سلمان فارسی از دودمان سلطنت بود، از شاهزادگان ایران بود؛ منتها بالصراحه اعلام کرد که «انا ابن الإسلام اعتقنی برسوله، رفعنی برسوله، اغنانی برسوله»؛(1) خدای سبحان مرا فرزند اسلام قرار داد، به وسیله پیامبر خود مرا آزاد کرد، به وسیله پیامبر خود مرا به مقام والا رساند، به وسیله پیامبر خود بسیاری از خیرات را به من داد. این خواسته ها و ادعاهای سلمان و همه اینها را وجود مبارک رسول گرامی(ص) با یک جمله نورانی امضا کرده است، فرمود: «سلمان منا اهل البیت»(2) و اگر ذات اقدس اله اهل بیت(علیهم السلام) را به عنوان مطهر معرفی کرد و آیه تطهیر(3) درباره اینها نازل شد، چون سلمان «سلمان منا اهل البیت» است، گرچه به قله طهارت نرسیده و نمی رسد و هیچ کسی دستش به مقام قربی این ذوات قدسی نمی رسد؛ اما اینها در دامنه این قله به سر می برند.

اگر اهل بیت به عنوان مصداق منحصر به فرد آیه تطهیر مطرح هستند، سلمان هم به عنوان سلمان پاک معرفی شده است. این پاک فارسی همان طهارت عربی است. او در زمان حکومتش، در زمان سیاستش که از طرف امیرمومنان(ع) سمتی داشت؛ مثل خود حضرت امیر از دسترنج خود استفاده می کرد. این گونه از ذوات قدسی برای ما نمونه و الگو هستند؛ اما در حد حلال، نه در آن حدی که خودشان داشتند. آن حدی که خودشان داشتند، مقدور افراد عادی نیست که هیچ بهره ای از بیت المال نبرند و فقط محصول کشاورزی خود و مورد استفاده قرار بدهند. آن بسیار کم است که کسی بتواند کاری برای دولت بکند و هیچ حقوق نگیرد! آن بسیار کم است! سلمان از همین قبیل بود؛ خود حضرت امیر از همین قبیل بود و یک کیسه را وجود مبارک حضرت از جیب مبارکشان درآورد، در یک خطبه نماز جمعه یا یک سخنرانی عمومی، فرمود، مادامی که در این کیسه درهم و دیناری هست که نیاز مرا برطرف کند، هرگز دستم به بیت المال شما دراز نمی شود و این هم محصول کشاورزی و باغداری خود من است که در مدینه کشاورزی داشتم. آن ذوات قدسی برای ما در این حد الگو نیستند، مقدور ما نیست؛ اما آن مقداری که الگوی ما هستند، ما موظف هستیم به اینها اقتدا کنیم و آیه سوره مبارکه «احزاب» درباره همه ما هست، اینکه (لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة)،(4) از حلال تجاوز نکنید، دستتان به حرام دراز نشود. کم بودند کارگزارانی که مثل خود حضرت امیر عمل بکنند. یکی از کسانی که مثل خود حضرت امیر، البته در مراحل نازل، عمل می کرد، همین سلمان بود که از کشاورزی خود بهره می برد با اینکه کارمند رسمی حکومت اسلامی بود، دست او به بیت المال دراز نمی شد، با اینکه حقوق مسلم او بود. اگر وجود مبارک رسول گرامی(ص) فرمود: «سلمان منا اهل البیت»، وجود مبارک امیرمومنان(ع) فرمود: چند نفر هستند که در آن نژاد و قبیله و آن حدود و سامان، حرف اول را می زنند، من در بین عرب ها زیر تربیت رسول گرامی، اولین نفر هستم. سلمان در بین فارس، اولین نفر است. سهیل در بین روم، اولین نفر است. بلال در بین حبش، اولین نفر است: «فانا سابق العرب و سلمان سابق فارس»(5) و مانند آن.

این خصوصیت ها باعث شد که وجود مبارک امیرمومنان(ع) نامه های خصوصی برای سلمان می نوشت که حتی برای درگذشت همسر او نامه تسلیت نوشت؛ البته آن نامه در کتاب (تمام نهج البلاغه) هست؛ ولی در خود نهج البلاغه نیست. در نامه 68 که از وجود مبارک حضرت امیر برای سلمان است، قبل از اینکه حضرت به حکومت برسد، دنیا رابرای او معرفی کرده است.

حضرت در این نامه فرمود: «اما بعد فإنما مثل الدنیا مثل الحیة لین مسها قاتل سمها»؛ دنیا مانند مار است.مار پشتش خیلی نرم است،اما همین نرم، کشنده است. این با طبع انسان که من این مقام را دارم، من این مار را دارم، این رومیزی و زیرمیزی مال من است، این «لین مسها»؛ اما «قاتل سمها». این می شود معرفی دنیا. «فاعرض عما یعجبک فیها لقلة ما یصحبک منها»، از دنیا آنچه خوش تو می آید، روی برگردان!اولا این سمی است؛ ثانیا این مس نرم هم اندک و زودگذر است، پس درونش سم است، بیرونش «لین المس» است؛ این «لین المس» بودن بیرون هم اندک است. «و ضع عنک همومها»؛ حالا اگر این مار از دست تو رفت، غمگین نباش! این از همان سوره مبارکه «حدید» است که حضرت خود فرمود، زهد در دو جمله این سوره حل شده است: (لکیلا تاسوا علی ما فاتکم و لا تفرحوا بما آتاکم).(6) فرمود:اصل کلی این است که این دنیا ظاهرش «لین المس» است، باطنش «قاتل السم» است، باید از آن پرهیز کنی! بعد فرمود، می دانید شدیدترین و مهمترین حالی که باید از آن پرهیز کنید، چه وقت است؟ آن وقتی است که خیلی به آن دل بستید! چون وقتی خیلی به آن دل بستید، اصرار دارید که خیلی با آن تماس بگیرید. هرچه بیشتر با آن تماس گرفتید، مسموم تر می شوید! «کن آنس ما تکون بها احذر ما تکون منها»؛ یعنی در شدیدترین حالت انس که قرار دارید، در شدیدترین حالت تقوا و برحذر بودن باش!سپس فرمود این کسی که این مار سمی در دست اوست، هر اندازه با او بازی کند، مسموم تر می شود. اگر آدم نسبت به دنیا چنین بی اعتنا باشد، راحت است. نه بیراهه می رود و نه راه کسی را می بندد و به همان حقوق حلال خود اکتفا می کند. دیگر کشور با داشتن همه این نعمت، مشکل بیکاری و فقر و فلاکت و مانند آن را نخواهد داشت.

بیانات حضرت آیت الله جوادی آملی (دامت برکاته) در جلسه درس اخلاق در دیدار با جمعی از دانشجویان و طلاب، قم؛ 11/8/96.

مرکز اطلاع رسانی اسرا

1. سفینة البحار، ج2، ص348.

2. عیون اخبار الرضا، ج 2، ص64.

3. احزاب، 33.

4. احزاب، 21.

5. الخصال، ج1، ص312

6. حدید، 23.

خوان حکمت روزهای یک شنبه منتشر می شود.