در بحث از معماری در آثار مولانا با هر بار رجوع به یاد تصویری می افتم که ما گویی در چاهی گیر افتاده ایم و مولانا دستش را دراز کرده تا ما را از این چاه بیرون بکشد و ما وقتی از معماری صحبت می کنیم، درباره انگشتان مولانا و شکل آنها صحبت می کنیم. گفت وگو از انگشتان و انگشتر مولانا کفایت از کاری که او ما را بدان فرا می خواند، نمی کند ولو آنکه آن را قبول نداشته باشیم. وقتی در پی سخن مولانا درباره معماری مردم هستیم، باید نخست ببینیم که اصلا مولانا با معماری چه کار دارد و سپس از پنجره معماری مردم به آثار مولانا بنگریم. مولانا از جهات و در مراتب گوناگونی با مکان مصنوع سر و کار دارد. مرتبه اول خاطره معماری