آرشیو پنجشنبه ۶ دی ۱۳۹۷، شماره ۶۹۵۹
ایران جمعه: تاریخ
۱۸
ایران از نگاه سیاحان

سرمای زمستان، زیر کرسی ایرانی

منبع: سفرنامه پیترو دلاواله - ترجمه شعاع الدین شفا، صص: 14-13

زمستان… در سرتاسر ایران در اتاق ها آتش را در بخاری نمی افروزند، بلکه در کوره ای که در زمین جای دارد و به آن «تنور» می گویند، روشن می کنند. تنور عبارت است از گودالی چهار گوش یا دایره مانند که به اندازه دو کف دست یا بیشتر عمق دارد و برای اینکه بهتر گرم شود و آتش را حفاظت کند، دیواره داخلی آن را با قالبی از سفال پخته می پوشانند. در داخل تنور، زغال افروخته قرار دارد و اصولا اگر چوب و مواد سوختنی دیگری نیز در آن قرار دهند، تبدیل به زغال افروخته می شود. در روی این کوره، چهار پایه ای به شکل یک میز کوچک می گذارند که روی آن پارچه ضخیمی مملو از پنبه قرار دارد و تا مقدار زیادی از اطراف میز را نیز می پوشاند و مانع از خروج گرمای داخلی می شود. در حقیقت به این ترتیب کوره اثر یک بخاری را دارد که اتاق را نیز گرم می کند و در موقع غذا خوردن و صحبت کردن و حتی برای خوابیدن از آن استفاده می شود و اشخاص روی زمین در روی تشک هایی که کنار آن قرار دارد، به طوری می نشینند که شانه و پشت آنان به دیواری که جلوی آن متکا و بالش چیده شده است، تکیه می کند و همیشه تنور در محلی ساخته می شود که فاصله آن با دیوارهای اتاق و حداقل با دو دیوار مجاور متناسب است و کسانی که طالب حرارت کمتری هستند، فقط پاهای خود را زیر لحاف می کنند و کسانی که حرارت بیشتری را طالبند، دست ها و بدن خود را نیز به داخل می برند ولی سر همیشه بیرون می ماند. باید به اطلاع تان برسانم که حرارت این دستگاه به اندازه ای مطبوع و لذت بخش است که من هرگز وسیله ای به این مفیدی برای مبارزه با سرمای زمستان ندیده ام و قصد دارم موقع مراجعت به ایتالیا دستور دهم نمونه هایی از آن بسازند. کسی که اصلا طالب حرارت داخلی زیر روپوش چهار پایه نیست، می تواند روی تشک بنشیند و روپوش را جلوی خود پایین بیندازد و در این صورت فقط از هوای نسبتا گرم اتاق استفاده کند. برای روشن کردن تنور و دمیدن در آن کانال کوچکی از پایین تنور شروع می شود و به طور مایل بالا می آید تا در نقطه دورتری به کف اتاق برسد و در آنجا به دریچه ای منتهی می شود که گاهی مطابق قطر کانال و گاه بزرگ تر از آن است و روی آن را با سنگی که به همان اندازه تراشیده شده است، می پوشانند… روی این کوره ها غذا می پزند و با گذاشتن یک ورقه آهنی پایه کوتاه روی آن، نان نیز تهیه می کنند.

به این طریق که ورقه نازک و گرد خمیر را روی صفحه آهنی قرار می دهند و در یک چشم بر هم زدن نان پخته می شود اما در جاهایی…که نان قطورتر است و برای پختن احتیاج به حرارت زیادتری دارد، آن را در داخل تنور قرار می دهند.