آرشیو پنجشنبه ۲۵ امرداد ۱۳۹۷، شماره ۴۱۶۲
اقتصاد
۶
چهره ها

تعصب علیه تعصب

اگر قرن بیستم را دوره بانک های مرکزی و اقتصاد کینزی بدانیم، میلتون فریدمن مهم ترین جایگزین فکری این رویه بود. فریدمن از بازار آزاد دفاع می کرد و چهره اصلی پشت مدرسه اقتصاد شیکاگو بود. او در 40 سالگی مدال افتخار جان بیتس و در سال 1976 میلادی جایزه نوبل اقتصاد را برد. تاثیر او در اقتصاد جهان آشکارتر از خورشید است.

میلتون فریدمن (2006-1912)

هنگامی که فریدمن درگیر اقتصاد شد، اقتصاد کینزی بر اقتصاد جهان چیره بود. اما فریدمن آهسته آهسته تعصب فکری وابسته به آن را تغییر داد. کتاب او «درآمد از عمل حرفه ای مستقل» این بحث را پیش کشید که مجوزهای دولتی برای دکترها به طور مصنوعی قیمت دارو را بالا می برد. کتاب دیگر او «نظریه ای بر تابع مصرف» این بحث را پی گرفت که در نگاه کینزی اقتصاد خانوارها مصرف خود را با درآمد واقعی خود مطابقت می دهند. کتاب «سرمایه داری و آزادی» به این بحث می پردازد که نرخ های برابری شناور ارز، ارتشی که نیروهای داوطلب جذب می کند، مالیات منفی بر درآمد (تضمین حداقل دستمزد)، کمک های تحصیلی و دیگر پیشنهادهای طرح های بازار آزاد باید برای عموم شرح داده شود و این کتاب همین کار را می کند. کتاب منتقدانه او از فدرال رزرو (بانک مرکزی امریکا) چنان بر سر زبان ها افتاد که این نهاد کتاب دیگری در پاسخ به آن چاپ کرد. کتاب فریدمن که «تاریخ پولی ایالات متحده» نام داشت، آن قدر مورد بحث قرار گرفت که فدرال رزرو ممنوعیت انتشار بلافاصله صورت جلسه های تصمیم گیری اش را تصویب کرد. هنوز هم این روال ادامه دارد و صورت جلسه بحث های کمیته بازار آزاد فدرال رزرو با تاخیر منتشر می شود.

لیبرال کلاسیک

با توجه به آثار کتبی و تفکر فریدمن که خود را لیبرال کلاسیک می دانست، باورهای او هم پس از چندی به نوعی تعصب جدید دگردیسی کرد. به این ترتیب، فریدمن تبدیل به یکی از مهم ترین چهره های کاپیتالیسم شد. فریدمن همچنان هواداران پرشمار دارد، اما دشمنان بسیاری نیز به او می تازند. فریدمن مشاور اقتصادی رونالد ریگان، رییس جمهور جمهوریخواه ایالات متحده بود و بسیار بر سیاست گذاری های او تاثیر گذاشت. او یک بار گفت که بیش از هر چیزی به نقش خود در حذف سربازگیری اجباری در ایالات متحده افتخار می کند. با آنکه در میان طرفداران سوی چپ اقتصاد دشمنان قسم خورده دارد، در امریکایی که چپ ترین جناح های حاکم هم راست هستند، بارها برای سیاست گذاری به او رجوع شده است. در سال های 2007 و 2008 که اقتصاد امریکا درگیر بحرانی جدی شد، نظریه پولی او بر پاسخ فدرال رزرو به چالش های پیش رو اثر گذاشت.فریدمن یک سال پس از دریافت جایزه نوبل، در سال 1977، پس از 30 سال تدریس در دانشگاه شیکاگو در 65 سالگی بازنشسته شد. او و همسرش به سان فرانسیسکو رفتند و در آنجا فریدمن دانشور مدعو فدرال رزرو سان فرانسیسکو شد و فعالیت های فکری او به اشکال گوناگون سال ها ادامه یافت.

فریدمن در ایران

نشر نی در معرفی کتاب «سرمایه داری و آزادی» نوشته است: «در این کتاب ارتباط و مناسبات میان سرمایه داری و آزادی بررسی شده است. فریدمن که مکتب پولی نوین با نام او شناخته شده است، از جمله اقتصاددانان طرفدار مکانیسم اقتصاد بازار است. به نظر فریدمن «اقتصاد از سیاست جدا نیست و اقتصاد آزاد شرط لازم برای برقراری آزادی سیاسی است. در نتیجه، آزادی سیاسی نمی تواند بدون آزادی اقتصادی پا برجا بماند.» این کتاب مجموعه سخنرانی هایی با این عناوین است: «رابطه آزادی اقتصادی با آزادی سیاسی»، «نقش دولت در جامعه آزاد»، «نظارت بر پول»، «ترتیبات بین المللی مالی و بازرگانی»، «سیاست مالی»، «نقش دولت در آموزش و پرورش»، «سرمایه داری و تبعیض» و «انحصار و مسوولیت اجتماعی تجارت کار» از آنجا که نظریه های اقتصادی فریدمن بنیانی بود، گفته های او سیاست و اجتماع را هم پوشش می داد. او بر مزایای بازار آزاد و مضرات دخالت دولت تاکید داشت و محبوب محافظه کاران و آزادی خواهان امریکایی شد. فریدمن پافشاری داشت که اگر سرمایه داری یا کاپیتالیسم یا آزادی اقتصادی، به کشورهایی که توسط دولت های تمامیت خواه اداره می شود شناسانده شود، آزادی سیاسی را هم به همراه خواهد آورد. او در کتاب «سرمایه داری و آزادی» از به حداقل رساندن نقش دولت در بازار آزاد دفاع کرد تا جامعه بتواند به آزادی های سیاسی و اجتماعی دست یابد. فریدمن به آزادی نه تنها در حوزه اقتصاد بلکه در تمام حوزه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی معتقد بود.