آرشیو سه‌شنبه ۱۶ امرداد ۱۳۹۷، شماره ۴۱۵۴
صفحه آخر
۱۶
دمی با قدما

نطع وجود

رضا ضیاء

ما لعبتکانیم و فلک لعبت باز/ از روی حقیقتی نه از روی مجاز

بازیچه همی کنیم بر نطع وجود / افتیم به صندوق عدم یک یک باز

شاملو در آلبوم «رباعیات خیام» بیت دوم را چنین خوانده است:

یک چند درین بساط بازی کردیم رفتیم به صندوق...

روایتی که نقل شد، صورتی است که در اکثر نسخ کهن آمده. در متن چاپ رباعیات خیام تصحیح فروغی و هدایت نیست و گلپینارلی هم آن را به نقل از نسخه بادلیان انگلستان و به صورت جداگانه آورده است. گویا بعدها کسانی که معنی «نطع» را نمی دانسته اند، آن را به صورت فعلی تغیر داده اند. (نطع: بساطی که مهره بازان و شعبده بازان افکنند و عروسکان [=لعبتکان] و مهره ها بر آن چینند. از لغت نامه دهخدا) از طرفی شاید کلمه «بازیچه» (به معنی بازی) نیز باعث این تحریف شده باشد. «افتیم» نیز با آنکه به ظاهر تفاوتی با «رفتیم» ندارد، گویا ضبطی بهتر است و بی اختیاری انسان در «افتادن» به صندوق عدم، تصویری به مراتب جاندارتر از «رفتیم» است.