فصلنامه آب و محیط زیست
پیاپی 59 (شهریور 1383)

به طور سنتی و از گذشته های دور بخش عمده ای از آب مورد نیاز کشور از منابع زیرزمینی تامین و به تقریب تمامی فاضلاب های شهری و صنعتی نیز به درون زمین دفع می شده اند. پیشگیری از راهیابی آلاینده ها به آبخوان های زیرزمینی تنها با محاسبه و تحدید حریم آن ها و رعایت ضابطه های تخلیه ی آلاینده ها به منابع پذیرنده ممکن خواهد بود. علاوه بر عامل های هیدرولیکی همچون سطح ایستابی و دینامیکی آب، شیب و ضریب نفوذپذیری خاک، عامل های زمان و غلظت اولیه ی آلاینده در منبع آب و مقدار آن در نزدیک ترین منبع آلودگی، افزون بر جنبه های حقوقی، در تعیین شعاع اثرپذیری یا حریم بهداشتی چاه های آب موثر هستند.

هدف بررسی و نمایاندن چهره ای کلی از ویژگی های رودخانه ی اروندرود است و آنچه که بیش از هر چیز شایسته نگرش دقیقتر می باشد، سنجش عامل فیزیکو شیمیایی آب در ایستگاه های میدان گلف، پل کوچک و شهرداری واقع در جزیره ی مینو، بررسی تاثیر فاصله منابع ایجاد آلودگی با میزان عامل های اندازه گیری شده در ایستگاه ها و سرانجام تاثیر فصول گرم و سرد سال بر میزان فاکتورهای فیزیکی - شیمیایی اروندرود است. نتایج به دست آمده از تعیین مقدار عامل های pH، کدورت، شوری، EC, BOD و COD در سه ایستگاه در مسیر رودخانه ی اروندرود بیانگر آلودگی در اروندرود می باشد.

برای ارزیابی توانایی برج های آکنده غیر همجهت در تقلیل غلظت آلاینده های فرار آلی به محدوده ی مجاز، مدل ریاضی برای توصیف فرایند انتقال جرم داخل سامانه بر اساس مقاومتهای سری در دو فاز مایع و گاز ارائه گردید. تعادل بخار - مایع مورد نیاز جهت استفاده در مدل به وسیله ی ضرایب هنری بصورت تابعی از دما به دست آمد برای تخمین ضرایب انتقال جرم در فاز گاز و مایع از معادله onda استفاده شد. برای تخمین سایر خواص فیزیکی مورد نیاز بهترین معادلات موجود در مراجع علمی مورد استفاده قرار گرفت. معادلات توصیف کننده مدل، شامل مجموعه معادلات جبری و دیفرانسیل معمولی به روش عددی حل گردید.

بر اساس مستندات و اطلاعات موجود و دو مورد آلودگی رودخانه ای حبله رود سال 1382 عاملی شد تا ضمن بررسی اجمالی تغییرات کیفیت آب آن، ذکر نکاتی در ارتباط با حفظ و حراست این رودخانه ارائه گردد. پس از تشریح وضعیت کمی و کیفی رودخانه؛ نیاز به توجه بیشتر به این منبع اصلی تامین آب شهر گرمسار در سال های آینده کاملا احساس می شود. افزایش ظرفیت اسمی به تصفیه خانه ی آب گرمسار و به دنبال آن افتتاح پروژه ی ملی کانال انحرافی سیمین دشت که باعث انتقال آبی با کیفیت به نسبت مطلوب به شبکه ی توزیع شهر خواهد شد؛ اهمیت حفظ و حراست از رودخانه را دو چندان کرده و توجه به آن باید در اولویت اصلی برنامه ها قرار گیرد.

وجود فلزات سنگین در طبیعت به دلیل خاصیت تجمعی آنها در بدن موجودات زنده و گیاهان و امکان تبدیل آنها در غلظتهای پایین به مواد سمی خطرناک، و تغییر در وضعیت کلی اکوسیستم ها دست اندرکاران محیط زیست را سخت نگران کرده است. از مشخصه های مهم گیاهان که توجه تعدادی از پژوهشگران را به خود معطوف ساخته است امکان استفاده از برخی گونه های گیاهی در سیستم های تصفیه فاضلاب به عنوان صافی های بیولوژیکی و یا کاشت آنها در برخی مناطق به منظور تقلیل میزان آلودگی و حذف فلزات سنگین می باشد. در رابطه با حذف فلزات سنگین روش های متعددی لحاظ شده و در این راستا تحقیقات زیادی بر روی استفاده از گیاهان جهت حذف فلزات سنگین صورت گرفته و تاکید زیادی بر روی گونه های گیاهان خاکزی شده است.

از زمان کشف اورانیوم در سال 1789 کاربرد آن در عرصه های نظامی، پژوهشی، تولید انرژی و صنعتی گسترش یافته و به تبع آن راهیابی این عنصر در محیط نیز رو به فزونی نهاده ست. تجزیه پذیری اورانیوم و تولید عناصر گوناگون و پرتوهای رادیواکتیو حاصل از آن، حساسیت و اهمیت اورانیوم در محیط و به ویژه آب آشامیدنی را دو چندان می سازد. این نوشتار بر آن است تا راه های ورود اورانیوم به محیط، غلظت های متعارف آن در آب، هوا و مواد غذایی، عارضه های بهداشتی محتمل ناشی از تماس با اورانیوم و سرانجام استانداردها و شیوه های زدایش آن از آب آشامیدنی را به اجمال عرضه دارد.

مدفوع و فضولات انسانی همواره جزء مهمی از فاضلاب را تشکیل می دهد. برای دفع فاضلاب از دیرباز دو رویکرد کلی وجود داشته که در حال حاضر نیز مورد استفاده قرار می گیرند. رویکرد استفاده از روش های دفع، خارج از محل تولید (off-site) می باشد که در آن از شبکه های جمع آوری و تصفیه خانه ی فاضلاب استفاده می شود و رویکرد دوم که روش به نسبت قدیمی تری است به روش های دفع در محل تولید (on-site) مشهور است و شامل دفع فاضلاب به کمک روش های کم هزینه تر مانند چاه های جذبی، سپتیک تانک، مستراح کمپوستی و... می باشد.