آرشیو شنبه ۳ آذر ۱۳۹۷، شماره ۴۲۳۹
جامعه
۵
یادداشت

جاده قدیم، خانواده و ساخت فیلم های اجتماعی

جاده قدیم ساخته منیژه حکمت، از زنان موفق فیلمساز دهه 70 شمسی است. کسی که در بستر فضای باز سیاسی و اجتماعی دوره اصلاحات، همراه با پوست اندازی هنر غیردولتی، با نگاهی اجتماعی به تصویر موضوعات کمتر دیده شده ای چون: زندان زنان پرداخت. وی پس از مدت ها دوری از عرصه فیلمسازی، اثری را روی پرده آورده که ماحصل دغدغه ای مداوم و پایدار برای همه زنان و خانواده ها است؛ زورگیری و تجاوز اما این بار با داستانی تکراری در جاده ای خارج از شهر، توسط فردی بیمار، با پرونده ای سنگین از انواع سوءسابقه. در ادامه هم قابل پیش بینی است که قربانی همچون هزاران مورد مشابه دیگر به استراتژی انکار پناه برده، به طردی خودخواسته اقدام کرده، کابوس می بیند و از هراس قضاوت های دیگران منزوی می شود. خلاصه آنکه به جز برجسته کردن نقش خانواده با محوریت همسری همراه که سعی در مدیریت شرایط موجود دارد، داستان این فیلم محتوایی فراتر از ماجراهای صفحات حوادث روزنامه ها به مخاطب ارایه نمی کند.

اما سوال اینجاست که چرا طرح چنین موضوع مهمی اینقدر ملال آور است؟

پاسخ این سوال را باید در نحوه طرح موضوع جست وجو کرد. باید توجه داشت که طرح مسائل اجتماعی که در شرایط کنونی جامعه ایران روز به روز پیچیده تر شده و در مواردی سیال و تعریف ناپذیرند، برای مخاطب مطلع امروز کاری دشوار است. مخاطبی که شاهد طرح همین موضوع در روایت هوشمندانه فرهادی در«فروشنده» بوده و از روایت خلاقانه سیدی در «مغزهای کوچک زنگ زده» استقبال می کند، نیازی فراتر از طرح مساله آن هم به صورت سرراست و بی واسطه دارد.

جاده قدیم، در کنار دیگر آثار اخیر زنان فیلمساز ایرانی همچون: «ملی و راه های نرفته اش» اثری از تهمینه میلانی و «زیر سقف دودی» ساخته پوران درخشنده در حد بیان مساله آن هم به سبک و سیاق دهه 70 باقی مانده، خلاقیتی در تصویر آسیب ندارد، شخصیت ها بیشتر تیپ هستند تا کاراکترهایی قابل قبول و در نهایت به لحاظ فنی، هیچ گونه نوآوری در فیلمبرداری و تدوین ندارند.

لازم به ذکر است که آثار نامبرده حاصل تلاش شرافتمندانه ای هستند که با وجود ذائقه «طنزپسند» مخاطب امروز و عدم اطمینان از بازگشت سرمایه، همچنان مصر در کشاندن مردم به سینما و طرح دغدغه های اجتماعی هستند اما اجتماعی ساز امروز باید بداند که اگر مختصات بستر اجتماعی کنونی را نشناسد، حرکت در جاده قدیم مقصد روشنی نخواهد داشت.