دیپلماسی زبان به دلیل قدرت تاثیرگذاری پایدار و همچنین سوددهی تجاری آن، رکن مهم از دیپلماسی عمومی و فرهنگی کشورها به شمار می رود.تجربه تاریخی بهره گیری ایرانیان از زبان فارسی نیز به ما می آموزاند که امروزه نیز می بایستی از پتانسیل مثبت و بالای عنصر زبان وادب فارسی در دیپلماسی فرهنگی بهره گرفت، چرا که امروزه نیز عامل زبان، شعر و ادب که ارکان شکل گیری فرهنگ ایرانی اسلامی به شمار آمده و در شکل گیری شعور و خرد مشترک و شیوه زندگی سهم تاثیرگذاری بر عهده دارد می تواند همچون گذشته یکی از راه های تاثیرگذار در ایجاد پیوندهای عمیق و پایدار در مسیر تعاملات و همکاری های فرهنگی به شمار آید.

زبان و ادب فارسی برخلاف فراز و فرودهای مربوط به از دست دادن پشتوانه های سیاسی و اقتصادی خود در جهان، هنوز زنده است و مردمان بسیاری در گوشه و کنار جهان زبان و ادبیات فارسی را منبعی الهام بخش و سرچشمه ای جوشان از فرهنگ، اخلاق و ارزش های معنوی دانسته و به آن دلبسته اند. متاسفانه امروز رویکردهای تک جهتی به زبان فارسی و منحصر دانستن آن به عنوان زبان مکالمه و با تمرکز به حوزه آموزش، دیپلماسی فرهنگی را از ظرفیت ها و قابلیت های جهانی و تاثیرگذار ادبیات فارسی و ابعاد فرهنگی، دینی و تمدنی آن محروم کرده است. حال آنکه ادبیات فارسی به دلیل قدرت و قابلیت شفابخشی بالای آن برای نهاد ناآرام بشری و پرکردن خلاهای درونی و معنوی بشر و همچنین ارائه الگوهایی برای خوب زیستن انسانی، ساماندهی فهم او از هستی و زندگی اخلاقی، پایان بخشیدن به سرگشتگی و پاسخگوی پرسش هایی که انسان امروز به دنبال آن است می تواند به جذاب ترین و مهم ترین مزیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تعاملات فرهنگی بین المللی آن مطرح شود.

دستگاه دیپلماسی فرهنگی می تواند با بهره گیری از ظرفیت زبان و ادب فارسی بخش وسیعی از مخاطبان در جهان اسلام، حوزه فرهنگی تمدنی ایران، ایرانیان مهاجر و همچنین مشتاقان و تشنگان به شاهکارهای ادبی ایران را جذب و از قابلیت بالای تصویرسازی آن بهره گیرد. همان گونه که بهره گیری از ظرفیت زبان و ادب فارسی به دلیل قدرت بالای تبیینی و اغنایی آن، دستگاه دیپلماسی فرهنگی را در راه رسیدن به اهداف پیش بینی شده آن در تبیین و معرفی اسلام، انقلاب اسلامی و مکتب اهل البیت(ع) به جهانیان کمک می کند. استفاده از زبان فارسی بویژه شاهکارهای ادبی و جهانی آن امروزه نیز فرصت و ظرفیت مناسبی جهت همکاری های فرهنگی، هنری، گردشگری، علمی و آموزشی، نهضت ترجمه به شمار می رود و بیش از دیگر عناصر فرهنگی از قابلیت اجماع سازی و فراهم آوردن فرصت های همکاری ها و مشارکت و همچنین تبدیل شدن به فعالیتی سودآور و پربازده برخوردار است.

از سوی دیگر، ادبیات فارسی اصلی ترین پل ارتباطی و پیوستگی فرهنگی تاریخی میان جهان ایرانی و همه ایرانیان است. زبان فارسی علاوه بر قابلیت برقراری ارتباط میان گذشته، حال و آینده میان ایرانیان با مردمان حوزه تمدن ایرانی اسلامی، علائق آنها را با میراث فرهنگی تمدنی مشترکی که زبان فارسی مهم ترین پایه هویتی آن به شمار می رود پیوند می زند و به بازسازی هویت مشترک میان آنان کمک می کند. این ویژگی و کارکرد مهم و برجسته ادبیات فارسی به دلیل ماهیت بینافرهنگی و مشترک آن توانسته است جغرافیای فرهنگی بسیار پهناور تری از مرزهای جغرافیایی ایران پدید آورد و علاوه بر اتصال و پیوست بین اقوام و نسل های مختلف ایرانی، به عامل مستحکمی جهت برقراری پیوندهای هویتی و فرهنگی میان ایرانیان با سایر ملت های حوزه فرهنگی تمدنی ایران تبدیل شود.

زبان فارسی در طول تاریخ گذشته توانسته است مجموعه ای از میراث مشترک ادبی، سنت های فرهنگی و آداب و رسوم مشترک را در حوزه تمدن ایرانی سامان دهد. این سرمایه مشترک برآمده از زبان فارسی امروزه ظرفیت بسیار مهمی جهت همسویی و همکاری میان جمهوری اسلامی ایران با کشورهای منطقه بویژه کشورهای فارسی زبان همسایه است.

زبان فارسی همان گونه که در قرون گذشته یکی از ظرفیت های تاثیرگذار برای فرهنگ سازی و تمدن سازی مشترک با ملت های منطقه بوده است امروز نیز اگر بحث از تمدن نوین اسلامی می شود قطعا یکی از ظرفیت های مهم و تاثیرگذار در افق گشایی برای تحقق آن و رسیدن به این چشم انداز امیدبخش و افتخارآفرین، زبان و ادب فارسی است. مضاف بر اینکه زبان فارسی از ظرفیت بالایی جهت همکاری های علمی، آموزشی برخوردار است. وجود صدها دپارتمان زبان فارسی در مراکز دانشگاهی در منطقه و سایر کشورها این فرصت و امکان را فراهم آورده است تا با پی ریزی همکاری های علمی آموزشی میان دانشگاه های ایران با مراکز دانشگاهی فوق از ظرفیت زبان فارسی در توسعه و گسترش دیپلماسی علمی بهره جست.

زبان فارسی می تواند این فرصت را نیز فراهم آورد که هر ساله هزاران مشتاق به شعر و ادب و زبان فارسی را در قالب تورهای گردشگری ادبی راهی ایران کند و صنعت گردشگری کشور را رونق بخشد. مبادله استاد و دانشجو، همکاری های علمی در ترجمه و نشر و پژوهش آثار ادبی، همایش ها و تحقیقات مشترک ادبی، فرصت ها و اردوهای علمی از جمله دیگر زمینه های همکاری در این عرصه به شمار می آید. همان گونه که وجود میلیون ها نسخه خطی فارسی در کشورهای منطقه بویژه شبه قاره هند سرمایه و فرصت گرانقدری برای پی ریزی همکاری های مشترک فرهنگی محسوب می شود.

نکته حائزاهمیت دیگر اینکه آنچه که امروز می تواند میلیون ها ایرانی مهاجر در خارج از کشور را که در معرض چالش ها و بحران های گسست هویتی قرار دارند حفظ کند و آنان را به سرزمین مادری شان متصل گرداند، زبان فارسی است. فرصت فرهنگی تاثیرگذاری که می تواند طیف گسترده ای از ایرانیان مهاجر را پوشش دهد و به تقویت ارتباطات آنان با نهادهای فرهنگی کشورمان در خارج از کشور کمک کند.