در آموزه های قرآنی و روایی و عرفانی به دو جهت سیر انسانی اشاره شده که هر دو در نهایت به خدا می رسد. با این تفاوت که یکی از راه ها به خدای جمال می رسد و آن دیگری به خدای جلال ختم می شود. یکی در نماد جلالی یعنی دوزخ در می آید و آن دیگری در نماد جمالی در بهشت کمال، سکنی می گزیند. در این دو مسیر که از آن به مسیر درجات و مسیر درکات تعبیر می شود، انسان درجه درجه بالا می رود یا سقوط می کند. نهایت سیر درجاتی انسان، رسیدن به قرب نوافل و قرب فرائض است که در یکی، خدا مجاری بنده می شود و در دیگری، در مقام فنای محض، این بنده است که از مجاری فیض خداوندی می شود.