فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه
پیاپی 63 (پاییز 1387)

این مطالعه با اهداف تعیین آثار نهاده ها بر ریسک و میانگین تولید، مقایسه این دو اثر با یکدیگر و محاسبه پارامتر ریسک گریزی برای تولیدکنندگان پسته شهرستان زرند طی سالهای 1383 و 1384 انجام گرفت. برای بررسی نوع اثر نهاده ها بر ریسک تولید از روش ارائه شده جاست و پوپ (Jost & Pope، 1978) و برای بررسی خصوصیات ریسک گریزی و ریسک پذیری از روش موسکاردی و دی جنوری (Moscardi & Dejanvry،1997) استفاده شده است.
نتایج مطالعه نشان می دهد که نهاده های نیروی کار، سطح زیر کشت، کار ماشینی و سموم دفع آفات دارای اثر مثبت بر ریسک تولیدند که این اثر فقط برای نیروی کار معنیدار است. نهاده های کود شیمیایی، آب و کود حیوانی نیز دارای اثر منفی بر ریسک تولیدند که این اثر برای هر سه نهاده در سطح یک درصد معنیدار است. همچنین به استثنای نهاده کار ماشینی، اثر بقیه نهاده ها بر میانگین تولید مثبت و این اثر به جز برای سطح زیرکشت، برای بقیه نهاده ها در سطح یک درصد معنیدار است. البته تاثیر منفی کار ماشینی معنیدار نیست. در بخش پایانی این مطالعه به تعیین پارامترهای موثر بر ریسک گریزی پرداخته و معلوم شد که متغیر سن اثر مثبت و متغیرهای سابقه، سطح زیر کشت و در آمد سالانه اثر منفی بر ریسک گریزی دارند.

بررسی وضعیت تغذیه و شاخصهای تبیین گر امنیت و آسیب پذیری غذایی ایران و تعیین جایگاه و رتبه جمهوری اسلامی ایران در میان کشورهای آسیای جنوب غربی (کشورهای همسایه و خاورمیانه) در سالهای پایه تدوین چشم اندازملی، اهداف اصلی این مقاله اند. جهت تعیین جایگاه جمهوری اسلامی ایران ابتدا شاخصهای تبیین گر امنیت و آسیب پذیری از اسناد فائو و همچنین برخی منابع داخلی تدوین و تلخیص شد و سپس اطلاعات عددی مورد نیاز (سنجش شاخصها) از منابع آماری فائو، بانک جهانی، سازمان بین المللی کار، سازمان جهانی بهداشت، یونیسف و یونسکو تهیه گردید. برای رتبه بندی و تعیین جایگاه کشورها از شاخصهای انفرادی و شاخصهای ترکیبی- که از طریق جمع جبری شاخصهای انفرادی پس از رفع اختلاف مقیاس و وزن دهی حاصل شده است- استفاده شد.
نتایج نشان می دهد که ایران از نظر مصرف سرانه انرژی غذایی در رتبه ششم، از نظر شاخص ترکیبی تغذیه و امنیت غذایی رتبه دوازدهم، از نظر شاخص دسترسی اقتصادی رتبه چهاردهم، از نظر شاخص کلان کشاورزی رتبه پنجم، از نظر شاخص موجود بودن غذا رتبه پانزدهم، از نظر شاخص فرهنگی-بهداشتی رتبه دهم و از نظر شاخص کل آسیب پذیری رتبه نهم (رتبه 1= کم آسیب پذیرترین) را در میان 20 کشور منطقه به خود اختصاص داده است.

در این مطالعه تلاش شده است تا عوامل موثر بر پذیرش بیمه گندم در استان زنجان مورد شناسایی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد و راهکارهای مناسب در جهت گسترش این فناوری و ایجاد امنیت در تولید این محصول راهبردی فراروی سیاستگذاران و برنامه ریزان بخش کشاورزی کشور قرار داده شود. در این راستا تحقیق حاضر در شهرستان خدابنده استان زنجان با جمع آوری داده های مقطعی از طریق مصاحبه با 43 گندمکار و تکمیل پرسشنامه، در سال 1382 انجام گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل لاجیت و نرم افزار ShazamWin8 استفاده شد.
نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که داشتن زمین بیشتر و بالا بودن میزان تحصیلات کشاورزان مهمترین عوامل پذیرش بیمه از سوی آنهاست، در حالی که عواملی نظیر سن، شرکت در کلاسهای ترویجی، داشتن شغل غیرکشاورزی و دریافت تسهیلات از نهادهای کشاورزی نتوانسته اند در پذیرش بیمه از سوی گندمکاران تاثیر قابل توجهی داشته باشند. بنابراین به منظور افزایش میزان مشارکت کشاورزان در پذیرش بیمه محصولات کشاورزی توصیه می گردد که بر اساس میزان تحصیلات و دانش آنها و همچنین با استفاده از تجربیات کشاورزان بزرگ مالک در منطقه راهکارهایی تدوین و به مرحله اجرا گذاشته شود.

عموما سطح توسعه یافتگی بخش کشاورزی یک کشور در مناطق مختلف آن یکسان نیست و در واقع در این زمینه یک عدم تجانس و ناهمگنی به چشم می خورد و این امر ضرورت مطالعه روند توسعه یافتگی را در میان استانهای یک کشور اجتناب ناپذیر می سازد. در این مقاله درجه توسعه یافتگی استانهای کشور در بخش کشاورزی در دو مقطع زمانی 1373 و 1383 مطالعه و به این سوال پاسخ داده می شود که آیا دوگانگی کشاورزی بین استانهای ایران طی سالهای موردمطالعه کاهش یا افزایش یافته است؟
نتایج تحقیق نشان می دهد که سطح توسعه کشاورزی استانهای کشور طی سالهای مورد مطالعه تغییر چندانی نداشته است، اما ضریب شدت نابرابری به میزان 7/18 درصد افزایش یافته است.

در این تحقیق با استفاده از رویکرد DEA، میزان کارایی واحدهای تولیدی طیور اندازه گیری شده است. به همین منظور 35 واحد تولیدی طیور در استان فارس در نظر گرفته و میزان کارایی آنها در سال 1383 اندازه گیری شد. از 35 واحد مورد مطالعه، سه واحد کارایی 100 درصد داشتند و بقیه به درجات مختلف دارای ناکارایی بودند. تحلیل نتایج نشان می دهد که بین کارایی هر واحد با ظرفیت تولید و سطح تجهیزات واحدهای تولیدی طیور تحت مطالعه، رابطه معناداری وجود دارد. علاوه بر این با شناخت واحدهای الگو، برای واحدهایی که میزان کارایی آنها کمتر از 100 درصد است می توان تعیین کرد که این واحدها چقدر باید نهاده های خود را تعدیل کنند تا به یک واحد کارا تبدیل شوند. دستیابی به این نوع اطلاعات در فضای رقابتی صنعت طیور یکی از مهمترین دستاوردهای DEA است.

در این مطالعه با استفاده از داده های دوره زمانی1360 - 83، نقش سیاستگذاری ناهماهنگ در توسعه ناپایدار کشت پسته در ایران بررسی شده است. نتایج نشان داد که سیاستگذاری های مستقل و ناهماهنگ در بخشهای کلان اقتصادی، منابع آب و کشاورزی و رفاه اجتماعی را کاهش داده و باعث توسعه ناپایدار کشت پسته در ایران شده است. نتایج مدل شبیه سازی نمایان ساخت که سیاستهای انگیزه ای برای حفظ منابع آب (مانند مالیات بر آب) تنها در صورتی موفق هستند که نرخ تنزیل پایین بوده و ثبات اقتصادی وجود داشته باشد؛ لذا در شرایط نرخ تنزیل بالا باید از ابزارهای دیگری مانند کنترل قانونی استفاده کرد. همچنین افزایش قیمت پسته بر اثر سیاستهای تشویق صادرات غیرنفتی در بخش کشاورزی تنها هنگامی رفاه اجتماعی را افزایش داده و باعث توسعه پایدار شده که همزمان با آن سیاستهای حفاظت از منابع آب تشدید گردیده است. بنابراین، سیاستگذاری در هر یک از بخشها، بدون توجه به دیگری، رفاه اجتماعی را کاهش داده و باعث ناپایداری در توسعه کشت پسته شده است. شرایط موجود در مناطق پسته کاری ایران حاکی از نوعی ناهماهنگی در سیاستگذاری و ناپایداری درتوسعه کشت پسته بوده است. برای ارائه راه حل و تعیین سطح بهینه هر سیاست، در پایان مطالعه الگوی برنامه ریزی مصالحه ای معرفی گردید.

با توجه به نقش بخش کشاورزی در اقتصاد ایران و ارتباط این بخش با سایر بخشهای اقتصادی، بررسی ارتباطات بین بخشی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مطالعه با تقسیم اقتصاد ایران به چهار بخش کشاورزی، صنعت، خدمات و نفت و گاز آثار متقابل بین بخشهای اقتصادی بررسی گردیده است. به این منظور معادلاتی برای سرمایه گذاری در بخش غیرکشاورزی، عرضه صادرات غیرنفتی، تقاضای واردات و رابطه مبادله شهری-روستایی تدوین شده است. آمار و اطلاعات لازم در این تحقیق از آمارنامه های برنامه و بودجه، سالنامه آماری مرکز آمار ایران، نشریات بانک مرکزی و سایتهای معتبر آماری برای دوره 1350- 82 گردآوری شدند. با تخمین معادلات در قالب یک سیستم و با استفاده از روش حداقل مربعات سه مرحله ای (3SLS) نتیجه گیری شد که بخش صنعت تاثیر مثبتی در رشد تولید ناخالص داخلی بخش کشاورزی دارد، اما بخشهای نفت و گاز و خدمات بر بخش کشاورزی اثر منفی و بخش خدمات بر بخش صنعت اثر مثبت دارد.