تغییرات در بدنه اصناف در دوره پهلوی اول از زمینه های بروز کشمکش بین اصناف و مالیات گیرندگان بود. از آنجا که مقدار مالیات صنفی مقرر بین اعضای هر صنف سرشکن می شد، تغییر در ترکیب کمی شاغلین به یک صنف به عللی چون ترک شغل و گرایش به مشاغل پرکاربردتر و پردرآمدتر، با تاثیرگذاری بر مقدار مالیات پرداختی هریک از اعضا، موضوع برخی عریضه هاست.

در این عرایض مانند عریضه صنف خرده ساز و دلوساز همدان در بهمن 1305، از مقامات خواسته شده که در موضوع پرداخت مالیات مقرر، کاهش قابل توجه تعداد شاغلین به این صنف و کاهش تعداد دکان های آنها را مدنظر قرار دهند. در پاسخ مقرر شده که از «اصناف بی بضاعت و فقیر مطالبه بقایا هم نشود»، بی عدالتی در اخذ مالیات صنفی به واسطه تغییر در ترکیب اجتماعی شاغلین به یک صنف، معضلی بود که گریبانگیر اصناف زیادی شد. صنف ساغری دوز که در زمان صدارت حاج میرزا آقاسی و رونق این نوع کفش در تهران، حدود سیصد تومان مالیات صنفی می پرداخت، در حدود سال 1303ش که تعداد آنها در بازار تهران به بیش از دو یا سه نفر نمی رسید؛ ناگزیر به پرداخت همان مالیات قبلی بود.

مسوولان امر در تهران متوجه شدند که با توجه به تغییرات اجتماعی از مجموع 84 صنف فقط سی و اندی مجبور به پرداخت مالیات بودند. بسیاری از اصناف دیگر با وجود افزایش قابل توجه در تعداد، همان مالیات گذشته را می پرداختند و بسیاری دیگر با وجود کاهش قابل توجه به رویه سابق مالیات می دادند. در اسدآباد همدان به رغم از بین رفتن صنف صباغ در منطقه، مالیات صنفی همچنان دریافت می شد و اصناف در تلگراف های متعدد به مجلس در این باره معترض بودند. صنف قناد شاهرود نیز با اشاره به کاهش قابل توجه افراد شاغل در این صنف، این کاهش را که در نتیجه تنزل قیمت قند به واسطه واردات از روسیه می داند، در عدم توانایی پرداخت مالیات صنفی قابل توجه می شمرد. البته چنانکه در متن عریضه نیز قابل مشاهده است، منظور از قناد در اینجا صنف قنادهای سنتی است که قند، گز و شیرینی های سنتی می ساختند. تحویلدار نیز از کاهش تعداد افراد شاغل در اصفهان یاد کرده است.