به گل و گلکاری و باغبانی علاقه مندید؟ درباره شان کتاب زیاد می خوانید یا در اینترنت، سایت های مرتبط با این موضوع، آنها را روی مرورگرتان نشانه گذاری کرده اید تا مطالب جدیدشان از دستتان در نرود. شاید هم در گروه ها و کانال های مجازی شان عضو شده اید و از این طریق دارید به دنیای باغبان های خانگی وارد می شوید. فرقی نمی کند اهل کدام یک از این روش ها باشید. مهم این است که باغبان خوبی باشید. در این مسیر حتما با واژه های جدید زیادی آشنا شده اید از جمله واژه هایی که تازه به گوش تان خورده مانند ریزوم، ساقه گوشتی، پیاز توپر، استولون و… برای توضیح آنها باید برویم سراغ مبحث روش های تکثیر گل و گیاهان زینتی. در مباحث آکادمیک و دانشگاهی اینها جزو الفبای باغبانی به حساب می آیند؛ ولی خوب است شما هم به زبان ساده با آنها آشنا شوید.

برای ازدیاد و تکثیر یک گیاه می توان از دو روش جنسی و غیرجنسی یا رویشی استفاده کرد. روش جنسی یعنی همان استفاده از بذر. اگر بخواهم یک مثال ساده برایتان بزنم باید بگویم مثل کاری که در مورد بذرهای قلکی شکل لاله عباسی یا بذرهای مارپیچی و تیغ دار همیشه بهار انجام می دهیم. روش رویشی هم انواع مختلفی دارد. مثل چه؟ مثل قلمه گرفتن از شمعدانی یا تقسیم بوته در سانسوریا و آگلونما.

روش اول تکلیفش مشخص است. برویم سراغ روش دوم و انواع آن.

اگر به رشد توت فرنگی دقت کرده باشید دیده اید ساقه های آن به شکل خزنده در سطح باغچه یا گلدان رشد می کنند و از گره های روی هر بند، گیاه جدید ایجاد می شود که می توان آنها را به صورت مستقل کشت کرد. گل ساکسی فراژ هم مثل توت فرنگی یک گیاه رونده است که ساقه های نازکش در سطح خاک ریشه می دوانند. به این ساقه های رونده استولون هم می گویند.

یک روش ساده و نسبتا کم هزینه است. فقط دقت کنید همه گل و گیاهان با این روش قابل تکثیر نیستند. روش کار آن به این صورت است که نوک ساقه گیاهی را که در حال رشد است درون خاک پای خودش فرو می کنیم و دوباره مقداری خاک روی آن می ریزیم تا کم کم ریشه بزند و تبدیل به یک گیاه جدید شود. بعد می توانیم آن را قطع کنیم و در محل جدید که باغچه یا گلدان است، کشت کنیم. پیچ امین الدوله یا همان یاس، هلکسین، یاس زرد، پاپیتال، دراسنا، ساکسی فراگا، فیکوس، بنجامین، کروتون و پیچ مومی را می توان به این روش تکثیر کرد.

استفاده از تقسیم بوته در ازدیاد گل و گیاهان زینتی روش بسیار رایجی است. در این حالت گل را از گلدان خارج می کنیم و به چند گیاه کوچک تر که هرکدام دارای ریشه هستند، تقسیم می کنیم.

هرگیاه جدید دقیقا شبیه گیاه مادری است؛ کپی برابر اصل. نمونه های آن را می توان در سجافی یا گندمی، آگلونما، اسپاتی فیلوم، سانسوریا، بعضی انواع برگ بیدی و آنتوریوم دید.

گل های پیازی تعدادشان خیلی زیاد است. اغلب شما هم بیشترشان را می شناسید. سوسن یا لیلیوم، سنبل، لاله، نرگس، زنبق و مریم از این دسته اند. پیازها از نظر زمان گلدهی انواع بهار گل و تابستان گل دارند.

در اصطلاح علمی به آن کورم گفته می شود. نمونه شاخص خوراکی آن می شود موسیر. در بین گل ها هم گلایول و زعفران زینتی تکثیرشان با کورم است.

اسم ریزوم را شنیده اید؟ ریزوم ها همان ساقه های زیرزمینی هستند. همان طور که از اسمش پیداست این ساقه ها رشد زیرزمینی دارند و با استفاده از قطعه قطعه کردن آنها و کاشت شان می توان یک گیاه جدید تولید کرد. قطعه جدا شده موقع جداسازی باید در روی خود دارای جوانه باشد. از بین سبزیجات نعنا و در گل های زینتی زنبق، شیپوری و اختر ریزوم دار هستند.

نکته: زنبق ها در هر دو دسته پیازدار و ریزوم دار جای می گیرند.

ساقه های غده ای ساقه هایی است که تغییر شکل داده و به شکل غده درآمده. فرق آنها با ریزوم در چیست؟ در ریزوم از قطعه جدا شده هم ریشه جدید تولید می شود هم ساقه ولی در ساقه غده ای فقط ساقه جدید ایجاد می شود.

برای مثال از بین سبزیجات می توان به سیب زمینی و از بین گل های زینتی به کالادیوم اشاره کرد.

ریشه غده ای یا ریشه گوشتی ظاهرش شبیه ساقه غده ای است با این تفاوت که روی آن هیچ گرهی نیست. یعنی بند بند نیست و تهش جوانه می زند. موقع تکثیر باید این جوانه را هم جدا کرد. نمونه خیلی آشنای آن گل کوکب است. اگر از خیلی هایتان بپرسند روش تکثیر کوکب چیست می گویید پیاز. ولی از حالا به بعد ریشه گوشتی را به خاطرتان بسپرید. وقتی هوا رو به زمستان و یخبندان رفت خاک باغچه را کنار بزنید و ریشه های گوشتی کوکب را در بیاورید تا آن را از نزدیک ببینید.

روش قلمه زدن ساده ترین و ابتدایی ترین روش تکثیر رویشی است. مطمئنم همه تان با یک بار تکثیرحسن یوسف، پتوس و شمعدانی آن را تجربه کرده اید. قلمه انواع مختلفی دارد که در زیر به طور مختصر به سه نوع آن اشاره می کنیم.

قلمه علفی: برای ساقه های ترد و آبداری مثل داوودی، حسن یوسف و شمعدانی به کار می رود.

قلمه برگ: در این روش قسمتی از سطح برگ به تنهایی یا به همراه دمبرگ کشت می شود. بعضی از انواع بگونیا، سانسوریا، پپرومیا یا برگ قاشقی و بنفشه آفریقایی با این روش زیاد می شوند.

قلمه جوانه: این نوع قلمه زنی شامل قسمتی از سطح برگ به همراه دمبرگ و قسمتی از ساقه و جوانه روی آن است. این روش کم کاربردتر از بقیه روش ها هست ولی در گل کاملیا، عشقه و ادریسی می توان آن را انجام داد.

قلمه نیمه چوبی: قلمه ای است که از یک شاخه چوبی با انعطاف مثل ترکه ای که خم شود به همراه یکی دو تا برگ گرفته می شود. گل کاغذی با این روش تکثیر می شود.

همان طور که از اسمش پیداست بخشی از یک گیاه جدا شده و به گیاه اصلی یا مادر پیوند زده می شود.

باتوجه به نوع پیوند، زمان آن هم فرق می کند. مثلا اگر بخواهیم در گل های رز، نسترن یا کلماتیس پیوند نیمانیم انجام دهیم، زمان آن زمستان است. ولی پیوند جوانه در اواخر بهار یا اواخر تابستان انجام می شود.

بزرگ ترین گل دنیا گلی است به نام رافلزیا که به آن زنبق بد بو هم گفته می شود.

محل رشد آن جاهای باتلاقی است که نیتروژن خاک آنجا کم است.

بوی بسیار بدی دارد. برای همین به گل جسد هم مشهور است چون بوی لاشه متعفن می دهد.

با این بو حشرات جلب آن شده و باعث گرده افشانی گل و رویش دوباره آن می شوند. این گل می تواند همین حشرات را بخورد و هضم کند.

گونه های مختلف این گیاه در تمام سال بدون در نظر گرفتن فصل، گل می دهند ولی عمر گل آن چند روز بیشتر نیست. بیشترین گل دهی آن در فصل پاییز است. رافلزیا گل ملی کشور اندونزی است.