فصلنامه پژوهش های اجتماعی اسلامی
سال بیست و دوم شماره 1 (بهار 1395)

نویسنده در این مقاله در پی تجزیه و تحلیل و نقد و بررسی رابطه اقتصاد مقاومتی با ارزش ها و هنجارهای اقتصادی اجتماعی (با رویکرد آسیب شناسانه به نگاه ارزشی و هنجاری به مصرف گرایی) است؛ زیرا مسلم است نظام اسلامی برای تداوم حیات اقتصادی خود همراه با استقلال و عزت اجتماعی، لازم است در گام اول، نیازهای اساسی و حیاتی جامعه خود را با استفاده از منابع و عوامل تولید، با بهترین و اثربخش ترین شیوه و پرهیز از اتلاف و تضییع منابع تامین کند. هر چه منابع و عوامل تولید در جهت رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی بهتر استفاده شود و کم تر معطل و راکد بماند یا اتلاف و تضییع شود، حرکت در جهت اقتصاد مقاومتی شتاب بیشتری خواهد گرفت. بی تردید این امر مهم زمانی میسر است که بستر اجتماعی آن نیز فراهم باشد. آنچه که این بستر را آماده می سازد ارزش ها و هنجارهای مناسب با این تحول عظیم در زمینه اقتصادی است. بنابراین، فرض ما در این مقاله بر این است که رابطه تنگاتنگی بین ارزش ها و هنجارهای اقتصادی اجتماعی با اقتصاد مقاومتی وجود دارد که بدون وجود این ارزش ها و هنجارها دست یابی به اقتصاد مقاومتی با چالشی جدی روبرو است.

عوامل موفقیت در زندگی دنیوی و اخروی از موضوعاتی است که در مکاتب و آئین های مختلف مورد توجه قرار گرفته است. در هر کدام از آنها متناسب با جهان بینی و نوع نگاهی که به زندگی و هدف آن دارند، توصیه ها و دستوراتی در رابطه با عوامل موفقیت و سعادت بیان کرده اند، که البته بسیاری از آن توصیه ها با مبانی اعتقادی اسلام هماهنگی ندارد و یک جانبه نگری شده و از جامعیت لازم برخوردار نیست. در آموزه های دینی و تربیتی اسلام، نکات ارزش مندی در رابطه با زمینه های موفقیت و بالندگی بیان گردیده است. در این نوشتار سعی شده با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی، به عوامل موفقیت از نگاه دینی و با تحلیل علمی روان شناختی، پرداخته شود. با تتبع و دقت در آموزه های دینی می توان نتیجه گرفت که عوامل مختلفی، از جمله هدف مندی، پشتکار، اعتماد به نفس، خداباوری، دوری از گناه، اراده قوی و...، از عوامل مهم موفقیت در زندگی هستند.

پژوهش حاضر در پی یافتن پاسخ های قرآن کریم و روایات اهل بیت به پرسش هایی است که در روایت های گوناگون رویکرد گزینش عقلانی، پیرامون متغیرهای اثرگذار در کنترل کج روی مطرح است. لذا محورها و پرسش های اساسی مورد نظر در این روایت ها را گردآورده و آنها را در فهرستی موضوعی دسته بندی کرده ایم. برای این کار، گزینش عقلانی را در نظریه های مختلف که به نحوی مرتبط با بحث گزینش و عقلانیت بود بررسی کردیم؛ نظریه هایی که نقش انسان را در گزینش های او مورد بررسی قرار داده اند و با وجود اثرگذاری ساختارها و عوامل دیگر،گزینش گری و تاثیر اراده انسان در محاسبه سود و زیان را خاطر نشان کرده اند. در چارچوب نظری این پژوهش، برای به دست آوردن مقوله های کنترلی مورد نیاز که بتوان آنها را به آیات و روایات عرضه کرد، به الگوهای کنترلی مطرح در نظریه گزینش عقلانی پرداخته ایم. در نهایت محورهای این نظریه را در قالب چند مقوله اصلی مشخص نموده ایم. دسته بندی مقوله ها براساس رویکرد کنترلی انجام گرفته و به سه راه کار پیش گیری موقعیتی و مجازات و طرد در این مورد اکتفا کرده ایم. مقوله ها به شکل پرسش بر قرآن کریم و منابع حدیثی شیعه، عرضه و محصول در قالب توصیف دیدگاه های قرآنی و حدیثی ناظر به آنها سامان دهی شده است. تحقیق از نوع «تحلیل محتوای توصیفی و کیفی» و هدف جزئی پژوهش «تحلیل محتوای قرآن و منابع روایی و تفسیری» است. موضوع نیز عبارت است از: «توصیف نگاه قرآن و احادیث شیعه پیرامون ابعاد نقش آفرینی «گزینش عقلانی» در کنترل کج روی.

امروزه یکی از مهم ترین چالش های جهانی در محیط زیست، تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت های انسانی می باشد. بیانیه های ریو و کیوتو به منظور مشارکت جهانی در کاهش تولید انتشار گازهای گلخانه ای که سبب تغییرات اقلیمی در جهان شده اند، ارائه گردیده است. دین مبین اسلام همواره انسان را به حفاظت و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی فراخوانده است. احکام کلی و عام، احکام خاص و صریح درباره محیط زیست در مبانی فقه اسلام آمده است. هدف از انجام این مقاله مروری بر بیانیه های ریو و کیوتو از منظر فقهی و انطباق شباهت های موجود در اصول فصل تغییر اقلیم در بیانیه های ریو و کیوتو می باشد. دوری از مادی گرایی، اصلاح الگوی مصرف با تاکید بر منابع فقهی اسلام، همبستگی ملی و مشارکت عمومی و استفاده از فناوری های سازگار با محیط زیست از جمله راه کارهایی است که در این مقاله ارائه گردیده است.

در گذشته تمدن ها و اقوام مختلف نسبت به اوقات فراغت و نحوه استفاده از آن توجه نموده و برای آن برنامه های متفاوتی داشتند، که نمونه های آن را در بازی ها، ورزش های قهرمانی و هنرهایی همچون نقاشی و نقالی می توان مشاهده نمود. در عصر جدید و با به وجود آمدن زندگی مدرن شهری و پیدایش امکانات و تکنولوژی های جدید، اوقات فراغت و چگونگی استفاده از آن مورد توجه خاص قرار گرفت؛ چرا که در این دوران کار از زندگی خصوصی جدا شد و به ادارات و کارخانه ها انتقال یافت و در نتیجه زمان فراغت و زمان کار از یکدیگر تفکیک گردید، به گونه ای که به عقیده برخی از کارشناسان، اوقات فراغت به معنای امروزی، مولود جوامع صنعتی است.
این نوشتار با هدف شناخت انواع اوقات فراغت از دیدگاه جامعه شناسی در جوامع کنونی با روش توصیفی تحلیلی به بررسی فواید و آسیب های آن پرداخته سپس با بهره گیری از کلام و سیره معصومان، اهمیت وقت و ضرورت استفاده از اوقات فراغت را در فرهنگ اسلامی به لحاظ جنبه فردی آن تبیین نموده و راه کارهایی جهت تنظیم صحیح اوقات شبانه روز، به منظور دست یابی به سبک زندگی اسلامی ارائه می نماید. بخش پایانی به جنبه اجتماعی اوقات فراغت پرداخته و پیشنهاداتی در آن زمینه ارائه گردیده که امید است مورد توجه مسوولان و بهره برداری ایشان قرار گیرد.

موضوع این مقاله، تحقیق درباره اعجاز علمی قرآن در ارتباط با حرمت شراب خواری می باشد. ابتدا خمر معنا شده سپس به مراحل حرمت شراب پرداخته شده است. با توجه به این که شراب خواری در دوران جاهلیت رواج فراوان داشته است، حرمت آن به تدریج و مرحله به مرحله بیان شده است. همچنین به حکمت ها و اسرار علمی حرمت آن و آثار شراب خواری در روایات و از نظر علوم پزشکی اشاره شده است. در پایان نتیجه گیری شده جلوگیری از نوشیدن شراب و حکم به پلید بودن آن یکی از معجزات علمی قرآن کریم است.

مهم ترین مساله ای که امروزه جامعه ایران با آن روبرو است، سبک های زندگی متفاوت در جامعه است که سبب سر درگمی جوانان و زمینه انحراف و آسیب های اجتماعی آنان را فراهم می کند.
پژوهش حاضر به منظور بررسی مقایسه ای آسیب های اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی تبریز با توجه به سبک های زندگی غربی و اسلامی انجام شده است.
روش تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات تحقیق توصیفی از نوع علی مقایسه ای است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز است که در سال تحصیلی 931392 مشغول به تحصیل می باشند. تعداد آنها برابر 22543 نفر برآورد شده است، که از این تعداد 12734 نفر دانشجوی مرد و 9809 نفر دانشجوی زن است. با استفاده از فرمول کوکران 380 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این تحقیق برای بررسی آسیب های اجتماعی از شاخص های سرقت، اعتیاد به مواد، انحرافات جنسی، خودکشی، خشونت و فرار از خانه و برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است. از آزمون مانوا برای آزمون فرضیه ها استفاده شد.
نتایج تحقیق نشان داد که آسیب های اجتماعی افراد دارای سبک زندگی اسلامی با افراد دارای سبک زندگی غربی متفاوت است.
با توجه به نتایج پژوهش حاضر، پیشنهاد می شود سبک های زندگی اسلامی و غربی و آسیب های ناشی از این دو به مردم آموزش داده شوند تا مردم سبک زندگی مناسب را انتخاب نمایند.