طبق آمار منتشرشده در تعطیلات عید فطر بر اثر تصادف 101 تن جان باخته اند. گفته شده این رقم نسبت به آمار سال گذشته در این ایام 46 درصد کاهش داشته است. یکی از اهرم های بازدارنده تصادفات که از ابتدای سال 1403 مطرح شده و به کار گرفته می شود، افزایش نرخ جرایم راهنمایی و رانندگی است. با این حال کارشناسان اهل فن همواره بر فرهنگ سازی تاکید بیشتری دارند.

مسئله فرهنگ سازی درباره رعایت قوانین راهنمایی ورانندگی در کنار تقویت ایمنی راه و جاده تا به آنجا اهمیت دارد که گفته شده چنانچه بتوانیم از مرگ ومیر جوانان در تصادفات جلوگیری کنیم، می توانیم در مسئله جمعیت توفیق زیادی داشته باشیم. لازم به توضیح است که از هزار و خرده ای فوتی تصادفات در تعطیلات نوروز 1403 و سپس 101 تن فوتی تصادفات در تعطیلات عیدفطر تعداد زیادی از آنها جوان بوده اند.

فرهنگ راهنمایی و رانندگی هر جامعه، یکی از نمودهای رفتاری افراد در استفاده از فضا های متعلق به عبور و مرور آن جامعه است که باید آن را ارتقا و توسعه داد.

علی سعدآبادی یک فرهنگی به گزارشگر کیهان می گوید: «امروزه بر هیچ کس پوشیده نیست که آموزش از سنین کودکی و نوجوانی برای همیشه در فرد ریشه می دواند و به این آسانی ها فراموش نمی شود. سعی داریم با بهره گیری از همه هنرها ضرورت رعایت قوانین راهنمایی ورانندگی را در ذهن دانش آموزان نهادینه کنیم. یکی از هنرهای تاثیرگذار در این زمینه تئاتر دانش آموزی است. به این شیوه می توان فرهنگ ترافیک و احترام به قوانین راهنمایی ورانندگی را ارتقا داد و بروز خطرات و حوادث احتمالی برای دانش آموزان را به حداقل رساند.»

وی در ادامه می گوید: «آموزش و آگاه سازی کودکان نسبت به رعایت قوانین راهنمایی ورانندگی یک امر مهم در ارتقای فرهنگ ترافیکی تلقی می شود ازاین رو می توان گفت نقش آموزش وپرورش در فرهنگ سازی ترافیک موثر و غیرقابل انکار است. بچه ها می توانند با آموزشی که دیده اند، سفیران راهنمایی ورانندگی در بطن خانواده و در بین اعضای خانواده خود باشند.»

این فرهنگی در تکمیل صحبت هایش به طرح موفق همیار پلیس در مدارس که طی سنوات گذشته به اجرا درآمده اشاره کرده و می گوید: «همیاران پلیس نمایندگان راهنمایی و رانندگی در بین خانواده ها هستند که آموزش این افراد در سال های اخیر موفقیت های چشمگیری را در کاهش تخلفات و تلفات ناشی از حوادث رانندگی به همراه داشته است. در حقیقت هر همیار یک احتمال برای جلوگیری از تصادف است.»

آلاله غریب، روانشناس درباره شخصیت ضداجتماعی که سرمنشا رفتار متخلفین راهنمایی و رانندگی است، توضیح می دهد: «افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی از هنجارهای جامعه پیروی نمی کنند، در روابط فریبکار و مرعوب کننده هستند و حقوق دیگران را نادیده می گیرند. افراد با این نوع شخصیت ممکن است در فعالیت های مجرمانه و جنائی شرکت کنند؛ اما اگر این کار را انجام دهند، برای اعمال آسیب زا پشیمان نیستند، آنها می توانند بسیار تکانشی، بی پروا و گاهی خشن باشند.»

وی در ادامه می افزاید: «افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی به طورکلی برای رانندگی طبق قوانین ارزشی قائل نیستند، آنها تنها در صورت تهدید به مجازات قوانین را رعایت می کنند، این نگرش منجر به تمایل به سوءاستفاده از دیگران می شود، آنها از انصاف یا خونسردی دیگران بهره می برند و نسبت به قربانیان خود بی تفاوت هستند.»

این روانشناس در تکمیل صحبت هایش می گوید: «ترافیک در هر جامعه ای یک واقعیت اجتماعی است که ناشی از مسائل مختلف است، در این بین آموزش و فرهنگ سازی ترافیک، می تواند به توسعه جامعه مدنی و پویش اجتماعی کمک کند. بدین ترتیب کارکرد آموزش و فرهنگ سازی ترافیک و کاربرد آن در حل این معضل از طریق جامعه پذیری و اجتماعی کردن رانندگان در این زمینه بسیار موثر است. در این راستا، یکی از اقدامات مهم برای به سامان کردن معضلات ترافیکی تکیه بر محور آموزش و فرهنگ سازی است و منجر به توسعه آگاهی و ویژگی های شخصیتی افراد می شود.»

بارزترین رفتاری که در اتوبان ها منجر به اختلال ترافیک می شود، عدم حرکت بین خطوط و تغییرات ناگهانی مسیر است. وقتی در یک اتوبان با سه باند، پنج یا شش باند خودرو در حال حرکت هستند، طبیعی است که احساس ناامنی منجر به ترمزهایی می شود که در خیل عظیم خودروها تبدیل به یک کاهش میانگین سرعت زیاد خواهد شد.

مسیرهای ورودی و خروجی اتوبان ها اغلب یک بانده است، وقتی دو یا سه ردیف خودرو تلاش می کنند در یک لاین در کنار هم عبور کنند، اولا ترافیک سنگینی در ورودی ایجاد می شود، ثانیا حجم عظیمی از خودرو به طور همزمان وارد اتوبان هدف می شوند که در نتیجه آن اتوبان نمی تواند این تعداد را در دل خود هضم کند.

حرکت در شانه خاکی و باند اضطراری، متاسفانه خیلی از مردم کوتاه فکر، وقتی با ترافیک مواجه می شوند، اگر شانه خاکی وجود داشته باشد یا باند اضطراری وجود داشته باشد، وارد آن می شوند و این کار خود را هم به حساب زرنگی می گذارند. زرنگی احمقانه آنان منجر به تشدید مشکل و ایجاد ترافیک های وحشتناک می شود.

تجاوز به لاین مقابل در ترافیک های درون شهری نیز از دیگر رفتارهایی است که منجر به گره خوردن ترافیک می شود، این رفتار چیزی مشابه رفتار ذکر شده قبلی است با این تفاوت که چون شانه خاکی وجود ندارد، با انحراف به چپ وارد لاین مخالف شده و بسته شدن لاین مقابل ایجاد یک گره کور می کند که نه راه پیش دارد نه را پس.

رفتار بسیار بد دیگر این است که مردم وقتی به یک خروجی می رسند، با اینکه قصد خروج از اتوبان را ندارند وارد آن خروجی شده و در نقطه جدایش اتوبان و خروجی تلاش می کنند به اتوبان برگردند، در واقع چون می خواهند به زور وارد یک باند حرکتی شوند، موجب کاهش میانگین سرعت حرکت آن باند و ترمزهای مکرر رانندگان حاضر در آن باند می شوند. البته حاصل اصلی آن ایجاد گره های ترافیکی در خروجی ها است که همه ما آنها را دیده ایم.

برخی رانندگان تاکسی و مسافرکشان فکر می کنند در هر مکانی اجازه توقف دارند، بارها دیدیم که راننده ای نه در لاین کندرو که در لاین کنار آن متوقف شده تا مسافری را سوار یا پیاده کند. این رفتار موجب ایجاد توقف حرکت در آن باند و کندی زیاد حرکتی می شود. مضاف بر آن همان راننده خاطی وقتی می خواهد حرکت کند، مانند خیابان رفتار می کند و برای شروع حرکت به باند چپ خود می رود که این نیز باعث توقف و کندی حرکت دیگری می شود.

با گذری در معابر شهری به دفعات خودروهایی را مشاهده می کنیم که دوبله پارک کرده اند، برخی از این خودروها فکر می کنند با زدن فلاشر دیگر جرمی مرتکب نمی شوند. پرواضح است که توقف دوبل چه تاثیری بر کندی حرکت دارد. وانت های میوه فروش و امثال آنها نیز در این دسته قرار می گیرند. البته نبود جای پارک عامل جدی در پارک دوبل است که این مشکل هم نیاز به بررسی دارد.

طبق یک تعریف جهانی از بین عوامل مختلف در وقوع یک سانحه جاده ای سه عامل خطای انسانی، خودرو و جاده نقش اصلی را ایفا می کنند البته در کشورهای مختلف درصدهای سهم این عوامل متعدد است. نقاط پر تصادف یا همان حادثه خیز در شبکه جاده ای جز متهمان ردیف اول مرگ محسوب می شود. نقاط حادثه خیز به نقاطی گفته می شود که تکرار تصادفات در یک بازه زمانی در آن منطقه بالا باشد که معیار تشخیص این نقاط دستورالعمل ویژه ای دارد.

درحالی که در سال های گذشته 887 نقطه پرتصادف و حادثه خیز در کشور شناسایی شد که 725 نقطه آن رفع خطر شده و البته به تایید پلیس راهور هم رسیده است؛ با توافق انجام شده بین پلیس راه، وزارت راه و شهرسازی و سازمان راهداری، 725 نقطه از این نقاط تا پایان سال گذشته رفع خطر شد.

این در حالی است که به گفته وزیر راه و شهرسازی، مقرر بود منابعی از صندوق خسارت های بدنی به این منظور تامین شود که تاکنون حتی یک ریال آن تامین نشده است و همه آنچه انجام شده از منابع داخلی سازمان راهداری بوده است.

مهرداد بذرپاش وزیر راه تاکید دارد: «انتظار می رود این منابع مالی تامین شود، زیرا هر ریال آن برای نجات جان انسان ها هزینه می شود و جزو تاکیدات دولت و شخص رئیس جمهور است.»

سید کمال هادیانفر، معاون حمل ونقل وزارت راه و شهرسازی در این زمینه خاطرنشان می کند: «سازمان راهداری در صدد است در نیمه نخست امسال باقی مانده نقاط پرخطر را رفع خطر کند.»

بر اساس آمار های پزشکی قانونی در طرح نوروزی سال 1402، تعداد 128 نفر در سیستان و بلوچستان، 111 نفر در فارس، 89 نفر در استان کرمان و 78 نفر در تصادفات رخ داده در تهران، جان خود را ازدست داده اند. در طرح نوروزی سال 1401 نیز،124 در سیستان و بلوچستان، 94 نفر در فارس، 92 نفر در کرمان و 79 نفر نیز در خراسان رضوی نفر جان خود را از دست دادند. همچنین در سال 1400 نیز، استان های فارس، کرمان و سیستان و بلوچستان به ترتیب 99،95 و 86 کشته را در تصادفات نوروزی به خود اختصاص داده اند.

در سال 1402، کمترین میزان فوتی های تصادفات هم در استان های ایلام و کردستان و در سال 1401 در استان چهارمحال وبختیاری و اردبیل به ثبت رسیده است.

این آمار نشان می دهد که استان های سیستان و بلوچستان، فارس و کرمان بیشترین فوتی در تصادفات را در ایام نوروز به خود اختصاص داده اند. آماری که احتمالا با تصور رایج مبنی بر اینکه جاده های کوهستانی، خطرناک ترند، همخوانی ندارد.

دوربین های هوشمند به کمک هوش مصنوعی و به صورت اتوماتیک کلیه اطلاعات خودرو را ثبت می کنند. این دوربین ها در مکان هایی نصب می شود که نیاز به تحلیل فردی نباشد، یعنی برای دوربین این گونه تعریف می شود که هر خودرویی از این خیابان عبور کند، پلاک آن ثبت شود که در این صورت استثنایی وجود ندارد. بیشترین استفاده این دوربین ها برای محدوده طرح ترافیک و سرعت غیرمجاز است.

جریمه سرعت غیرمجازی که توسط دوربین ثبت شده باشد، یکی از سنگین ترین جریمه ها از نظر مبلغ محسوب می شود.

در مراکز پلیس تعداد زیادی اپراتور انسانی وجود دارد که هر کدام از آنها مسئول بررسی و نظارت بر دوربین های ثبت تخلف هستند. بررسی و نظارت اپراتورها 24 ساعته است و به دلیل ثبت و ضبط تخلفات، امکان بررسی آن در روزهای آتی نیز وجود دارد.

جریمه هایی مانند پارک دوبل و پارک در محل ممنوع توسط دوربین های اپراتوری ثبت می شود. توصیه می شود هرازگاهی و برای دوری از هرگونه دردسر درباره توقف تولید خودرو به دلیل نرخ بالای جریمه های خودرو، حتما جریمه های خودروتان را استعلام بگیرید.