«شب تاریک روح: جایگاه و ارزش های گونه وحشت» کتابی است از شهرزاد رحمتی که در نشر چترنگ منتشر شده است. موضوع کتاب چنان که از عنوانش پیداست ژانر وحشت است. نویسنده در مقدمه کتاب توضیح می دهد یکی از هدف هایش از نگارش آن به چالش کشیدن نگاه تحقیرآمیزی است که به ژانر وحشت وجود دارد؛ به چالش کشیدن طرز تلقی نه چندان منصفانه از این ژانر و کم اهمیت شمردن آن به عنوان ژانری نه چندان جدی و نخبه گرا. در آغاز این مقدمه می خوانیم: «به عنوان منتقدی که از سال ها پیش از آغاز کار نقدنویسی، در مقام مخاطب صرف نیز طرفدار پروپاقرص ژانر وحشت بوده است، همواره شاهد نگاه های توام با کم لطفی و حتی تحقیر به این ژانر بوده ام و بارها شنونده یا خواننده تلاش های دیگران برای انکار ارزش های این ژانر به عنوان گونه ای کم قدر که حتی شایستگی رویکردی جدی را ندارد». او آن گاه با اشاره به مقاله هایی که در ماهنامه فیلم درباره ژانر وحشت می نوشته – مقاله هایی که بعضی از آن ها بنا به آن چه خود نویسنده در مقدمه اشاره کرده در این کتاب نیز آمده – در ادامه توضیح رویکرد خود در کتاب حاضر می نویسد: «در درجه اول، سعی کرده ام به برخی از جلوه های غم انگیز این نگاه تحقیرآمیز بپردازم که در موارد بسیاری اساسا انگیزه هایی متظاهرانه برای نخبه گرا جلوه کردن در پس آن ها بوده، و نیز به بعضی از مهم ترین ریشه ها، عوامل و پس زمینه های آشکار و نهان این دیدگاه. اما در بخش عمده کتاب بیش از هرچیز کوشیده ام تا جایگاه گونه وحشت را به عنوان گونه ای جذاب و مهم، ترسیم و تثبیت کنم؛ از جمله با اشاره به ارزش های متعدد این گونه و به ویژه ارزش هایی که منحصر به این گونه اند یا آنکه دست کم در این گونه به جدی ترین و مستمرترین شکل، تبلور یافته اند».

کتاب «شب تاریک روح: جایگاه و ارزش های گونه وحشت» از هفت بخش تشکیل شده است. «ژانر مطرود»، «تولد، بالیدن و ماندگاری ژانر وحشت»، «ویژگی ها و ارزش های سینمایی ژانر»، «غریبه در سرزمینی غریب: آشنایی زدایی در دنیایی آشنایی زدا»، «سینمای وحشت و وارونگی ماهیت و کارکرد رسانه»، «مراتب چندگانه وحشت: از ترس تا فوبیا» و «شب تاریک روح: گونه وحشت به مثابه سایه تمدن بشری» عنوان های بخش های هفت گانه این کتاب اند. در پایان کتاب نیز پیوستی آمده که در آن نام فیلم ها و سریال هایی که در کتاب به آن ها اشاره شده همراه با نام اصلی و نام پدیدآورندگان شان درج شده و همچنین بعضی اصطلاحات فنی به کاررفته در کتاب توضیح داده شده است.

در بخش اول کتاب چنان که پیش تر اشاره شد با نگاهی انتقادی به رویکردهای تحقیرآمیز به ژانر وحشت پرداخته شده است. همچنین به آن دسته از دیدگاه های مثبت به این ژانر که با سوء تعبیر همراه بوده اند. بخش بعدی درباره پیشینه تاریخی ژانر وحشت، ریشه های کهن آن و همچنین راز ماندگاری اش تا به امروز است. نویسنده در این بخش نه فقط به پیدایش ژانر وحشت در سینما بلکه به ریشه های آن در ادبیات نیز پرداخته است. او می نویسد: «گونه وحشت در مقام گونه ای ادبی که خاستگاه سینمای وحشت شد، فرزند خلفی بود که از وصلت جنبش رمانتیسیسم با مختصات و فضای عصر مدرن زاده شد و در آغوش دایه ای به نام مدنیت و گشایش فرهنگی و سیاسی پا گرفت».

در بخش های بعدی کتاب به وجوه دیگر ژانر وحشت و ویژگی ها و انواع آن پرداخته شده است. آن چه در ادامه می خوانید قسمتی است از بخش سوم کتاب: «سینمای وحشت در تبدیل کردن موضوع هایی اساسا انتزاعی به موضوع هایی انضمامی یا عرضه کردن آن ها در قالبی انضمامی، و در معنا و نظم بخشیدن به حرکت از جزء به جانب کل به عنوان رویکرد و گرایش غالبش به طور گسترده ای برخی عناصر، عوامل و تمهیدهای خاص را به عنوان واسطه به کار می گیرد که عملا نقش نوعی کاتالیزور/کاتالیست را ایفا می کنند. تمهیدهایی مثل تمثیل و کنایه و حتی تشبیه و به خصوص استعاره با مفهومی مشابه آنچه در مقام آرایه هایی ادبی از آن ها مستفاد می شود از رایج ترین و پرکاربردترین این کاتالیزورها هستند. گاهی این فرایند با اتکا به برخی نمادها و نشانه ها و رمزگان بصری شکل می گیرد. به بیان دیگر، سینمای وحشت با استفاده از این عوامل، ارتباط مستقیم و بامعنا و ملموسی میان عنصر یا درون مایه ای انضمامی با مقوله و مفهومی کلی تر برقرار می کند؛ به خصوص در جهت تعبیرهای سیاسی و اجتماعی. درعین حال منتقد نیز در مقام تحلیل اثر، با مشخص کردن این عناصر و درون مایه های انضمامی آن گونه که در اثر تصویر شده اند و سپس با شکافتن مسیر ارتباطی میان آن ها و با تفسیر تمثیل ها، استعاره ها و... مقوله یا مقوله های انتزاعی خاصی را که این مسیرهای ارتباطی به آن ها ختم می شوند آشکار می کند و پس از آن شاید مصداق داشتن یا نداشتن این ارجاع ها و تداعی ها را از نگاه خودش ارزیابی کند.