آرشیو چهارشنبه ۲۶ تیر ۱۳۹۸، شماره ۳۴۷۷
ادبیات
۹
عطف

تمدن بدون فرهنگ

شرق: «نمونه ای یگانه در بازار ادبیات مملو از آثار بنجل». این توصیفی است که روزنامه هانفرشه آلگمانیه از آثار ولفگانگ بیتنر، نویسنده آلمانی، به دست داده است و کامران جمالی، مترجم رمان «بازگشت گام به گام هلر به زادگاه» بیتنر آن را در پیشگفتار ترجمه فارسی این رمان نقل کرده است. «بازگشت گام به گام هلر به زادگاه» که با ترجمه کامران جمالی در نشر نیلوفر منتشر شده اولین اثر ترجمه شده بیتنر به زبان فارسی است. در بخشی دیگر از توصیف روزنامه هانفرشه آلگمانیه از آثار بیتنر درباره آثار این نویسنده آمده است: «آثارش در بهترین معنای واژه سوگیر و در بهترین معنای واژه سرگرم کننده و هیجان انگیز است. در این پیشگفتار همچنین نقل قول های دیگری درباره آثار بیتنر آورده شده که بعضی از آن ها بر پیوند این آثار با فضای سیاسی و اجتماعی آلمان نیمه دوم قرن بیستم تاکید دارند. این پیشگفتار با معرفی بیتنر همراه است و بخشی از آن نیز به رمان «بازگشت گا م به گام هلر به زادگاه» می پردازد همراه با نقل قول هایی درباره آن. کامران جمالی در این بخش از پیشگفتار کتاب، ارزش و اعتبار این رمان را در «توصیف هنری» تمدن بی فرهنگ می داند. به گفته مترجم بیتنر در این رمان «ابتدا به درون- پویایی (اتودینامیسم) و علت های سیر این تمدن بزرگ به سوی بی فرهنگی در زندگی سه نسل می پردازد و با نگاه به واپس تا سده های پیشین هم ریشه یابی می کند. پس از آن جلوه های فرهنگی رنگ باخته در قلب چنین تمدنی در برابر دیدگان قرار می گیرد: کم رنگ شدن احساس همبستگی در انسان ها، جهت گیری عواطف تنها به سوی تخم وترکه ی افراد، بی خبری شهروندان کشورهای آزاد از بی عدالتی هایی که کنار گوش شان روی می دهد و هر روز شمار بیشتری از آن ها را از امتیازاتی بی بهره می کند که در درازای دو سده با شورش ها، انقلاب ها و تظاهرات های گاه خونین به دست آورده بودند».

جمالی «بازگشت گام به گام هلر به زادگاه» را رمانی معرفی می کند که «به جز سرگرم کنندگی (در معنای خوب واژه)، در زمینه ی تاریخ چند دهه ی اخیر آلمان هم بسیار آموزنده و روشنگر است».

شخصیت اصلی رمان «بازگشت گام به گام هلر به زادگاه» روشنفکری است کتاب خوانده. او حین پرسه زدن در مکان هایی که با گذشته اش گره خورده اند ضمن مرور گذشته خود، گذشته ای عمومی و تاریخی را نیز مرور می کند و به واکاوی تاریخ می پردازد؛ تاریخی که توالی غارت و چپاول و خشونت است. در جایی از رمان می خوانیم: «تاریخ این منطقه مانند هر جای دیگر تنها توالی قتل، ضربات مرگبار، دستبرد، آتش و غارت، تجاوز و سرکوبی بود. رومی ها، ساکسون ها و فرانک ها برای حاکمیت کامل بر آن با یکدیگر در جنگ بودند. سپس در سده ی نهم نورمان ها در این ساحل پیاده شدند، نقطه به نقطه را غارتگرانه زیر پا گذاشتند و انسان هایی را که دستگیر می کردند به بردگی وامی داشتند. بعدها خانخانی نجیب زادگان - هر یک در گوشه ای - موجودیت یافت که با قهر به قدرت و ثروت دست یافتند، دژ ساختند و کوشیدند با دستبرد و راهزنی ثروت خود را افزایش دهند. لذت از انتقام، و نفرت، نسل به نسل میراث داری می شد...».

مجموعه داستان ایرانی «برف سرخ و داستان های دیگر» نوشته طیبه گوهری اثر داستانی دیگری است که در نشر نیلوفر منتشر شده است. این مجموعه شامل سی ویک داستان کوتاه است به نام های: تا وقتش برسد، دلتای روشن، بگو که نگفتی، دست های چسبناک، پاگیر، ماکت ارگ، قرار بی قراری، نشانی، هم دیگر، همسایه های ساحلی، رستاخیز، در بزرگراه، هزارویک بار، آهه، لرزه های خیس، پل، چترباز، پلاتین، چشم های فرضی، مهمان آخر، این جا همه خوابیده اند، نشان های مفرغی، و حالا عصر است، حلقه داغ، تا صبح، صدا روی صدا، پشت شیشه های دودی، نگهبان، خط خیس، خانه بلیطی و برف سرخ. زندگی طبقه متوسط شهری، حقایق مکتوم مانده که گاه سوء تفاهم برمی انگیزند و درکی ناقص و تحریف شده را از واقعیت پدید می آورند و پنهان کاری در مناسبات میان آدم ها از جمله مضامینی است که در داستان های این کتاب به آنها پرداخته شده است. آنچه می خوانید سطرهایی است از داستان «خانه بلیطی» از این مجموعه: «دستی از پنجره کوچک کیوسک دراز شد و بلیط و بروشور را گذاشت روی صفحه فلزی. انگشت های سرباز بلیط را پاره کرد. عکسی از نمای بیرونی و عکس هایی آشنا از نماهای داخلی و تاریخی هم از ساخت بنا روی بروشور بود. عمارت، میانگینی بود از همه عکس ها و فیلم هایی که داشتیم یا دوست و آشنا با خودشان آورده یا با پست برایمان فرستاده بودند. خانه هنوز سرپا بود اما کهنه و فرسوده. معلوم بود لااقل درآمد خودش را خرج خودش نکرده بودند. هیچ کجا مرمت و بازسازی نشده بود و همه آیینه کاری های دیوار و سقف اتاق ها پر از غبار بود...».