آرشیو سه‌شنبه ۲۸ خرداد ۱۳۹۸، شماره ۳۴۵۳
تاریخ
۸
مرور

فهم جنگ

منبع: ایبنا

«انسان، دولت و جنگ؛ تحلیلی نظری» نوشته کنت والتز که با ترجمه محمدرضا رستمی در نشر ثالث منتشر شده است، امکانی برای بازخوانی نظریات این اندیشمند حوزه روابط بین الملل درباره سازوکار قدرت در سطوح بین المللی فراهم می کند. او با کتاب «نظریه سیاست بین الملل» که در سال 1979 منتشر شد، به عنوان یکی از شاخص ترین نظریه پردازان سیاست بین الملل شناخته شد. کنت والتز «انسان، دولت و جنگ» را حدود دو سال پس از اخذ مدرک دکترا در سال 1959 نوشته است. در این کتاب به پژوهش درباره سهم خاص نظریه سیاسی کلاسیک در فهم علل جنگ و تعریف شرایطی می پردازد؛ سهمی که به موجب آن امکان مهار یا محو جنگ به عنوان داور نهایی اختلافات بین گروه هایی از مردمان در غیاب اقتدار مرکزی به وجود می آید. روش او عبارت است از تشریح پاسخ هایی که بعضی نظریه پردازان شاخص به پرسش «دلیل وقوع جنگ چیست؟» ارائه کرده اند. او پس از فصلی که پاسخ های نظریه پردازان را تشریح می کند، یک فصل را به بحث درباره برخی پیامدها و کاربردهای بینش های کلاسیک در پژوهش های معاصر علوم اجتماعی و گزینه های موجود در حوزه سیاست گذاری عمومی اختصاص می دهد و به این ترتیب، کارش چیزی بیش از تفسیر است. او گذشته از اینکه به این امر می پردازد که شخصیت های برجسته در تاریخ اندیشه سیاسی غرب واقعا چه منظوری داشته اند، پا فراتر می گذارد و به تغییرات ناشی از اندیشه ها و نوشته های آنان توجه می کند. قصد او بهره گیری از تجارب گذشته برای ارائه نظریه ای است که به کشف قواعد ساختاری حاکم بر نظام بین الملل می انجامد. این نظریه 20 سال پس از انتشار کتاب «انسان، دولت و جنگ» در کتابی دیگر ارائه شد. کتاب «نظریه سیاست بین الملل» والتز که انجیل نوواقع گرایی در روابط بین الملل شناخته می شود، تحول نظری بزرگی در حوزه مطالعات و نظریه پردازی این رشته پدید آورد. خواندن اثری که 20 سال پیش از این کتاب، سنگ بنای اولیه نظریه والتز را بنیاد نهاده است، علاوه بر ارزش های ماهوی کتاب، این امکان را فراهم می آورد که سیر تحول فکری والتز را به پژوهشگران حوزه روابط بین الملل نشان دهد. نوواقع گرایی از 1979 تا پایان جنگ سرد، نظریه غالب در میان نظریه های روابط بین الملل بود اما پایان جنگ سرد، نظریه والتز را با ابهاماتی مواجه کرد که مهم ترین آن ناتوانی در توضیح چرایی فروپاشی شوروی بود. والتز عقیده داشت نظام دوقطبی پایدارتر از نظام چندقطبی است، ولی در جریان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به دلیل اینکه نوواقع گرایی فاقد هر نوع تغییر ساختاری است، نتوانست فروپاشی نظام دوقطبی را به خوبی تبیین کند و در نتیجه اعتبار نظریه اش فروکش کرد. نوآوری مهم والتز در مطالعه نظریه های روابط بین الملل ارائه مبحث سطوح تحلیل است که قبل از او مطرح نشده بود. تلاش برای تبیین این مبحث از کتاب «انسان، دولت و جنگ» آغاز می شود و والتز در این کتاب که اثری شگرف در تحلیل تاریخ اندیشه های ناظر بر علل جنگ میان دولت ها قلمداد می شود، تلاش کرده با بررسی پاسخ های فلاسفه، مورخان، صاحبان قدرت و دانشمندان علوم سیاسی به پاسخی جامع و مانع برای چرایی وقوع جنگ در سطح بین المللی دست پیدا کند. وی پاسخ به این سوال را در سه سطح تحلیل یا «تصویر» جای داد. این سطوح عبارت بودند از: سطح خرد (سرشت بشر)، سطح میانی (نظام های اقتصادی و سیاسی داخلی دولت ها) و مورد سوم سطح کلان (ساختار نظام بین الملل: محیط اقتدارگریزی که در آن تمامی دولت ها بدون وجود قدرت فائقه ای که به شکلی آمرانه در موارد اختلافی میان آنها داوری کند در کنار هم به سر می برند.) والتز معتقد است باید هم انسان، هم دولت و هم سیستم را برای فهم روابط بین الملل در نظر بگیریم، ضمن اینکه درباره اهمیت هر یک از آنها مبالغه نکنیم. «انسان، دولت و جنگ» در هفت فصل به بررسی چرایی وقوع جنگ ها می پردازد. فصل اول کتاب که به تحلیل در سطح خرد اختصاص دارد «تصویر نخست: تنازع بین المللی و رفتار انسان» نام گرفته است و نویسنده در آن نظریاتی را بررسی می کند که کارگزارانی از قبیل دولتمردان و جنگ سالاران را عامل اصلی وقوع جنگ ها در نظر می گیرند و معتقدند با انتخاب کارگزار درست می توان از وقوع جنگ پیشگیری کرد. او سپس در فصل دوم کتاب پاسخ خود را نسبت به مباحث فصل اول ارائه می کند. فصل سوم به دیدگاه های لیبرال می پردازد که معتقدند اگر وفاق و اتحادی میان دولت ها پدید بیاید، امکان پیشگیری از وقوع جنگ وجود دارد. فصل چهارم نظریاتی را بررسی می کند که در چارچوب سوسیالیسم بین الملل و جهان وطن گرایی سوسیالیستی با ایده حذف دولت- ملت در جهت رسیدن به جهانی بدون جنگ ارائه شده اند. در فصل پنجم رویکردهای واقع گرایانه به روابط بین الملل از منظر سطح تحلیل کلان طرح می شوند. فصل انتهایی نیز به این نکته می پردازد که هیچ یک از تصاویر سه گانه مورد بررسی در کتاب بسندگی لازم برای تحلیل چرایی وقوع جنگ در سطح بین المللی را ندارند و باید به نظریه ای قائل شد که وجوهی از هر یک از این تصاویر را مدنظر قرار داده باشد.