آرشیو چهارشنبه ۱۱ بهمن ۱۳۹۶، شماره ۴۲۵۶
تاریخ و اقتصاد
۳۰
نمایه

غزنین پایتخت سلاطین غزنوی

در قرن چهارم هجری غزنین به یکی از شهرهای مهم تبدیل شد که به عنوان پایتخت غزنویان از آن یاد می کنند. اکثر منابع اساس دولت غزنویان را از عهد سبکتکین آغاز می کنند و او را اولین بنیان گذار دولت غزنویان می دانند. سبکتکین اولین کاری که در غزنین کرد خزانه آن شهر را که به علت بی تدبیری های الپتگین و اسحاق و بیلکاتگین خالی شده بود، سروسامان داد و در دومین اقدام سبکتکین کار لشکر و اقطاع آن سرزمین را سروسامان داد و هرکسی که از اقطاع چیزی زیادت داشت بازگرفت و کار لشکری از انضباط خاصی برخوردار شد. به قول باسورث به هنگام به قدرت رسیدن سبکتکین نظام اقطاع داری در زابلستان برهم خورده بود.

سبکتکین برای تثبیت غزنه در زمینه روابط خارجی به دو نکته اساسی توجه داشت. 1-سرزمین های مجاور غزنه و توسعه اراضی غزنین 2- استفاده از غزنین در جهت حملات به هندوستان. سبکتکین پس از ایجاد آرامش در غزنین بست و قصدار را که در نزدیک زرنج مرکز سیستان بود به قلمرو غزنین ضمیمه و والی آنجا را در سمت خود ابقا کرد. سپس متوجه هندوستان شد و قلاع زیادی را فتح کرد و سود و ثروت سرشاری به دست آورد و جیپال که در هندوستان بدون رقیب بود را شکست داد و قسمتی از اراضی این فرمانروای هندی را ضمیمه شهر غزنین کرد و به قول یمینی «آن شهر را درالغزو ساخت.» ناصرالدین ابومنصور سبکتکین در مدت حکومت خود (387-366 ه.ق) موفق شد قلمرو دولت غزنویان را بسیار گسترش دهد اما نکته ای که باید به آن توجه شود روابط سبکتکین با سامانیان بود. سبکتکین با توجه به اینکه سال ها در خدمت سامانیان بود و حتی با الپتگین سپهسالاری خراسان یافت از آنها تبعیت می کرد، پس از مرگ سبکتکین اختلافات جانشینی بین اسماعیل و محمود دو پسر سبکتکین آغاز شد. اما محمود بارها با پدر خود به هند رفته و از روحیه جنگاوری بهتری نسبت به اسماعیل برخوردار بود.

هنگام مرگ سبکتکین، محمود سپهسالاری خراسان را در دست داشت و نسبت به ماوراءالنهر و خراسان تجربه و اطلاعات بالقوه خوبی داشت که برای یک فرمانروا همچون محمود یک امتیاز بوده است. این سلطان روحیه جهاد و استشهاد را در میان سربازان خود زنده کرد و تاثیر عمیقی برشهر غزنه گذاشت. نقش سلطان محمود در تقویت دولت تازه تاسیس غزنویان و همچنین تثبیت غزنه به عنوان یکی از پایتخت های معروف اسلامی غیرقابل انکار است و سلطان محمود رسما غزنین را به عنوان پایتخت غزنویان اعلام کرد و به قول محمد جمال الدین سرور «ان محمود یضع اساس الدوله الغزنویه» مقدمات این دولت را سبکتکین پی گذاری کرد و اساس و بنیان بعدی و تقویت کننده این شهر توسط محمود پایه گذاری شد.

منبع: مصطفی رسولی پور، مسعود عرب، «واکاوی اوضاع سیاسی - اجتماعی غزنه»، تاریخ نو، 1396.