در سیاست همه دولت ها سعی می کنند از هر رویدادی به سود منافع ملی کشورشان بهره برداری کنند. رجب طیب اردوغان هم به همین ترتیب تلاش می کند تا از رویدادی که اخیرا در کنسولگری عربستان سعودی رخ داده است، بیشترین بهره برداری را داشته باشد. ترکیه مشکلات زیادی با جهان غرب و با عربستان سعودی داشت. اولین بهره برداری دولت ترکیه این بود که با استفاده از فضای رسانه ای و مباحث داغی که در مورد سرنوشت جمال خاشقجی در فضای بین المللی وجود داشت…

به آرامی یکی از بزرگ ترین موانع موجود در رابطه با واشنگتن را حذف کرد و با آزاد کردن کم سر و صدای یک کشیش امریکایی ساکن ترکیه، هم حذف تحریم های اخیر علیه ترکیه را کلید زد و هم باعث کاهش تنش ها میان امریکا و ترکیه شد.

ترک ها چه در قضیه قطر و چه در بحران سوریه دنبال این هستند که نفوذ خود را در خاورمیانه گسترش دهند و یکی از موانع این نفوذ سیاست های متفاوت ریاض با آنکاراست. یکی از مشکلات دیگری که ترکیه با ریاض دارد در قضیه مصر و حبس و احکام اعدام برای رهبران اخوان المسلمین در مصر است. ترکیه دنبال این است که بازی کردن با پرونده روزنامه نگار مقتول سعودی قضیه را به گونه ای پیش ببرند که بتوانند بیشترین امتیازها را از ریاض دریافت کنند. به هر حال امروز عربستان در مخمصه ای گرفتار شده است، هر چند بعد از سه هفته عربستان عاقبت حاضر شد که کشته شدن روزنامه نگار منتقد در ساختمان کنسولگری خود را بپذیرد، اما همچنان سوالات زیادی در مورد این پرونده وجود دارد که حل نشده باقی مانده اند. سرنوشت جسد جمال خاشقجی، عاملان و آمران ترور او، همه سوالاتی هستند که در افکار عمومی جهانیان وجود دارند و به خصوص مقام ها و افکار عمومی غربی را که بزرگ ترین متحدان عربستان هستند، مشغول خود کرده است. ترکیه می تواند نقش بسیار مهمی در ترمیم چهره عربستان سعودی در این پرونده و رها کردن بخشی از فشار غرب و به خصوص بدبینی امریکا در این پرونده برای ریاض بازی کند. گزارش نهایی که ترکیه از این ترور ارایه خواهد کرد می تواند منجی عربستان باشد و در برابر می تواند بحران را برای ریاض عمیق تر کند. در واقع گزارش نهایی قتل خاشقجی مانند شمشیر داموکلسی بالای گردن ولیعهد قدرتمند سعودی قرار گرفته است، شمشیری که کنترل آن در اختیار آنکارا و شخص رجب طیب اردوغان است. آنکارا قطعا تلاش می کند از این فرصت استفاده کند تا در زمینه های اقتصادی، سیاسی و حتی مذهبی از عربستان سعودی امتیازهایی را بگیرند. قطر، سوریه و اخوان المسلمین مصر، بزرگ ترین اختلاف نظرهای مستقیم میان آنکارا و ریاض است، به اضافه اینکه در صورت اراده امریکا برای حمایت از عربستان سعودی، آنکارا این فرصت را هم پیدا می کند که به ازای پیدا کردن راه فرار برای ریاض، از واشنگتن امتیاز بگیرد.

نهایتا من تصور می کنم که ترکیه تا جایی که می شود این قضیه را دچار اطاله خواهد کرد تا بتواند حداکثر رایزنی ها و چانه زنی ها را در موضوعات مختلف با عربستان و واشنگتن انجام دهد. اما این شانس برای عربستان وجود دارد که بتواند از فرصت های خود در رابطه با قدرت های غربی استفاده کند و بتواند بدون توجه به سیاست ترکیه با پشتیبانی دستگاه قدرتمند تبلیغاتی و سیاسی ایالات متحده امریکا، راه برون رفتی از این بحران پیدا کند، اما اگر چنین نشود آنگاه باید منتظر تغییراتی در رویکرد عربستان باشیم ازجمله ممکن است در سیاست های ستیزه جویانه علیه قطر، وضعیت زندانیان عقیدتی و سیاسی اخوان المسلمین در مصر یا آینده سوریه، شاهد تغییراتی در عملکرد ریاض باشیم.

عربستان این روزها در مخمصه سختی افتاده است و نهایتا مجبور خواهد بود هزینه ای برای بیرون آمدن از این بحران پرداخت کند. در حال حاضر سیاست عربستان این است که با معرفی کردن افراد خودسر به عنوان عامل این رویداد، به نوعی خانواده سلطنتی را از این قتل مبرا کند. موفقیت در این مسیر هنوز قابل پیش بینی نیست، نهایتا سناریوهای مختلفی در مورد اثر این پرونده بر خانواده سلطنتی سعودی و به ویژه جایگاه محمد بن سلمان، ولیعهد قدرتمند این کشور وجود دارد. ممکن است با دادن تضمین ها و امتیازهایی به دولت های غربی در مورد تغییر رویکرد و حرف شنوی بیشتر، محمد بن سلمان بتواند جایگاه خود را حفظ کند، اما این احتمال هم وجود دارد که نهایتا مجبور به کناره گیری شود و جای خود را به شخص دیگری بدهد، که باز هم سناریوهای متفاوتی در مورد جانشین او مطرح خواهد شد، اینکه استمرار سلطنت در نسل سلمان بن عبدالعزیز با جانشینی یکی از براداران به جای محمد بن سلمان حفظ شود، یا اینکه با جانشینی یکی از برادران پادشاه، صف جانشینی دوباره به نسل اول پسران عبدالعزیز آل سعود بازگردد یا اینکه یکی از عموزاده های بن سلمان جانشین او شود.

به هر حال امریکایی ها مایل نیستند که در شرایط کنونی بحرانی را در عربستان سعودی القا کنند، عربستان سعودی در شرایطی که ایران به عنوان هدف فشارهای امریکا در خاورمیانه معرفی شده است، جایگاه ویژه ای در سیاست خارجی امریکا دارد و واشنگتن تلاش می کند که خانواده سلطنتی سعودی را با کمترین مشکل از این مخمصه نجات دهد. در این میان نقش آنکارا و تصمیمات پیش روی رجب طیب اردوغان، در آینده ریاض نقش مهمی بازی می کند و در نتیجه ریاض و واشنگتن تلاش خواهند کرد تا مطالبات اردوغان را به نحوی برآورده کنند که ریاض با کمترین بحران ممکن مواجه شود.