در ارتباط با تعامل و همنشینی با دیگران، از چه کسانی باید پرهیز کرد و چرا با آنها نباید مجالست و همنشینی برقرار کرد؟

بحث عدم رفاقت و دوستی با یهود و نصاری و کفار و اهل کتاب با بحث عدم مجالست و همنشینی از حیث مرتبه متفاوت است. در مسئله رفاقت و دوستی پیوند درونی و قلبی و محبتی مطرح بود اما در مجالست و همنشینی صرف حضور فیزیکی و ظاهری مطرح است که براساس آموزه های و حیانی با برخی از افراد حتی نباید در این حد هم ارتباط برقرار کرد.

در آیه 68 سوره انعام درباره همنشینی می فرماید: «و اذا رایت الذین یخوضون فی آیاتنا فاعرض عنهم یخوصوا فی حدیث غیره» اگر دیدید گروهی نشسته اند و دارند به آیات قرآنی ما «طعن» می زنند، از این ها اعراض کن! حالا بحث در اینجاست نسبت به مجالستی است که در آنها برخلاف معتقدات دینی تو حرف می زنند. اگر در جایی، به طور کلی برخلاف معتقدات دینی تو حرف می زدند، باید مجلس را ترک کنی. مثلا تو به قرآن اعتقاد داری که این کتاب الهی است، کلام الهی است و از مبدا وحی نازل شده است، کسانی دارند به آن طعنه می زنند، اینجا هم چون ممکن است ضربه اعتقادی ببینی، نباید با این ها مجالست کنی! اینجا هم چون دارند بر تو ضربه اعتقادی می زنند و این مجالست موجب می شود که به پیوند اعتقادی درونی تو ضربه وارد شود، لذا خدا از شرکت در آن نیز نهی می کند، با این هایی که «یخوصون فی آیاتنا» مجالست نکن. «فاعرض عنهم».

بعد از آن دایره را بازتر می کند. گاهی من کسی را می بینم که هم دین من است، ولی لاابالی است؛ یعنی از نظر عملی، رفتارهایش با اعتقاداتش تطبیق نمی کند؛ انگار دین خودش را به بازی گرفته است. آیا با او می توانم دوستی کنم؟ او نه نصرانی و یهودی است و نه کافر و بی دین! اما خداوند می فرماید: «و ذر الذین اتخذوا دینهم لعبا و لهوا و غرتهم الحیاه الدنیا»، کسی که دین خود را به بازی و بیهوده گرفته است، را رها کن! نه کسی که دین تو را به بازی گرفته، بلکه کسی که دین خودش را بازیچه گرفته است هم به درد رفاقت نمی خورد و دوستی با او ضرر دارد. بازیچه گرفتن دین یعنی عمل نکردن به آن! می گوید مسلمانم، مومنم، اما عمل نمی کند.

یکی از بزرگان گاهی می فرمود: لفظا منکر خدا نیستی، ولی عملا منکر خدایی! این تعبیر را من از او دارم. لفظا منکر خدا نیست، خیلی- یا الله یا الله- هم می گوید یا رب یا رب هم زیاد می گوید ولی عملا منکر خدا است. از این آدم ها هم در جامعه مان، زیاد داریم که فقط لفظا می گویند: ما مسلمانیم؛ مومنیم؛ ولی عمل را که نگاه می کنیم، می بینم با اسلام تطبیق نمی کند. یک مومن اینگونه عمل نمی کند. یک مسلمان این طور عمل نمی کند. این ها همان هایی هستند که دین خودشان را به بازیچه گرفته اند. «و ذر الذین اتخذوا دینهم لعبا و لهوا و غرتهم الحیاه الدنیا» با این ها همنشینی و مجالست نکن. این هم از راه صحیح بیرون رفته است.

بعد خداوند منشاش را بیان می فرماید که چرا این ها دین را به بازی و مسخره گرفته اند. «غرتهم الحیاه الدنیا» تمام شد. زندگی دنیا این ها را مغرور کرده است. پول و ریاست برای او بت شده است. لازم نیست که بگوید پول و مقام بت من است، بلکه عملش نمایانگر این مطلب است. لاابالی گران در جامعه مسلمین و در میان مومنین، این ها هستند که عملشان با اعتقادات اسلامی خودشان، تطبیق نمی کند.

حالا به سراغ روایات برویم. علی (ع) فرمودند: «ایاک و مصاحبه الفساق فان الشر بالشر ملحق»، از رفاقت و مصاحبت با فاسقان بپرهیز! چرا؟ علی (ع) دلیلش را اینطور می گوید که چون تو هم آن طور خواهی شد، باید از او بپرهیزی «فان» در مقام تعلیل است، «فان الشر بالشر ملحق» بدان که تو هم همان طوری خواهی شد. پیوند دوستی و رفاقتی با اشرار نتیجه اش این است که تو را هم به شررات می کشاند. بالاخره در یک جا به خاطر پیوند محبتی مجبور خواهی شد که از رابطه درونی و پیوند اعتقادی خود و خدا، دست برداری! این دوستی، دلبستگی تو را نسبت به خدا در خطر قرار می دهد؛ پس از آن بپرهیز!

روایت دیگری از علی (ع) است که فرمودند: «ایاک و مصاحبه اهل الفسوق! فان الراضی بفعل قوم کالداخل معهم» از دوستی با اهل گناه و بی بند و باران بپرهیز که اگر از فسق آنها خوشت بیاید و کار آنها را بپسندی، اثرش این است که تو هم مثل آنها می شوی. چون روش آنها، روش اسلامی و ایمانی نیست، اگر روششان رابپسندی، تو هم مثل آن هستی.