آرشیو شنبه ۱۸ اسفند ۱۳۹۷، شماره ۴۳۲۵
هنر و ادبیات
۹
ادبیات ترجمه

کوتاه درباره کتاب «پنچاتنتره» با ترجمه عبدالعلی براتی

مادر«کلیله و دمنه»

امیر مهنا

پنچاتنتره از بسیاری جهات کتابی ارزنده برای ایرانیان است و از قدیم الایام مورد توجه مورخان و ادیبان ایرانی قرار داشته. این کتاب، کتابی است نادر و دیریاب چون درهیچ کتاب دیگری نمی توان فلسفه، روانشناسی، سیاست، موسیقی، اخترشناسی، مناسبات انسانی و... را یکجا و درکنار هم دید که هم به زبانی ساده و درعین حال به سبک فاخر خواننده را به شگفتی و اندیشه وادارد.همان گونه که در مقدمه این کتاب هم آمده، بی شک دلیل ماندگاری یک اثر ادبی، ژرفای معانی، گستردگی مفاهیم و جهانشمول بودن آن است. این آثار در محدوده زمانی خاصی از تاریخ تکامل بشری زندانی نمی شوند و به بنیادی ترین خصلت انسان، این شگفت انگیزترین پدیده آفرینش می پردازند.پنچاتنتره بی تردید یکی از این آثار جاویدان و ماندگار تاریخ ادبی انسان و یکی از کهن ترین گنجینه هایی است که به شیوه ای کاملا بدیع و سرشار از لطافت و ظرافت به کنش های انسانی دربسیاری از عرصه های حیات اجتماعی پرداخته است. شیوه قصه نویسی این کتاب در ادبیات فارسی نیز ریشه دار است که ازآن میان می توان به شاهکاری چون« کلیله و دمنه» اشاره کرد. می توان گفت که رگه هایی از این اثر در بسیاری از داستان های مولانا، عطار و قصه های زبانزد ایرانیان به روایت داستان از زبان حیوانات بر می خوریم اما ازآنجا که قدمت پنچاتنتره به زمانی بسیار کهن تر از سایر آثار مشابه می رسد، همگان این اثر را پیشتاز درروایت قصه و فن قصه در قصه می دانند.پنچاتنتره که ظاهرا توسط گروهی از بزرگان ادبی هندوستان نوشته شده، به فرمان خسرو انوشیروان ساسانی و به همت برزویه طبیب از هند به ایران آورده شد و در نیمه قرن دوم هجری دانشمندی به نام روزبه و مشهور به عبدالله بن مقفع، متن پهلوی را به عربی ترجمه کرد. اصل کتاب به زبان سانسکریت بوده و نام آن پنچاتنتره یا به روایتی، پنکاتنتره به معنای پنج فصل یا پنج حکمت بوده است.این کتاب در زبان پهلوی به «کلیلک و دمنگ» که نام دو شخصیت درکتاب بوده نامگذاری شده که به تدریج به«کلیله و دمنه» تغییر نام داده است. آن گونه که پیداست اززمان ترجمه و انتشار این کتاب، هیچ کدام از بزرگان ادب فارسی از خواندن آن امتناع نکرده اند و همان گونه که گفته شد چهره هایی بزرگ از ادبیات کلاسیک به اشکال مختلف، قصه های این اثر را مورد بازخوانی و بازنویسی قرار داده اند. البته این را هم باید گفت که شناخت بیشتر این اثر ازسوی ایرانیان مدیون شخصیتی به نام «ابوالمعالی نصرالله محمد بن عبدالحمید»، منشی حکومت غزنویان درهند است که این اثر را برای بهرام شاه ترجمه و تالیف مجدد کرد. پنچاتنتره اثری است که حتی درعصر معاصر هم مورد توجه نویسندگان ادبیات داستانی است به گونه ای که بزرگانی چون«هوشنگ گلشیری و رضا براهنی» شاگردان خودراهمواره به خواندن این اثر تشویق می کردند. پنچاتنتره را انتشارات صدای معاصر منتشر کرده است.