آرشیو پنجشنبه ۱ آذر ۱۳۹۷، شماره ۴۲۳۸
هنر و ادبیات
۹
پیشخوان

کوتاه درباره رمان «کلبه عموتم»

کتابی برای همیشه

دکتر علی مهدی پورعمرانی

شاید بعد از آنکه ویکتورهوگو، بینوایان را نوشت ودرباره قربانیان فقر، موجی از تاثر را درخوانندگان فرانسوی و سپس مردم انگلیسی زبان برانگیخت، کتاب «کلبه عمو تم»، به یک چالش بزرگ سیاسی درامریکا دامن زد. درسال هایی که سوژه کلبه عمو تم در ذهن «هریت بیچراستو» جرقه زد و اندیشه های ضد برده داری این کشیش زاده روشن بین در قالب یک رمان مردمی منتشر می شد، قانون بردگان فراری در امریکا، مبارزه ای جانانه را تدارک دیده بود. شمال برده دار و جنوب برده خیز! رمان، این شانس را داشت که دراین موقعیت ملتهب، پا به جامعه گذاشت و درکنار کشمکش های موجود، نقش کبریتی را بازی کرد که به انبار باروت جدال شمال و جنوب زده شد. مردم جنوب امریکا خواهان پایان دادن به نظام بردگی بودند و درشمال هم زمزمه های مخالفت با بردگی شنیده می شد. رفته رفته شکافی آشتی ناپذیر در کنگره امریکا بر سر مساله بردگی ایجاد شد. کشیش ها نیز دو دسته شده بودند. عده ای موافق و عده ای مخالف برده داری. آنها حتی برای اقامه دلیل درموافقت یا مخالفت خود از انجیل مثال می آوردند. فضای معنوی امریکا از روح طغیان و آشوب اشباع شده بود و نیاز به یک جرقه کوچک داشت تا منفجرشود و دنیایی را بلرزاند و بیچراستو، جرقه را زد. اگر جنگ داخلی امریکا که به جنگ انفصال و یا جنگ شمال و جنوب معروف است، نتیجه تضاد منافع برده داران و زمینداران شمال وجنوب بود و اجتناب ناپذیر می نمود، اما شواهدی دردست است که نشان می دهد رمان هریت بیچراستو در سرعت بخشی به انجام جنگ بی تاثیر نبود. چنان که درسال 1862 - هنگام بازدید خانم بیچراستو از کاخ سفید، آبراهام لینکلن گفت: «این خانم کوچک، کتابی نوشت که این جنگ بزرگ را پدید آورد». آبراهام لینکلنی که به گفته چارلزسامنر؛ «اگر کلبه عموتم نوشته نمی شد، نمی توانست به ریاست جمهوری ایالات متحده برسد.» کتاب باسرعت مورد استقبال مردم قرارگرفت و درهمان هفته نخست انتشار، سه هزار نسخه اش به فروش رسید و سفارش های زیادی از استان ها و شهرها می آمد. رمان خیلی زود، به بیست و دو زبان ترجمه شد و هنوز یک سال از چاپ و انتشار کتاب نگذشته بود که سیصد هزار نسخه در خود امریکا فروش رفت. بنا به نوشته منتقدین و روزنامه ها، کلبه عموتم به همه زبان های زنده دنیا ترجمه شده و در نیم قرن نخست انتشار، بعد از انجیل، در رتبه اول کتاب های امریکا و اروپا قرار گرفت. کلبه عموتم- چنان که نوشته اند- جاذبه های قوی ادبی ندارد اما واقعیت ها و صحنه هایی در حادثه بندی و شخصیت پردازی آن روایت شده است که ذهن خوانندگان را یک راست به کانون اصلی نزاع جامعه امریکا، معطوف می دارد. یعنی بهره کشی انسان از انسان حول محور سود و با تکیه بر رنگ پوست و نژاد. خانم بیچراستو چندسال بعد نیز به پشتوانه موفقیت کلبه عموتم، کتاب «درد» را نوشت و در آن نشان داد که بردگی، نه تنها برای بردگان و سیاهپوستان زیان آوراست بلکه سفیدپوستان و برده داران نیز از آسیب های آن برکنار نیستند. رمان «درد» چنان که می بینیم از شهرت ومقبولیتی درحد کلبه عموتم برخوردار نشد.