایجاد کرده است.

دوم: فلسفه دین، فلسفه اخلاق، معرفت شناسی و از این قبیل که اصطلاحا معرفت درجه دوم خوانده می شوند، اکنون شناخته شده اند، بعضا رشته دانشگاهی اند و کتاب ها و مقالات بسیاری درباره شان چاپ شده است اما اگر دو دهه به عقب بازگردید، مهجوریت این رشته ها کاملا به چشم می آید. ملکیان یکی از معدود کسانی است که زحمت بسیار کشید تا اذهان دانش پژوهان ایرانی را با دستاوردهای جدید فلسفه تحلیلی آشنا کند. با این همه تا همین چند سال پیش اگر می خواستید دسترسی به جزوات ملکیان داشته باشید باید در قم سراغ کتابفروشی فجر ولایت را در خیابان صفائیه می گرفتید تا بتوانید زیراکس جزوات را بگیرید. از چند سال پیش اما وبلاگ ها و سایت هایی همچون بیدگلی و نیلوفر تاسیس شدند که به طور گسترده به نشر آثار ایشان پرداختند و به شناخته شدن هرچه بیشتر ملکیان کمک کردند.

سوم: ملکیان گرچه از شهرت گریزان است اما امروز، بسیار شناخته شده است. سالن های سخنرانی اش مملو از جمعیت می شود، هر هفته مراجعین بسیاری با او ملاقات می کنند و مصاحبه هایش در نشریات مختلف به چاپ می رسد. ملکیان حدود هفده سال است که از قامت یک روشنفکر دینی خارج شده و طرح عقلانیت و معنویت را پی می گیرد. شاید بتوان دهه هفتاد تا نیمه هشتاد را دهه روشنفکری دینی نامید و 10 سال اخیر را دهه نشو و نمای عقلانیت و معنویت، که نماینده بارز آن مصطفی ملکیان، فیلسوف 61 ساله اهل شهررضا است.