فهرست مطالب

نشریه پژوهش و سازندگی
سال هفدهم شماره 1 (پیاپی 63، تابستان 1383)

  • تاریخ انتشار: 1383/06/25
  • تعداد عناوین: 81
|
  • جنگل و مرتع
  • نتایج تاثیر عملیات پرورشی در جنگلهای دست کاشت کاج تدا و توسکای ییلاقی در ناحیه جلگه ای شمال ایران
    یوسف گرجی بحری صفحه 2
    پرورش جنگلهای دست کاشت از نظر اقتصادی و جنگل شناسی از اهمیت فراوانی برخوردار است. با اجرای عملیات پرورشی، مقاومت و پایداری درختان در برابر آسیب های طبیعی افزایش یافته و با ایجاد شرایط مناسب تر برای درختان باقیمانده، رشد قطری و ارتفاعی و در نتیجه تولید چوب آنها افزایش می یابد. به این منظور دو توده دست کاشت کاج تدا در گیلان و توسکای ییلاقی در مازندران به عنوان دو درخت سریع الرشد و پرتولید انتخاب و عملیات تنک کردن در آنها انجام شد. در توده کاج و از سن 18 سالگی به مدت 10 سال دو بار تنک متوسط (در سالهای یکم و پنجم) و سه بار تنک سبک (درسالهای یکم، چهارم و هفتم) اجرا و نتایج آنها با تیمار شاهد مقایسه گردید و در توده توسکا در سنین 9 و 13 سالگی نیز دو بار به فاصله 4 سال تنک انجام شد. در پی این بررسی معلوم شد که بطور میانگین 5/15 مترمکعب چوب در هکتار و در سال از توده کاج تدا و حدود 20– 18 مترمکعب در هکتار و در سال در توده دست کاشت توسکا می توان بهره برداری کرد. فاصله کاشت اولیه 2 * 3 متر برای کاج تدا مناسب است و فواصل 5/2 * 5/2 و یا 3 * 3 متر برای توسکا مناسب تر می باشد، زیرا فواصل کاشت کمتر، تلفاتی حدود 30 درصد را در ده ساله اول برای جنگل کاری توسکا درپی دارد. طبق یافته های این تحقیق چرخش تنک کردن برای کاج 5 - 3 سال یکبار وبرای توسکا هر 5 – 4 سال یکبار پیشنهاد می شود. در کل تنک کردن با شدت ملایم و در مدت طولانی تر پیشنهاد می گردد و از باز کردن ناگهانی تاج پوشش باید پرهیز کرد
    کلیدواژگان: کاج تدا، توسکا ییلاقی، تنک کردن، فاصله کاشت، محصول
  • متفرقه
  • تحلیل پایداری در مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی با استفاده از برنامه ریزی کسری مطالعه موردی استان کرمان
    ولی بریم نژاد، سعید یزدانی صفحه 2
    پایداری شامل جنبه های اجتماعی- اقتصادی و زیستی و بوم‎شناسی می‎باشد. این مقاله درصدد کمی ‎نمودن پایداری در آب بر اساس تئوری های اقتصادی می‎باشد. هدف این مقاله محاسبه شاخص هایی برای پایداری در بخش کشاورزی استان کرمان در آلترناتیوها و سیاستهای مختلف می باشد. مدل استفاده شده دراین مقاله، برنامه ریزی کسری است که یک روش برنامه ریزی غیرخطی می‎باشد. این نوع برنامه ریزی ما را قادر می‎سازد که آلترناتیوهای مختلف را بدون‎ دادن هرگونه وزن، مقایسه و بررسی نماییم که این خاصیت برای اندازه‎گیری پایداری لازم می‎باشد. این مقاله به صورت تئوری و تجربی کاربرد این روش را برای محاسبه پایداری نشان می‎دهد و در پایان شاخصهایی برای پایداری محاسبه می نماید. استفاده از این روش می‎تواند راهنمایی برای مدیریت هنجاری برنامه‎ریزان باشد.
    کلیدواژگان: پایداری، کشاورزی، آب، برنامه ریزی ریاضی، برنامه ریزی کسری
  • بیوتکنولوژی و ژنتیک گیاهی
  • بررسی تکثیر غیرجنسی گردوی بالغ ایرانی (Juglans regia) با کشت سرشاخه های انتهایی
    میترا امام صفحه 10
    جهت بررسی تکثیر غیرجنسی گردوی ایرانی به طریق کشت سرشاخه های، جوانه انتخابی از سرشاخه های پایه های بالغ موجود در رویشگاه های طبیعی گیاه و در تمامی فصول سال (به جز زمستان) برداشت شد. تیمارهای مختلف سترون سازی، جهت دست یابی به مناسب ترین روش ممکن برای سترون کردن نمونه ها انجام گردید.بهترین نتیجه در غوطه ورکردن جوانه ها در محلول اتانل 70 درصد به مدت یک دقیقه و بعد استفاده از محلول کلرور مرکوریک 1/0 درصد به مدت 5/1 دقیقه بود. کشت جوانه ها در محیطهای کشت واجد غلظتهای متفاوت هورمونی، مطلوب ترین محیط را با مناسب ترین ترکیب هورمونی برای استقرار و رشد جوانه ها تعیین نمود، به طوریکه محیط کشت DKW با هورمون BA در غلظت یک میلیگرم درلیتر موجب بیشترین مقدار شاخه زایی از جوانه های گردوی ایرانی شد. برای فعال کردن جوانه های جانبی و افزایش درصد شاخه زایی ریزنمونه ها از محیط های MS و DKW حاوی هورمونهای BA و GA3به میزان 5/0 و 25/0 میلیگرم در لیتر (به ترتیب)، استفاده شد. در ضمن کاربرد محیط پایه DKW بدون هورمون، در مرحله پیش تیمار ریشه زایی، در افزایش طول و مقاومت شاخه های گردو موثر بود. در مرحله ریشه زائی، تیمارهای مختلف و متعددی نظیر استفاده از هورمونهای خانواده اکسین به تنهایی یا به طور تلفیقی، کاهش و افزایش غلظت املاح پرمصرف و قند در محیط کشت، کاربرد زغال فعال، ویتامینها و اسیدهای آمینه مختلف و... در محیط صورت گرفت لیکن جهت ریشه زائی گیاهچه های درون شیشه ای در سطح تجاری،مطالعات و آزمایشات بیشتر ضروری به نظر می رسد.
    کلیدواژگان: کشت سرشاخه ای، گردوی ایرانی، کشت بافت
  • گیاه شناسی
  • تحلیلی بر سرخشکیدگی زربین در جنگلکاری های التپه (بهشهر)
    علی برهانی، حسن بریمانی، شیرزاد محمد نژاد کیاسری صفحه 16

    در طول سالهای اخیر گزارش های متعددی در خصوص خشکیدگی درختان زربین در سطح جنگلکاری های حوزه اداره منابع طبیعی ساری اعلام شده است که به منظور تحقیق درارتباط با مسئله فوق جنگلکاری منطقه التپه به وسعت 70 هکتار انتخاب گردید. تعیین میزان آلودگی با استفاده از روش برآورد نسبت (Ratio Estimation) و درنوارهائی به پهنای 10 متر وبه فواصل 250 متر از یکدیگر (شدت آماربرداری 3 درصد)انجام پذیرفت. پس از کشت قطعات آلوده زربین در محیط کشت (PDA) وبررسی خصوصیات ماکروسپکی (مرفولوژیک)ومیکروسکوپی عامل بیماری، قارچ Pestalotiopsis funerea(Desm)stey شناسائی گردید، اثبات بیماری زائی این قارچ نیز برروی نهالهای یکساله گلدانی وخزانه ای سرو به انجام رسید. میزان آلودگی درختان زربین درمنطقه التپه برابر 17/4درصد بوده وپراکنش قطر وارتفاع درختان خسارت دیده منحنی همسالی رانشان داده است. همچنین درصد میزان خسارت در بخش های مختلف درختان خسارت دیده نشان می دهد که خشکیدگی یک سوم از نوک درخت بیشترین میزان آلودگی رادر بین درختان خسارت دیده به خود اختصاص داده است. مدیریت برعرصه جنگلکاری می بایست براساس قطع وخروج درختان آلوده وهدایت رقابت موجود بین درختان بومی ودرختان زربین باهدف ایجاد جنگل آمیخته ای حاصل از گونه های پهن برگ و گونه سوزنی برگ زربین استوار باشد.

    کلیدواژگان: زربین، جنگلکاری، درخت آلوده، التپه
  • آفات و بیماریها
  • محمد سعید امامی، احد صحراگرد، جلیل حاجی زاده صفحه 17
    زیست شناسی کفشدوزک Scymnus syriacus در دمای 1 ±25 درجه سانتی گراد،رطوبت نسبی 5± 65 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی با تغذیه از شته سبز مرکبات Aphis spiraecola و تغییرات جمعیت آن در طبیعت با نمونه برداری های منظم مورد مطالعه قرار گرفت. این کفشدوزک دارای چهار سن لاروی و یک مرحله پیش شفیرگی و شفیرگی است. رشد و نمو آن از تخم تا حشره کامل به طور متوسط 7 / 22 روز طول می کشد. طول عمر حشره ماده به طور متوسط کمتر از حشره نر است. متوسط تخمگذاری روزانه و کل تخمهای گذاشته شده توسط حشره ماده به ترتیب 8 / 15 و 3 / 597 عدد است. میزان تخمگذاری روزانه با افزایش سن حشره کاهش می یابد. این کفشدوزک در شرایط آب و هوائی شهرستان رشت از اردیبهشت تا آبان ماه دارای فعالیت تغذیه ای و تولید مثلی است و در مدت 7 ماه فعالیت خود 6 نسل ایجاد می کند. لارو و حشرات کامل این کفشدوزک از شته های گیاهی از جمله شته سبز مرکبات تغذیه می کنند. این کفشدوزک زمستان را به صورت حشره کامل در زیر برگها و بقایای موجود در زیر گیاه میزبان شته و در زیر کلوخه های اطراف آن و گاهی در شکافهای تنه گیاه طی می کند.
    کلیدواژگان: کفشدوزک، زیست شناسی، گیلان(رشت)، Scymnus syriacus، Aphis spiraecola
  • به زراعی گیاهان زراعی
  • یحیی پرویزی، عزت الله نباتی صفحه 21

    برای بررسی تاثیر کاربرد کود دامی و دور آبیاری بر عملکرد و شاخص های مدیریت آبیاری و کارایی مصرف آب ذرت در خرم آباد طرح آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و به مدت دو سال(1379 و 1380) انجام شد. فاکتور اصلی شامل چهار سطح آبیاری عرف زارعین(شاهد)، آبیاری در زمان 50، 75 و 100 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A) و فاکتور فرعی شامل چهار سطح کود دامی (صفر، 20، 40 و 60 تن در هکتار به صورت کود دامی پوسیده) اعمال شد. بذر مورد استفاده رقم هیبرید سینگل کراس 704 بود. میزان آب مورد نیاز در هر آبیاری بر اساس کسر رطوبت خاک از حد ظرفیت مزرعه ای محاسبه و توسط کنتور و شیلنگ به تیمارها داده شد. نتایج سال اول و دوم اجرای طرح نشان داد که اثر تیمار آبیاری بر عملکرد دانه در سطح 1% معنی دار بود ولی اثر کود دامی از نظر آماری معنی دار نبود. همچنین کوتاه کردن دور آبیاری و افزایش مقادیر آب مصرفی باعث افزایش معنی دار وزن هزار دانه شد. کاربرد 60 تن در هکتار کود دامی باعث کاهش معنی دار درصد پروتئین دانه (p >0 / 01) شد. درصد پروتئین دانه نیز در تیمارهای با تنش خشکی به طور معنی داری افزایش نشان داد. مصرف کود دامی در کلیه سطوح باعث کاهش نسبی حجم آب مصرفی شد.حداکثر کارایی مصرف آب در تیمار I75 حاصل شد که معادل 81 / 0 کیلوگرم عملکرد دانه به ازای هر متر مکعب آب مصرفی بود. وزن خشک اندام هوائی گیاه به عنوان شاخصی از رشد سبزینه ای در سطح 5 درصد به طور معنی داری با مصرف کود دامی و کاهش دور آبیاری افزایش یافت. نتایج نشان می دهد که مناسب ترین دور آبیاری در زمان پایان مرحله رشد رویشی و مرحله ظهور گل تاجی بایستی حداقل 6 روز یک بار باشد تا حجم آب مصرفی در این مدت در هر آبیاری حداکثر باشد و در سایر مراحل رشد می تواند 8 روز یک بار آبیاری شود. البته می توان در مراحل اولیه رشد دور آبیاری را کوتاه تر و مقدار آب مصرفی را کاهش داد. همچنین حجم آب 17200متر مکعب در هکتار با مصرف 40 تن کود دامی در هکتار برای رسیدن به حداکثر کارایی مصرف آب توصیه می شود.

    کلیدواژگان: ذرت، کارآیی مصرف آب (WUE)، دورآبیاری، کود دامی
  • جنگل و مرتع
  • برنامه ریزی چند منظوره جنگل با استفاده از مدل ریاضی،
    عزیرالله معماریانی، منوچهر امامی، اعظم دخت صفی صمغ آبادی صفحه 23
    در این مقاله یک مدل ریاضی چند هدفه برای برنامه ریزی مدیریت جامع جنگل ارایه شده است. این مدل با هدف اعمال مدیریت پایدار جنگل در قالب توسعه پایدار سرزمین و برای یک برنامه ریزی بلندمدت طراحی گردیده است. چند منظوره بودن طرحهای مدیریت جنگل که دیگر یک ضرورت اجتناب ناپذیر شده اهداف متعددی به غیر از تولید چوب رادر برنامه ریزی مورد توجه قرار می دهد. در این تحقیق اهدافی از جمله: حداکثر سازی جذب کربن، ارزش فعلی خالص درآمد1، حجم توده سرپا، میزان اشتغال وحداقل سازی میزان فرسایش خاک در افق برنامه ریزی در نظر گرفته شده اند. برای تلفیق اهداف از روش Lp-norm استفاده شده است. مدل برای برنامه ریزی جامع جنگلهای حوضه 30رامسر به کار گرفته شده است. تحلیل حساسیت2 نتایج با نرمهای مختلف و تخصیص وزنهای گوناگون به اهداف انجام شده است.
    کلیدواژگان: برنامه ریزی جنگل، تصمیم گیری با معیارهای چندگانه، مدیریت جامع جنگل، جنگلهای خزری
  • به زراعی گیاهان زراعی
  • مقایسه اقتصادی الگو های کاشت مختلف ذرت سیلویی
    هرمز اسدی صفحه 30
    به منظور ارزیابی جایگزینی الگوهای کاشت مختلف در تولید ذرت سیلوئی، تعیین میزان صرفه جویی در مصرف نهاده ها، بررسی شدت همبستگی بین عملکرد و صفات زراعی و مقایسه میانگین عملکرد در هکتار محصول در سیستمهای کاشت مختلف 50، 60 و 75، این طرح به صورت کرتهای یکبار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار طی سالهای (80- 1379) در منطقه اسلامشهر وکرج در استان تهران اجرا گردید. در این بررسی، جهت توجیه جایگزینی الگوها ازتکنیک بودجه بندی جزئی و نرخ بازده نهایی سرمایه گذاری و همچنین جهت بررسی شدت همبستگی بین عملکرد و صفات زراعی ومقایسه میانگین عملکرد در الگوهای کاشت مختلف از آزمونهای تی تست، پیرسون و آنالیز واریانس استفاده شده است. طبق نتایج،اختلاف معنی داری بین میانگین عملکرد محصول در دو الگوی کاشت 50 و75 سانتی متری وجود دارد.بیشترین شدت همبستگی بین عملکرد و صفات زراعی مربوط به ارتفاع بوته و ارتفاع بلال به ترتیب 88 / 0 و 89 / 0 بوده است.کاربرد الگوی 50 سانتی متری باعث صرفه جویی در مصرف نهاده آب و سوخت به ترتیب 36200 و816 ریال در هکتار و نهاده زمین 3 / 33 درصد شده است.کاربرد الگوی 50 سانتی متری بجای الگوی 75 سانتی متری باعث افزایش عملکرد به میزان 6 / 14 درصد شده که این امر سود خالص اضافی را 4 / 1 میلیون ریال بهبود بخشیده است. نرخ بازده نهایی برآورد شده در کلیه حالات کشت در فاصله 50 سانتی متری نسبت به فواصل دیگر بیشتر از نرخ سود سپرده بانکی بوده که این امر دلیل بر ارجحیت سرمایه گذاری در فاصله ردیف 50 سانتی متری می باشد. نرخ بازده نهایی سرمایه گذاری در فاصله کاشت 50 سانتی متری نسبت به 75 سانتی متری 3 / 752 درصد برآورد شده است.بنابراین از لحاظ اقتصادی، الگوی کاشت 50 سانتی متری به عنوان بهترین الگو پیشنهاد می گردد.
    کلیدواژگان: ذرت سیلویی، رقم 704، الگوی کشت، ارزیابی اقتصادی
  • آبخیزداری
  • فرود شریفی، شبنم صفارپور، سیدعلی ایوب زاده صفحه 35

    روش های متعددی در شبیه سازی فرآیند های هیدرولوژیک حوزه های آبخیز با پیشرفت در علوم زمین ارایه گردیده است. یکی از این روش ها استفاده از مدل های رایانه ای می باشد. مدلهای هیدرولوژیکی این امکان را می دهند تا با شبیه سازی فرآیند رواناب- بارش، عکس العمل حوزه با حداقل زمان و هزینه ارزیابی شود. چون در حوزه های آبخیز امکان اندازه گیری تمام کمیتهای مورد نیاز جهت بررسی عکس العمل حوزه میسر نمی باشد، لذا انتخاب مدلی که بتواند در عین سادگی ساختار و با استفاده از حداقل اطلاعات ورودی، پیش بینی با دقت مورد نظررا ارایه کند امری ضروری به نظر میرسد. مدل AWBM2002 که توسط بوتون توسعه یافته به نظر می رسد یکی از انواع مدل های هیدرولوژیکی است که دارای ویژگی های سادگی و دقت می باشد. این مدل با استفاده از داده های روزانه و ساعتی بارش، دبی و تبخیر و تعرق و به کمک بهینه سازی پارامترهای آن فرایند های هیدرولوژیک و مولفه های رواناب را در حوزه ها شبیه سازی می کند. با توجه به نتایج مثبت ارزیابی این مدل در استرالیا در این تحقیق جهت ارزیابی مدل در ایران، اطلاعات حوزه های معرف و انتخابی کسیلیان، کارده، امامه، لیقوان، کن و کامه به کارگرفته شده است. نتایج و پارامترهای محاسبه شده توسط مدل در کلیه حوزه های مورد استفاده در ایران نشان داد که این مدل می تواند شبیه سازی قابل قبولی در شرایط کشور ما داشته و قادر است با اطلاعات قابل دسترس پاسخ حوزه های فاقد آمار (یا با آمار کوتاه مدت) را محاسبه کرده و از قابلیت خوبی در طراحی و تحقیق برخوردار می باشد.

    کلیدواژگان: مدل AWBM، حوزه آبخیز، شبیه سازی، پارامترهای هیدرولوژیکی، رواناب، ایران
  • به نژاد گیاهان زراعی
  • مهرداد محلوجی، داود افیونی صفحه 37

    به منظور بررسی و تعیین مهمترین خصوصیات فیزیولوژیک موثر بر عملکرد دانه محصول جو، آزمایشی در سال 79-1377 در مزرعه تحقیقاتی کبوترآباد اصفهان انجام شد.آزمایش با شرکت 7 ژنوتیپ جو و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و سه تکرار در 2 فصل زراعی انجام گردید. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی داری وجود دارد. ژنوتیپ شماره 6 (SوTorsh / 9 cr.279-07 / / Bgs) با 7323 کیلوگرم در هکتار و ژنوتیپ شماره 7 (Chat / / Roho / Alger- Ceres) با 5442 کیلوگرم در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد را تولید نموده اند. تجمع ماده خشک در ژنوتیپ های جو تا حدود 750 درجه روز رشد پس از کاشت بطئی بود و پس از آن تا حدود 1700 درجه روز رشد به سرعت افزایش یافت و از آن به بعد رو به کاهش نهاد. ریزش برگها در ژنوتیپ 7 زودتر از سایر ژنوتیپ ها آغاز شده و با سرعت زیادی ادامه یافت. حداکثر شاخص سطح برگ در بین ژنوتیپ ها بین 5 / 3 تا 6 متغیر بود و ژنوتیپ شماره 6 حداکثر 2 / 6 مترمربع برگ در یک مترمربع زمین تولید نمود. میانگین طول دوره از کاشت تا مرحله گرده افشانی و ظهور سنبله ها 1400 درجه روز رشد در جو والفجر و 1100 درجه روز رشد برای سایر ژنوتیپ ها بود. سرعت رشدنسبی (RGR) ژنوتیپ ها با گذشت زمان سیر نزولی داشت و جو والفجر نسبت به سایر ژنوتیپ ها از سرعت رشد نسبی کمتری در ابتدای فصل برخوردار بود. کمترین سرعت رشد محصول (CGR) در زمان ظهور سنبله ها را ژنوتیپ شماره 7 و حداکثر CGR را ژنوتیپ شماره 6 به ترتیب با 6 / 15 و 4 / 23 گرم بر مترمربع بر 10 واحد گرمایی تولید نمود. در نتیجه ژنوتیپ شماره 6 که بالاترین عملکرد را تولید نموده است از شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول بیشتری نیز برخوردار بوده است و دوام CGR از گرده افشانی تا رسیدگی نیز طولانی تر بوده است.

    کلیدواژگان: جو، عملکرد دانه، سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی، سطح برگ، تجمع ماده خشک
  • گیاه شناسی
  • ارزیابی برنامه جامع توسعه منطقه زاگرس مرکزی
    محسن صمدی صفحه 43
    برنامه ریزی منطقه ای در ایران از سابقه ای نسبتا طولانی برخوردار است. علیرغم این سابقه بیش از50 ساله، برنامه های منطقه ای کمتر به مرحله اجرا رسیده اند.این برنامه ها، اکثرا اهدافی مانند؛ رفع محرومیت های منطقه ای، توسعه جامع مناطق عقب مانده و در نهایت برقراری عدالت اجتماعی بین مناطق محروم و برخوردار را تعقیب می کنند و از این جهت ارزیابی نقاط ضعف و قوت آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. انتخاب برنامه توسعه منطقه زاگرس مرکزی به عنوان موضوع مورد ارزیابی؛ اولا به دلیل اهمیت وجودی برنامه های منطقه ای در کشور پهناوری مانند ایران و ثانیا ضرورت بررسی و بازنگری مستمر در اهداف و روش های برنامه های تدوین شده می باشد. این تحقیق سعی دارد برنامه مذکور را از سه جنبه؛ میزان انطباق با مبانی علمی، میزان تحقق در مقایسه با اهداف اولیه، وهمچنین میزان اجرائی و عملیاتی بودن، بررسی و ارزیابی نماید. برای این کار، فرآیند مورد استفاده در طرح شاهد با یک فرآیند علمی مورد بررسی و مقایسه شکلی و محتوایی قرار گرفت. در مقایسه شکلی از الگوی فرآیند 7 مرحله ای حاصل از تلفیق نظریات Friedman و(17) Hall و(18) استفاده شد. برای مقایسه محتوایی از روش ارزیابی هیل(9) یا ماتریس درجه حصول به اهداف (G.A.M) استفاده گردید. به این ترتیب که اهداف و انتظارات اولیه از طرح با نتایج حاصل از مطالعات مقایسه و پس انطباق و سنجش هر مرحله از طرح هدف با الگوی علمی متناظر آن با استفاده از طیف سنجش لایکرت (10)، از نظر کمی وکیفی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که: ازنظر سه مولفه مورد بررسی یعنی؛ انطباق با مبانی علمی، دستیابی به اهداف اولیه و اجرائی بودن، طرح پیشنهادی به ترتیب: 33%، 54% و23% انتظارات اولیه را برآورده نموده که با توجه به معیار های کیفی به ترتیب: ضعیف، نسبتا خوب و ضعیف ارزیابی می گردد. به عنوان یک برآورد کلی؛ نقاط ضعف اصلی در طرح ارائه شده اولا؛ نداشتن یک استراتژی مشخص منطبق با مبانی ارزشی به عنوان اهداف بالا سری و ثانیا؛ عدم دستیابی به یک برنامه نهائی به عنوان طرح اجرائی و درنتیجه عدم ارائه یک برنامه عملیاتی مشخص می باشد.
    کلیدواژگان: ارزیابی، برنامه ریزی منطقه ای، برنامه های جامع توسعه، منطقه زاگرس مرکزی
  • به زراعی گیاهان زراعی
  • تغذیه فسفری شش رقم پسته با توجه به نوع خاک و وضعیت میکوریزی گیاهان
    نرگس روحانی، علی احمدی مقدم صفحه 43

    مدتها است که نقش مهم همزیستی میکوریزی وزیکولار-آربوسکولار در تغذیه فسفری گیاهان مشخص شده است با این حال نقش این نوع میکوریز در تغذیه فسفری ارقام مختلف درختان پسته مطالعه نشده است.این مطالعه با توجه به اهمیت اقتصادی پسته و اینکه ارقام مختلف آن به عنوان پایه پیوند بدون توجه به تفاوت آنها در توانایی جذب فسفر و در خاکهای متفاوت در استان کرمان کاشت می شوند صورت گرفت. شش رقم پسته در هفت تیپ خاک از مناطق پسته کاری استان کرمان در طرح بلوک های کامل تصادفی در گلدان و در شرایط گلخانه ای رشد داده شدند. ویژگی های فیزیکو شیمیایی خاک ها از جمله تعداد اسپور، میزان فسفر، ازت، پتاسیم و نیز pH و EC خاکها و پس از رشد گیاهان نیز تعداد اسپور، میزان فسفر خاکها، وزن خشک گیاهان، طول ریشه و ساقه، میزان آغشتگی ریشه ها به قارچهای وزیکولار-آربوسکولارو میزان فسفر موجود در گیاهان اندازه گیری شد.آنالیز آماری داده ها تفاوت معنی داری را بین ارقام مختلف از نظر وزن خشک، طول ریشه و ساقه، میزان فسفرکل گیاهان و آغشتگی ریشه ها به میکوریز نشان داد. همچنین تفاوت معنی داری بین خاکها از نظر مقدار فسفر اولیه وتعداد اسپور قارچهای میکوریزی قبل و پس از کاشت مشاهده گردید.

    کلیدواژگان: پسته، همزیستی میکوریزی وزیکولار، آربوسکولار، تغذیه فسفری، نوع خاک
  • آفات و بیماریها
  • ارزیابی مقاومت گیاهچه ای تعدادی از لاین های پیشرفته گندم نان نسبت به زنگ زرد
    مهدی زهراوی، علیرضا طالعی، حسن زینالی، محمدرضا قنادها، محمد ترابی صفحه 51

    تعداد 39 لاین پیشرفته گندم توسط چهار نژاد زنگ زرد گندم +6E130A+، 6E134A+، 134E148A و +166E42A در مرحله گیاهچه مایه زنی شدند و صفات تیپ آلودگی و دوره کمون یادداشت برداری گردیدند. ضریب همبستگی بین صفت دوره کمون و تیپ آلودگی از 74 / 0- تا 92 / 0- متغیر بود و همبستگی منفی با افزایش توان بیماریزایی بیمارگر، افزایش نشان داد. اکثر قریب به اتفاق لاینهای مورد مطالعه حداقل به یکی از نژادهای مورد بررسی در مرحله گیاهچه مقاوم بودند. تعداد زیادی از لاینها تظاهر مقاومت ناقص داشتند که از بین این لاینها M-78-9، M-80-3، و M-78-16 به طور متوسط دوره کمون بالاتری نشان دادند. لاین M-78-18 فاقد مقاومت گیاهچه ای بود و نسبت به هر چهار نژاد حساسیت نشان داد اما دو لاین M-78-4 و M-80-4 نسبت به هر چهار نژاد مقاومت کامل نشان دادند.تجزیه خوشه ایبر اساس واکنش مقاومت نسبت به هر چهار نژاد انجام گردید و لاینهای مورد مطالعه به پنج گروه تقسیم گردیدند. با بررسی واکنش مقاومت لاینها مشخص گردید که شباهت افراد داخل هر گروه با یکدیگر بیشتر بر اساس تعداد واکنش مقاومت کامل آنها در برابر نژادهای مختلف بیمارگر بود.

    کلیدواژگان: گندم، زرنگ زرد، مقاومت
  • آبخیزداری
  • مهدی جعفری باری صفحه 52
    یک سیل بند خاکی که جهت حفاظت زمین های کنار رودخانه احداث گردیده و به مدت طولانی ترکهایی در روی آن ایجاد شده بود، مورد بررسی واقع گردید. حفاری ها، آزمایشات صحرایی و آزمایشگاهی برای به دست آوردن تغییر مکانها و خصوصیات مکانیکی خاک بدنه و پی آن انجام شد. نتایج بررسی ها نشان داد که به دلیل وجود فشار برکنش در لایه ماسه ای زیرین که ارتباط مستقیم با سطح آب رودخانه دارد مکانیزم گسیختگی خاصی به وجود می آید که متفاوت از حالتهای عادی می باشد در اثر این پدیده خاک نرم واقع در کنار بند فشرده شده وکاهش طول می دهد و به تبع آن در روی سیل بند خاکی ترک ایجاد می شود.
    کلیدواژگان: سیل بند خاکی، مکانیزم گسیختگی، فشار برکنش، کشسانی خمیری، ارتفاع پیزومتریک، تغییر شکل
  • به نژاد گیاهان زراعی
  • ایرج برنوسی، محمدرضا قنادها، منصور امیدی، بهمن یزدی صمدی، عبدالهادی حسین زاده، محسن مردی صفحه 57

    برای مطالعه توارث مقاومت به Fusarium graminearum در گندم، واریته مقاوم Sumai3 با واریته حساس فلات تلاقی داده شد. والدین و نسل F1 و F2 در گلخانه برای مقاومت به گسترش فوزاریوم درون سنبله مورد ارزیابی قرار گرفتند. مایه زنی به وسیله تزریق تقریبا 500 ماکروکنیدی به درون گل یک سنبله در یک سوم تا یک چهارم انتهای سنبله اصلی در مرحله گلدهی انجام شد. گیاهان تلقیح شده در گلخانه با رطوبت بالا و دمای مناسب نگهداری شدند. 21 روز پس از مایه زنی، نسبت سنبلچه های آلوده شده به تعداد کل سنبلچه های زیر نقطه آلودگی در هر گیاه به عنوان معیاری از شدت بیماری محاسبه گردید. میانگین ها و واریانس های درصد سنبلچه های آلوده برای برازش مدل ژنتیکی، برآورد تعداد ژن های کنترل کننده مقاومت و توارث پذیری عمومی مورد استفاده قرار گرفتند. مدل ساده افزایشی- غلبه توارث مقاومت را در این تلاقی شرح داد و اثر غالبیت و ایپستازی معنی دار نبود. بسته به فرمول مورد استفاده دو تا سه ژن مقاومت برآورد شد و توارث پذیری عمومی 86/0 بود. توزیع فراوانی نسل F2 پیوسته بود و درون محدوده والدین قرار داشت. نتایج نشان داد که امکان گزینش افراد مقاوم در نسل F2 این تلاقی وجود دارد.

    کلیدواژگان: توارث، مقاومت، فوزاریوم، گندم
  • آبخیزداری
  • نقش خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در توده های بلند مازوی جنگلهای حوزه گلند رود (غرب مازندران)
    توفیق احمدی، علی شیخ الاسلامی صفحه 59
    این تحقیق در چهارمرحله انجام گردید، مرحله جمع آوری اطلاعات و سوابق، مرحله نمونه برداری صحرایی، مرحله آزمایشات خاک شناسی ومرحله تجزیه و تحلیل نتایج، و نتیجه گیری، در مرحله اول اطلاعات مختلف جنگل شناسی، هواشناسی، زمین شناسی، خاک شناسی، پستی و بلندی و هیدرولوژی منطقه مورد مطالعه جمع آوری شدند. در این آزمایش سه سری از جنگل حوزه آبخیز گلندرود واقع در شهرستان نور مازندران را که دارای توده های خالص تری از بلوط بلند مازو بودند انتخاب شدند. در هر سری شش پلات به مساحت 20 آر پیاده شد و در مرکز آن یک پروفیل خاک شناسی حفر گردید، ضمن تشریح آن از نظر صفات ظاهری و فعالیت حیاتی(موجودات زنده و ریشه دوانی)، نمونه برداری از هر افق برای انجام آزمایشات فیزیکی و شیمیایی خاک به عمل آمد. به علاوه 30 درخت بلوط بلند مازو از نظر ارتفاع غالب انتخاب گردیدند و ضمن اندازه گیری قطر آنها، از گیاهان همراه نیز نمونه برداری گردید. نمونه های خاک و گیاه جهت انجام آزمایش و شناسایی به آزمایشگاه منتقل شده است. تجزیه فیزیکی خاک شامل شامل اندازه گیری دانه بندی و رنگ خاک، و تجزیه شیمیایی خاکها شامل اسیدیته، ازت کل، پتاسیم، فسفر، کلسیم، منیزیم، درصد مواد آلی، هدایت الکتریکی بود. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که بلوط بلند مازو در سه سری جنگل گلندرود روی شش خاک رشد میکند که عبارتند از: Typic haplumbrepts، Typic udorthents، Mollic hapludalfs، Typic udisamments، Lithic udorthents Typic Rendolls از مقایسه رابطه میانگین قطروارتفاع و با تفکیک رویشگاه از نظر ارتفاع (طبقه ارتفاعی کمتر از 500 متر، 500 تا 1000 متر، و بیش از 1000 متر) حاکی از حداکثر میانگین قطر و ارتفاع بلوط بلند مازو در ارتفاع بالاتر از 1000 متر از دو ارتفاع دیگر می باشد. بررسی و مقایسه قطر برابر سینه و ارتفاع بلوط نسبت به تیپ های مختلف خاک نیز نشان دهنده تاثیر تیپ های مختلف خاک بر میانگین دو مشخصه قطر و ارتفاع می باشد. بیشترین میانگین قطر و ارتفاع در خاک های Typic udorthents مشاهده می گردد.
    کلیدواژگان: شمال ایران، جنگل گلندرود، بلوط بلند مازو، ارتفاع رویشگاه، تیپ خاک، شیمی خاک، فیزیک خاک
  • به نژادی باغبانی و سبزیکاری
  • عزت الله فرشادفر، محسن فرشادفر صفحه 63

    به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، ارزیابی لاین های مقاوم به خشکی و بررسی پلی مورفیسم ژنتیکی لاین های نخود بر اساس نشانگرهای ریخت شناختی ومولکولی با استفاده از نشانگر RAPD، تعداد 21 لاین نخود در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط آبی و دیم در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده علوم دانشگاه رازی مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس لاین ها اختلاف معنی داری را برای عملکرد در شرایط آبی (Yp)، و شرایط دیم (Ys) و شاخص تحمل تنش (STI) نشان داد که نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی بین لاین ها و امکان انتخاب برای مقاومت به کمبود به آب است. مقایسه ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی بین Yp، Ys و STI نشان داد که بیشترین تغییرات به ترتیب متعلق به STI، Ys، Yp بود که حاکی از تغییرات بیشتر در شرایط دیم است. به علاوه مقایسه ضریب تغییرات فنوتیپی (PCV) و ضریب تغییرات ژنوتیپی (GCV) نشان داد که بیشترین تنوع جنبه ژنتیکی دارد تامحیطی.نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین عملکرد متعلق به لاین شماره11 وبیشترین STI متعلق به لاین های شماره11 و 20 بود. بررسی نمودار سه بعدی نشان داد که لاین های4، 7، 8، 11، 14 و20 در گروه A قرار گرفتند یعنی هم دارای مقاومت به کمبود آب و هم محصول مناسب در شرایط آبی و دیم هستند. نتایج حاصل از تجزیه RAPD-PCR مناسب بودن تکنیک RAPD را برای تعیین پلی مورفیسم بین نمونه های نخود مورد تایید قرار داد. از 5 آغازگر به کار رفته برای21 لاین نخود در قالب تکنیک RAPD-PCR، 69 باند پلی مورفیک تولید شد که متوسط بانددهی برای هر پرایمر 13 / 8 باند پلی مورفیک بود. دندروگرام حاصل از مهاجرت های باندی نشان داد که لاین های نخود را می توان به سه گروه که هر گروه خود دارای چندین زیرگروه است تقسیم نمود. برمبنای دندروگرام حاصل بیشترین فاصله ژنتیکی بین لاین های10 و 14 با لاین های2 و 13 بود. مقایسه دندروگرام حاصل از آزمایش مولکولی و آزمایش مزرعه ای نشان داد که نتایج این دو آزمایش حدود 5 / 71 درصد یکدیگر را تاکید می کنند یعنی لاین های4، 7، 8 و 11 و رقم محلی بیونیچ در یک گروه قرار گرفته اند.

    کلیدواژگان: تنوع ژنتیکی، مقاومت به خشکی، شاخص تحمل تنش، نشانگر مولکولی RAPD و نخود
  • متفرقه
  • رنگرزی الیاف طبیعی به کمک تعدادی از گیاهان عالی و بررسی ثبات آنها به منظور شناسایی گیاهان رنگده
    شاهین مردانی نژاد، مصطفی نوروزی، منصوره وزیر پور، لیلا روشندل صفحه 69

    در این پژوهش تعدادی از ترکیبات مهم گیاهی مانند تاننها، فلاونوئیدها، آنتراکینونها، کارتنوئیدها،پورفیرینها و بتالانینها مورد بررسی قرار گرفتند، سپس بر اساس حضور این ترکیبات رنگده 130 نمونه گیاهی از 99 گونه گیاهی جمع آوری و در شرایط بهینه خشک گردیدند. از روش رنگرزی همزمان الیاف طبیعی با پودر یاجوشانده اندام گیاه، در حضور دندانه طبیعی در محیط اسیدی بهره گرفته شد، پس از پایان رنگرزی الیاف در سایه خشک و پایداری الیاف در برابر شستشو با آب معمولی، محیط بازی و اسیدی در دمای 50 درجه سانتیگراد به مدت یکساعت مورد بررسی قرار گرفت، پایداری الیاف در برابر نور بر اساس استاندارد (ISO-105-B01:1989E انجام شد. نتایج نشان داد از 1040 طیف حاصله از گیاهان مورد بررسی تمامی طیف ها در برابر شستشو پایداری بسیار خوبی داشتند، با توجه به پایداری نوری الیاف در حدود 83% طیف های حاصله در این پژوهش را می توان در صنایع فرش بافی مورد استفاده قرار داد، در مجموع ثبات رنگهای حاصله بر روی الیاف ابریشمی نسبت به الیاف پشمی بیشتر بود، با ثبات ترین طیفها با گیاهان حاوی تانن و آنتراکینون بخصوص در حضور دندانه سولفات مس و بعد سولفات آهن وگیاهان حاوی فلاونوئید،پورفیرین و کارتنوئید رنگدهی چندانی نداشتند و در حضور دندانه سولفات مس و آهن ثبات بهتری نسبت به دندانه سولفات آلومنیوم و دی کرومات پتاسیم داشتند و بی ثبات ترین طیفها باگیاهان حاوی بتالانین حاصل شد،.جلای رنگهای حاصله و یکنواختی رنگ الیاف با جوشانده اندام گیاهی محسوس تر از پودر گیاه رنگده بود.

    کلیدواژگان: گیاهان رنگده، روش علمی رنگرزی طبیعی، پایداری رنگ های طبیعی
  • ارزیابی تنوع نظامهای زراعی ایران
    علیرضا کوچکی، مهدی نصیری محلاتی، احمد زارع فیض آبادی، محمد جهان بین صفحه 70

    کارکرد اکوسیستمها مبتنی بر منابع ژنتیکی گیاهی، عملیات مدیریتی و عوامل زنده و غیر زنده محیطی می باشد و منابع ژنتیکی گیاهی نشان دهنده تنوع زیستی موجود در اکوسیستم های کشاورزی است که امروزه مفهوم گسترده تری را شامل شده و تنوع کلیه موجودات زنده اعم از گیاهان، جانوران و میکروارگانیسم هایی که به نحوی در تولید غذا به طور مستقیم یا غیر مستقیم نقش دارند را در بر دارد. علیرغم نقش اکولوژیکی که تنوع در پایداری و ویژگی های کارکردی اکوسیستم های کشاورزی دارا می باشد، مطالعات اندکی در این زمینه در جهان و به خصوص ایران انجام شده است. برای حفاظت و بهره برداری مطلوب از تنوع زیستی اکوسیستم های کشاورزی، شناخت ویژگی ها و پراکندگی مکانی و زمانی اجزا آن در همه سطوح ضروری است. در مطالعه ای که به منظور ارزیابی تنوع زیستی کشاورزی ایران انجام گرفت اطلاعات مختلف از 183 شهرستان از 27 استان کشور جمع آوری گردید و پس از تجزیه و تحلیل این اطلاعات کلیه شاخص هایی که به نحوی در تنوع زیستی کشاورزی دخیل هستند محاسبه شدند. نتایج حاصل از این مطالعه در سه مقاله جداگانه ارایه شده و مجموعه حاضر بخش اول آن بر تنوع نظامهای زراعی متمرکز می باشد. نتایج حاصله بر اساس توزیع محصولات زراعی، نظامهای زراعی اصلی، تراکم زراعی، شاخص تناوب زراعی و شاخص کارایی تناوب زراعی ارایه گردیده است. به طور کلی دو نظام زراعی اصلی در کشور متمایز است که یکی مبتنی بر گندم و دیگری مبتنی بر برنج می باشد. نظام اول در کل کشور و نظام دوم عمدتا در حاشیه دریای خزر توسعه یافته است. میانگین شاخص تراکم زراعی کشور کمتر از قاره آسیاست ولی با میانگین جهانی قابل مقایسه می باشد. تناوبهای زراعی رایج در کشور دارای تنوع زیادی نیست و طول دوره آنها کوتاه است و این امر باعث ناکارآمدی این تناوبها شده است. کشتهای مخلوط جایگاهی در نظام های تولید ایران ندارند و به طور کلی تنوع زیستی کشاورزی ایران در مقیاس اکوسیستم های زراعی نسبتا فقیر بوده و مدیریت آنها در جهت توسعه یکنواخت زراعت های آبی در تناوبهای کوتاه مدت طراحی شده است.

    کلیدواژگان: تنوع زیستی کشاورزی، تنوع نظام های زراعی، تناوب زراعی، تراکم زراعی، ایران
  • آفات و بیماریها
  • محمد خانجانی، منصور غلامی صفحه 84
    در بین کنه های گیاهخوار، کنه تاولی مهمترین گونه ای است که به درختان گلابی در غرب ایران حمله می کند. به منظور بررسی وضعیت این آفت در شرایط آب و هوایی منطقه غرب کشور، میزان خسارت و چرخه زیستی کنه مذکور مورد مطالعه قرار گرفت. آفت فوق در بها ر روی برگ های جوان تاول های سبز با ها له متمایل به زرد ایجاد می کند که بعدا به رنگ های زرد، قرمز و قهوه ای در سطوح زیرین و زبرین برگ ها پدیدار می گردند. تمام سطح برگ یا اطراف رگبرگ میانی را می پوشانند. این آفت قادر است تا حدود 22 درصد سطح برگ را به صورت کلروز درآورد و سپس به روی برگ های دیگر رفته و لکه های تاولی جدیدی ایجاد نماید. لکه های تاولی نها یتا در پاییز به رنگ قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره درآمده و می ریزند. میوه های درختان به ویژه در باغ های حومه شهر نیز به صورت موردی آلوده می شوند و تغذیه این کنه علاوه بر تغییر شکل آن ها بعضا سبب ریزش برگ می گردد. حداکثر خسارت در اواخر شهریور ماه اتفاق می افتد و در برخی از نواحی باعث از بین رفتن کامل محصول می گردد و در مواردی که سبب ریزش برگ می شود، روی محصول سال بعد هم اثر می گذارد. کنه های دئوتوژن در اواخر تابستان و اوایل پاییز، در زیر فلس های جوانه های برگ پناه می گیرند. کنه های مذکور تمام زمستان را در این محل سپری کرده و در بها ر سال بعد، پس از گرم شدن محیط ، مجددا فعال می شوند. این کنه با توجه به شرایط مختلف 1 تا 3 نسل در سال دارد.
    کلیدواژگان: گلابی، کنه تاولی، Phytoptus pyri، ایران
  • آبخیزداری
  • حمیدرضا شیبانی، حبیب الله بیات صفحه 85
    این پژوهش با اتکا به مشاهدات آزمایشگاهی و روش های تحلیل رایانه ای به مدل سازی ریاضی برای تشخیص هیدرولیک جریان عبوری از روی / درون بند توری سنگی با مخزن انباشته از رسوب های ریزدانه پرداخته است. وجود این رسوب سبب می شود تا نفوذ جریان از نمای بالادست بند بسیار ناچیز گردد و تمامی جریان از روی بند سرریز نماید. جریان گذرنده از روی بند به عنوان یک جریان متغیر مکانی مدل شده و مکان یابی مقطع کنترل بر روی بند با استفاده از روش Hinds امکان یافته است. در درون محیط متخلخل درشت دانه بند، جریان غیر خطی برقرار می باشد. این جریان با ترکیب معادلات پیوستگی و فورش هایمر مدل سازی شده است. مدل برای مثالی از یک بند توری سنگی با نمای آببند بالادست، یعنی مخزن پر از رسوب، اجراء شده است و نتایج حاصل از آن، ارتفاع پیزومتریک جریان و مقادیر سرعت ظاهری جریان در هر نقطه (گره) از بدنه متخلخل و نیز پروفیل سطح آب را به دست می دهد. برای تایید یافته های تحقیق، آزمایش بر روی مدل فیزیکی بند توری سنگی انجام شده است. یافته های آزمایشگاهی نشان داده اند که نفوذ جریان در تاج بند، شرایط خاصی را برای افت انرژی و نیز برای توزیع فشار بر روی تاج بند بوجود می آورد.
    کلیدواژگان: توری سنگی، محیط متخلخل، جریان غیر دارسی، افت انرژی، نفوذ جریان، جریان غیر خطی، کنترل سیل، پروفیل سطح آب
  • گیاه شناسی
  • قباد شعبانی، محمدرضا چایی چی، احمد ترک نژاد، حسین حیدری شریف آباد، حمیدرضا عشقی زاده صفحه 91

    سختی بذر در سال اول استقرار یونجه های یکساله در سیستم تناوبی غله- لگوم در مرحله مرتعی باعث کاهش تراکم و در نهایت کاهش ذخیره بذر خاک و کاهش تولید ماده خشک می شود. لذا به منظور مطالعه روند شکست سختی بذر در یونجه یکساله رقم Medicago scutellata cv. Robinson تحت تاثیر زمان و شرایط محیطی از مرتع یونجه یکساله واقع در ایستگاه تحقیقات هواشناسی کشاورزی خرم آباد در طی 2 سال در تیر ماه هر سال نمونه گیری و آزمایش سختی بذر انجام گرفت در آخر تیر ماه سه تیمار روی رقم فوق اجراء شد.1- بذور در معرض مستقیم شرایط محیطی2- بذور باقی مانده در مرتع3- بذور نگهداری شده در انبار. در مهر، آبان، آذر و دی ماه هر سال درصد شکست سختی بذر در قالب طرح آزمایشی اسلپت پلات در زمان محاسبه شد. نتایج نشان داد که با گذشت زمان درصد شکست سختی بذر افزایش می یابد. شرایط نگهداری اثر معنی داری بر درصد شکست سختی بذر داشت به طوریکه بیشترین درصد شکست سختی بذر مربوط به نگهداری بذر در معرض مستقیم شرایط محیطی و کمترین میزان شکست سختی بذر مربوط به نگهداری بذر در انبار بود. اثر متقابل زمان و شرایط محیطی نشان داد که بیشترین درصد شکست سختی بذر تحت اثر نگهداری بذر در معرض مستقیم شرایط محیطی در دی ماه به دست آمد.

    کلیدواژگان: یونجه یکساله، دانه سختی، زمان، شرایط محیطی
  • معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه باغ شاد
    امیر حسین کاشی پزها، یونس عصری، حمیدرضا مرادی صفحه 95

    منطقه باغ شاد بخشی از پارک ملی خجیر به مساحت 2310 هکتار است که در فاصله 22 کیلومتری شرق تهران در جنوب جاده هراز قرار دارد. از نظر موقعیت جغرافیایی در 41 36 35o و 33 39 35o عرض شمالی و 29 40 51o و 52 46 51o طول شرقی قرار دارد. در منطقه باغ شاد 136 گونه گیاهی جمع آوری شد که این تعداد گونه ها به 36 تیره (2 تیره بازدانه، 32 تیره دولپه ای و 2 تیره تک لپه ای) و 104 جنس تعلق دارند. از میان گونه های تشخیص داده شده، 26 گونه (12/19 درصد) انحصاری ایران هستند. Asteraceae با 12/19 درصد، Papilionaceae با 21/13 درصد و Lamiaceae با 56/9 درصد مهمترین تیره های گیاهان منطقه هستند. بررسی شکل زیستی گیاهان به روش رانکایر نشان داد که همی کریپتوفیتها با 74/50 درصد (69گونه) فراوان ترین شکل زیستی هستند. درصد بالای همی کریپتوفیتها نشانگر اقلیم سرد و کوهستانی منطقه است. شکل های زیستی تروفیت با 59/20 درصد و کامفیت با 44/15 درصد در درجه بعدی اهمیت قرار دارند. بررسی پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه نشان میدهد که 29/85 درصد گونه ها (116 گونه) به ناحیه رویشی ایران تورانی تعلق دارند. سایر گونه ها علاوه بر ناحیه رویشی ایران تورانی در نواحی رویشی دیگر نیز پراکنش دارند. حضور درصد بالای عناصر ایران تورانی مبین تعلق این منطقه به ناحیه ایران تورانی است.

    کلیدواژگان: فلور، شکل زیستی، جغرافیای گیاهی، باغ شاد، پارک ملی خجیر
  • آفات و بیماریها
  • بهرنگ علنی، محمدرضا زمانی، مصطفی مطلبی صفحه 96

    در این تحقیق از تکنیک کروماتوگرافی تبادل یونی از نوع کاتیونی (CM-Sepharose Fast Flow) جهت خالص سازی آنزیم پلی‎گالاکتوروناز از جدایه F58 (جدایه با شدت بیماریزای کم) که از قارچ Fusarium oxysporum عامل بوته زردی نخود جدا شده بود، استفاده گردید. نتایج حاصل از اعمال شیب نمک NaCl یک مولار ‎‎‎. نشان داد که در ناحیه غلظت نمکی بین 5/0 – 3/0 مولار، یک قله فعالیت آنزیمی وجود دارد. نتایج بدست آمده از الگوی پروتئینی، وجود دو باند با وزنهای مولکولی حدود 33 و 35 کیلو دالتون در جدایه F58 را نشان داد. مطالعه رنگ آمیزی فعالیت آنزیم (Enzyme activity staining)، دو باند مشخص مربوط به آنزیمهای خالص شده را نشان داد که دلالت بر ایزوآنزیمهای این آنزیم دارد. ضمنا مناسب ترین pH برای فعالیت آنزیم مورد مطالعه، قبل و بعد از خالص سازی برابر 5/4 بدست آمد.

    کلیدواژگان: نخود، پلی گالاکتوروناز، فوزاریوم، کروماتوگرافی، پکتین
  • شیلات
  • مژگان خدادادی، حسین عمادی صفحه 2
    این بررسی به منظور شناخت ساختار سنی جمعیت ماهی هامور معمولی Epinephelus coioides در آبهای ساحلی استان خوزستان اجرا شد. تعداد 624 عدد ماهی در سال1380 جمع آوری گردید که از این تعداد سنگ گوش 450 نمونه جهت برش و تهیه مقطع از سنگ گوش استخراج و 425 نمونه از آن به روش برش سنگ گوش تعیین سن شدند. توزیع فراوانی نسبی مقاطع سنگ گوشهای دارای حاشیه مات و شفاف نشان داد که هر حلقه رشد مات یک بار درسال از آبان تا شهریورتشکیل می شود. به نظر می رسد تشکیل آنها تحت تاثیر تغییرات دما و تغییرات دوره های نوری رخ می دهد.
    رابطه طول و سن ماهی بر اساس الگوی وون برتالانفی (Bertalanffy-Von) و به روش کمترین مجذورها محاسبه و به شرح زیر به دست آمد:L (t) =122/27 * (1 - e-0/146 (t +0/482))روابط طول و سن ماهی به تفکیک جنس محاسبه شده است. روابط طول و وزن ماهی بر اساس مدل نمایی و رابطه طول کل و طول استاندارد بر پایه مدل خط مستقیم محاسبه شد. روابط طول و وزن سنگ گوش با سن و طول کل محاسبه گردید. بیشترین همبستگی بین وزن سنگ گوش با سن ماهی (876/0= R2)حاصل شد.
    کلیدواژگان: سنگ گوش، هامور معمولی، تعیین سن، مات، شفاف، خلیج فارس
  • متفرقه و علوم پایه
  • زهرا عبادی، ابراهیم محمدی گل تپه، علیرضا بصیری صفحه 12

    قارچ خوراکی یکی از فرآورده های کشاورزی است که دارای ارزش غذایی قابل توجهی بوده ولی قابلیت فسادپذیری آن نیز بالا می باشد در نتیجه زمان نگهداری آن بسیار محدود می گردد. در این تحقیق برای افزایش زمان ماندگاری قارچ خوراکی دکمه ای A. bisporus به روش هوای داغ با استفاده از تیمارهای شیمیایی و حرارتی (بلانچینگ) خشک گردید. محصول نهایی از نظر رنگ، درصد و نسبت جذب مجدد آب و میزان آلودگی میکروبی مورد ارزیابی و قیاس قرار گرفت. تاثیر عوامل و شرایط ذیل بر کیفیت محصول نهایی مورد ارزیابی قرار گرفت؛ اعمال تیمارهای مختلف شیمیایی (هیپوکلریت کلسیم، اسیدسیتریک، متا بی سولفیت سدیم (M.B.S)،وEDTA و استفاده توام M.B.S با هر یک از مواد فوق، انجام تیمار حرارتی (بلانچینگ آبی و بخاری)، تاثیر شرایط پرورش در کشت و صنعت، سویه های مختلف قارچ A. bisporus، تعداد برداشت یا چین قارچ و زمان مناسب فرآیند (از هنگام برداشت قارچ تا قبل از فرآیند). نتایج تجزیه آماری نشان می دهد که تیمارهای مختلف و سطوح آنها معنی دار می باشد (0001/0> P). تیمار کلر در حد ppmو 50 بار میکروبی محصول را کاهش داده است. اسید سیتریک در تمام سطوح بررنگ محصول تاثیر مثبت و معنی دار نسبت به شاهد داشته و میزان آلودگی در ppmو 500 و 600 کمتر از شاهد بود. متا بی سولفیت سدیم در مقدار ppmو 400 و 500، رنگ را بهبود بخشیده در صورتی که EDTA بر رنگ تاثیری نداشته است و بهترین رنگ در مصرف توام آن با M.B.S بدست آمده و استفاده توام M.B.S با کلر در کاهش آلودگی محصول موثر بوده است ترکیب M.B.S با اسید سیتریک ایجاد رنگ زرد لیمویی نموده که با افزایش مقدار اسید بر میزان زردی افزوده گردیده است. عمل بلانچینگ باعث تیرگی رنگ محصول شده درصد و نسبت جذب مجدد آب و میزان پروتئین نمونه های بلانچ شده به طور محسوس کمتر از شاهد بوده است. عملیات بلانچینگ در کاهش بار میکروبی تاثیر قابل توجهی داشته است. نتایج بلانچینگ آبی و بخاری تقریبا مشابه به هم عمل کرده است. شرایط پرورش در کشت و صنعت های مختلف، تاثیر بسیار مهمی بر کیفیت نهایی قارچ خشک شده داشته است. سویه های مختلف قارچ (U1و،U3و،X1و،413،A.bisporus (A5 در شرایط پرورش یکسان تا حدودی بر رنگ و بافت محصول تاثیر گذاشته ولی از نظر آلودگی میکروبی اختلاف معنی دار مشاهده نشده و بهترین رنگ قارچ خشک شده از برداشت 2 - 1 بوده که با افزایش تعداد برداشت به تیرگی رنگ محصول افزوده می شود.نتایج تحقیق نشان می دهد در صورتی که قارچ تازه بلافاصله پس از برداشت تبدیل گردد. از نظر ظاهر و رنگ کیفیت مناسبی نداشته است و بهترین رنگ با درصد و نسبت جذب مجدد آب از قارچی به دست آمده که پس از 48، 72، 96 ساعت بعد از برداشت تحت فرآیند قرار گرفته است.

    کلیدواژگان: قارچ خوراکی دکمه ای، خشک شده، کیفیت، ایران
  • بیماریهای دام و طیور
  • روحانی کارگر موخر، فرید همت زاده صفحه 21
    این تحقیق با هدف مشخص نمودن میزان عفونت پایدار پستی ویروسی در گاوداری های اطراف تهران به روش های الایزای تسخیری و ایمونوفلئورسنت مستقیم روی 375 نمونه بافی کوت مربوط به گاوهای سن سه ماه به بالا در فاصله زمانی پاییز 1380 تا تابستان سال 1381 انجام گرفت. نتایج حاصل از آزمون های فوق الذکر نشان می دهد که از بین 375 نمونه آزمایش شده به روش الایزای تسخیری تعداد 19 نمونه مثبت و 356 نمونه منفی مشاهده گردیده اند که میزان آلودگی برابر4/7% برآورد می گردد، در حالی که نتایج حاصل از آزمون FA انجام گرفته بر روی همین نمونه ها هم حاکی از پاسخ مثبت در 21 مورد بود که میزان آلودگی با توسل به روش FA معادل 2/8 % محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل حاکی از عدم وجود اختلاف معنی دار در پاسخ های حاصل از این دو آزمون در تشخیص آلودگی های پستی ویروسی می باشد. از بین 375 نمونه آزمایش شده تعداد 324 نمونه مربوط به گاوهای ماده و 33 مورد نر بودند که میزان آلودگی در جمعیت ماده ها در آزمون الیزا برابر 6/4% و در آزمون FA برابر 5/5% و در جمعیت نرها در هر دو آزمون برابر 01/9 % برآورد می گردد که تجزیه و تحلیل آماری حاکی از وجود اختلاف معنی دار آماری بین این دو گروه می باشد. تشخیص این سطح از آلودگی نشانگر درگیری وسیع گاوها در سطح مملکت و خود زنگ خطری جدی جهت انجام هرچه سریعتر برنامه های مشخص مبارزه با این بیماری در سطح مملکت است.
    کلیدواژگان: پستی ویروس، الیزای تسخیری، ایمونوفلورسانت مستقیم، عفونت دائمی
  • عبدالحسین دلیمی اصل، محمد ملکی، غلامرضا معتمدی صفحه 26

    هدف از این مطالعه تعیین نقش شغال زرد طلایی و گوسفند در چرخه Echinococcus granulous در استان ایلام وهمچنین تعیین وضعیت آلودگی دامهای ذبح شده در کشتارگاه های استان به کیست هیداتیک بوده است. علاوه براین، میزان باروری کیستهای جدا شده از دامها و اندام های مختلف آنها و همچنین میزان زنده بودن پروتواسکولکس کیست ها بر حسب نوع دام و اندامهای مختلف آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. به طورکلی از مجموع 75 قلاده شغال زرد، فقط یک قلاده (33/1%) به E.granulosus آلوده یافت شد.در کشتارگاه های شهر ایلام، ایوان، مهران، شیروان و چرداول استان ایلام، از مجموع 2111 راس گوسفند تحت مطالعه 97/22%، از مجموع 1001 راس بز، 19/7 % و از مجموع 541 راس گاو 83/33% به کیست هیداتیک آلوده بوده اند. در گوسفندان آلوده، 7/56% آلودگی در ریه ها، 33/14% در کبد و07/29% به صورت آلودگی توام و در بزهای آلوده، 72/59% آلودگی در ریه ها، 22/22% در کبد ها، 06/18% به صورت آلودگی توام و در گاوهای آلوده، 90/45% آلودگی در ریه ها و 03/18% در کبد ها و 08/36% به صورت آلودگی توام بوده است. 15/21% کیستهای گوسفندی و 56/2% کیستهای گاوی بارور بوده و میانگین درصد زنده بودن پروتواسکولکس ها در کیستهای بارور ریه گوسفندان 38/74% و کبد گوسفندان 72% بوده است.

    کلیدواژگان: Echinococcus granulosus، هیداتیدوزیس، شغال زرد طلایی، دامهای کشتاری، ایلام، ایران
  • محمد یخچالی، شهرام حاجی حسن زاده زرزا صفحه 31

    این مطالعه از بهار سال 1380 تا بهار سال1381 در روستاهای اطراف شهرستان اشنویه (استان آذربایجان غربی) بر روی 400 راس گاو، 185 راس گاومیش و 350 راس گوسفند انجام شد. تعداد کنه سخت به هر راس گاو 5 عدد، گوساله 4-3 عدد، گاومیش 5 -4 عدد، گوساله گاومیش 3-2 عدد و گوسفند 2-1 عدد بود. بیشترین میزان آلودگی کنه سخت در ناحیه کشاله ران و غدد پستانی گاو (24/52%)، گاومیش (63/52%)، گوسفند (15/55%) و کمترین میزان آلودگی در ناحیه سر (گوش و گردن) گاو(69/1%)، گاومیش(32/1%) و گوسفند(21/1%)) مشاهده گردید. با توجه به رده سنی و جنس دام های ردیاب، بیشترین میزان آلودگی کنه سخت در گاو ماده بالغ (77/60%)، گوساله گاومیش ماده (66/46%) و میش (90/54%) بود، در حالیکه کمترین میزان آلودگی کنه ایکسودیده در گاو و گوساله نر (20%)، گوساله گاومیش نر (66/16%) و قوچ (31/26%) دیده شد. میزان شیوع آلودگی با کنه های سخت (ایکسودیده) در گاو، گاومیش و گوسفند به ترتیب 5/44%، 08/41% و 14/47% بود. در بررسی آزمایشگاهی، در گاو گونه های H.asiaticum asiaticumو (16 %)، H.anatolicum anatolicumو (33/5 %)، H.marginatumو (4%)، H.anatolicum excavatumو (4%)، H.dromedaryو (33/13%)، Rhipicephalus bursaو (4%)؛ در گاومیش گونه های H.asiaticum asiaticumو (28/14 %)، H.dromedaryو (28/14 %)، H.anatolicum anatolicumو (71/5 %)، H.anatolicum excavatumو (85/2%)، H.marginatumو(85/2 %) و R.bursaو (28/4%)؛ گوسفند گونه های H.asiaticum asiaticumو (81/1 %)، R. bursaو (63/23%)، Haemaphysalis inermisو(81/1 %)، Dermacentor marginatusو (45/25 %)، D.silviarumو(81/1%)، Boophilus annulatusو(81/1 %) شناسایی شدند. در این منطقه از کشور، آلودگی فعال نشخوار کنندگان با کنه سخت عمدتا در فصل بهار، تابستان و اوایل پاییز دیده شد.

    کلیدواژگان: اکولوژیک، شیوع، کنه سخت، گاو، گاومیش، گوسفند
  • شیلات
  • سیامک یوسفی صفحه 36
    به منظور بررسی تاثیر پیراسنجه های فیزیکی و شیمیایی بر روی پرورش میگو از یک سو و بررسی تاثیر زمان بر این پیراسنجه ها از سوی دیگر، تعداد 112 نمونه آب از 7استخر پرورش میگو (واقع در خلیج گواتر استان سیستان و بلوچستان) طی یک دوره 4 ماهه در سال 1381مورد آنالیز و بررسی قرار گرفتند. اعداد حاصله با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردیدند. نتایج حاصل از آنالیز همبستگی وجود ارتباط مثبت معنی داری را بین درجه حرارت و شوری با وزن زنده و وجود همبستگی منفی معنی داری را بین شفافیت، pH و میزان سیلیکات با وزن موجود زنده تایید می کند. همچنین نتایج حاصل از آنالیز واریانس در خصوص ارزیابی تاثیر زمان بر روی پیراسنجه های فیزیکی، حاکی از معنی دار بودن تغییرات درجه حرارت، شوری، شفافیت و pH دراستخرهای پرورشی با احتمال99% (در سطح1%) می باشد. این در حالی است که تغییرات اکسیژن محلول و پیراسنجه های شیمیایی در هر یک از زمانها با میانگین کل تفاوت معنی داری ندارد.
    کلیدواژگان: پیراسنجه های فیزیکی و شیمیایی، پرورش میگو، استخرهای پرورشی
  • بهزاد سعید پور صفحه 41
    از سواحل گسترده شمال خلیج فارس و دریای عمان (سواحل جنوبی ایران) مناطق وسیعی توسط لاکپشت های دریایی جهت لانه سازی مورد استفاده قرار می گیرد و در آبهای ساحلی این مناطق آبزیان مذکور به وفور مشاهده می شوند، براساس مطالعات انجام شده توسط سازمان خواروبار وکشاورزی سازمان ملل (F.A.O) تعداد گونه های مشاهده شده لاکپشتهای دریایی در منطقه فوق پنج گونه گزارش گردیده است که به شرح زیر می باشد:1 - لاکپشت سبز (Chelonia mydas (Green turtle 2 - لاکپشت سرخ (Caretta caretta (Loggerhead turtle3 - لاکپشت عقابی (Eretmochelys imbricata (Hawksbill turtle4 - لاکپشت زیتونی (Lipoidochelys olivacea (Oliveridlely turtle5 - لاکپشت پشت چرمی (Dermochelys coriacea (Leatherback turtleبا توجه به اینکه به نظر می رسید پراکنش گونه ها در طرفین خلیج فارس و دریای عمان متفاوت نمی باشد لذا در این تحقیق براساس عملیات میدانی و شواهد و آثار موجود در منطقه، پراکنش لاکپشت های دریایی مورد بررسی قرارگرفت.نتایج نشان داد که در سواحل جنوبی ایران بیش از 50 زیستگاه اصلی برای لاکپشت های دریایی وجود دارد که محل چرا، جفت گیری و تخمگذاری آنها می باشد.براساس نتایج این بررسی لاکپشت سبز و عقابی وفور بیشتری نسبت به سایرگونه ها در سواحل جنوبی ایران داشتند
    کلیدواژگان: لاکپشت های دریایی، خلیج فارس، دریای عمان، پراکنش، زیستگاه، جزایر
  • بهروز ابطحی، حسن تقوی جلودار، مهدی یوسفیان، حسن فضلی صفحه 47

    خصوصیات تشریحی و بافت شناسی مراحل بلوغ جنسی (ماکروسکوپی، میکروسکوپی)، طول چنگالی، وزن، وزن تخمدان و قطر تخمک در چهار مرحله رسیدگی جنسی کیلکای معمولی (Clupeonella delicatula) مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق از فروردین تا مرداد ماه 1379 در منطقه صید تجاری بابلسر که آبهای ساری تا محمودآباد را در برمی گیرد، در مجموع 557 قطعه ماهی کیلکای معمولی (Clupeonella delicatula) مطالعه شدند. نتایج بیانگر آن است که در ترکیب صید کیلکای معمولی به وسیله تور قیفی لامپ دار در منطقه مذکور چهار مرحله جنسی قابل مشاهده می باشد. برای هر یک از مراحل تخمدانی ویژگی های تشریحی (ماکروسکوپی) خاص وجود دارد پس می توان در عمل بدون نیاز به مقاطع بافت شناسی، مراحل رسیدگی جنسی را با اطمینان کافی تشخیص داد. با توجه به یافت نشدن مراحل 5 و 6 در میان نمونه ها می توان احتمال عدم واکنش مثبت به نور مصنوعی در مراحل 5 و 6 رسیدگی کیلکای معمولی را مطرح نمود.در میان ماهیانی که تعیین مرحله تخمدانی آنها انجام شد 28/2% در مرحله 1، 9/74% در مرحله 2، 46/18% در مرحله 3 و 36/4% در مرحله 4 تخمدانی بودند.میانگین طول چنگالی در مراحل 1 تا 4 به ترتیب 82/69، 56/83، 38/88، 43/88 میلی متر و میانگین وزن به ترتیب 2/2، 18/4، 77/4 و 06/5 گرم محاسبه شد. اختلاف هر دو شاخص بین مراحل 1، 2 و 3 معنی دار بود(p<0/05). مقایسه میانگین های وزن تخمدان و قطر تخمک در مراحل 2، 3 و 4 اختلاف معنی دار نشان دادند.

    کلیدواژگان: کیلکای معمولی، مراحل بلوغ، تخمدان، خزر جنوبی، مازندران
  • تغذیه و مدیریت دام و طیور
  • علی محسن پورآذری، همایون محمودزاده، جهانگیر امینی، سراین رزاق زاده صفحه 55

    به منظور تعیین سطح مطلوب پروتئین و انرژی جیره های غذایی و تاثیر آن بر میزان خوراک مصرفی، افزایش وزن، ضریب تبدیل غذایی، درصد و ترکیب لاشه در گوساله های نر گاومیش تعداد 45 راس گوساله نر از شیر گرفته شده (با میانگین وزنی28± 124 کیلوگرم) در قالب طرح کاملا تصادفی در 9 تیمار (پروتئین خام در سه سطح 8/ 10، 6/11 و 13 درصد و انرژی قابل متابولیسم در سه سطح 02/2، 3/2 و 57/2 مگاکالری در هر کیلوگرم ماده خشک) و 5 تکرار در هر تیمار به مدت یک سال پروار شدند. در طول دوره پروار خوراک مصرفی روزانه به صورت کاملا مخلوط در سه نوبت و تا حد اشتها به طور انفرادی در اختیار گوساله ها قرار گرفت. میزان خوراک مصرفی روزانه ثبت شد. دام ها هر 14 روز یک بار پس از 12 ساعت محرومیت از غذا توزین شدند. در پایان دوره تعداد 18 راس از گوساله ها (2 راس از هر تیمار) پس از 12 ساعت محرومیت از غذا توزین و ذبح شدند.گوشت، استخوان و چربی قابل تفکیک نصف لاشه ها (لاشه سمت چپ) بعد از 24 ساعت نگهداری در دمای 5 درجه سانتیگراد، جدا و توزین شدند. نتایج به دست آمده درکل دوره پروار نشان داد که جیره های غذایی اثر معنی داری بر خوراک مصرفی (01/0>p)، ضریب تبدیل غذایی و میزان چربی داخلی (05/0 < p) داشته ولی تاثیر آن بر افزایش وزن روزانه، بازده لاشه، درصدگوشت لخم، درصد استخوان و درصدچربی لاشه معنی دار نبوده است. جیره حاوی انرژی حداکثر (57/2 مگاکالری در کیلوگرم ماده خشک) و پروتئین متوسط (6/11 درصد در ماده خشک) به علت داشتن بازده غذایی مطلوب (2/1±57/8)، سرعت رشد بالا(110± 750 گرم درروز)، بازده لاشه مطلوب (4/1±4/49 درصد) و پایین بودن هزینه تولید هر کیلوگرم وزن زنده و گوشت نسبت به سایرتیمارها، می تواند جهت استفاده توسط بهره برداران معرفی شود.

    کلیدواژگان: گاومیش، گوساله نر، پروار، انرژی، پروتئین
  • فرآورده های دامی و صنایع غذایی
  • ابوالفضل کامکار، هدایت حسینی، سبحانعلی علوی، علیرضاباهنر صفحه 60

    استفاده از نمکهای سدیم و پتاسیم نیتریت از قدیم الایام به عنوان یک ماده نگهدارنده و تثبیت کننده رنگ در فرآورده های گوشتی متداول است. با توجه به خطراتی که مقادیر بالای این عناصر شیمیایی متوجه انسان می سازد که از آن جمله می توان به ایجاد مسمومیت و سرطان زائی ناشی از نیتروزامین ها اشاره نمود،به همین دلیل به نظر می آید که کنترل میزان استفاده از این مواد نگهدارنده در فراورده های گوشتی دارای اهمیت فوق العاده است. لذا هدف از این مطالعه تعیین میزان باقیمانده نیتریت در انواع فرآورده های گوشتی عرضه شده در تهران به منظور ارزیابی رعایت استانداردهای مربوط به حدود مجاز این ماده افزودنی در کشور است. از نظر آماری این مطالعه به صورت یک مطالعه توصیفی-تحلیلی بر مبنای نمونه گیری اتفاقی انجام گرفته و در آن تعداد 118 نمونه از انواع فراورده های گوشتی(کالباس و سوسیس)تولید شده توسط کارخانه های مختلف در سطح کشور به طور اتفاقی انتخاب و نمونه های مذکور از نظر شاخص میزان باقیمانده نیتریت مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل آماری در مورد شاخص نیتریت، ابتدا میانگین حسابی و خطای معیار داده های بدست آمده از هر کارخانه و محصولی محاسبه شده و با استفاده از روش آنالیز واریانس یک طرفه به منظور یافتن اختلاف احتمالی بین کارخانه های مختلف و محصولات مختلف داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصله نشان داد که میزان باقیمانده نیتریت فراورده های مختلف(انواع سوسیس و کالباس) دارای محدوده ppmو81-1 بوده و بر اساس آنالیز واریانس یک طرفه اختلاف بین مقدار باقیمانده نیتریت مربوط به فراورده های گوشتی با درصد گوشت مختلف معنی دار نبوده است. ضمنا بر اساس آزمون فوق الذکر متوسط میزان باقیمانده نیتریت در سوسیس و کالباس تفاوت معنی داری با یکدیگر ندارند. با توجه به مطالعه انجام شده میزان باقیمانده نیتریت در مواردی بالاتر از حد مجاز پذیرفته شده (ppmو60) می باشد(7/7درصد)، لذا رعایت استانداردهای مربوطه، اندازه گیری و کنترل مرتب این ماده افزودنی در فرآوده های گوشتی توصیه می شود.

    کلیدواژگان: نیتریت، فرآورده های گوشتی، سرطان زائی
  • شیلات
  • مریم فلاحی، جواد دقیق روحی، محمدرضا نهرور، مهدی مرادی جافی، علینقی سرپناه صفحه 66

    در میان ماهیان استخوانی سواحل ایرانی دریای خزر ماهی سفید از جایگاه برتری برخوردار بوده و هرساله میلیونها بچه ماهی حاصل از تکثیر مصنوعی به دریا رها سازی می گردد، این بررسی جهت تغذیه لاروهای تکثیر یافته با روتیفر Brachionus plicatilis و مقایسه آن با غذای کنسانتره متداول در کارگاه های تکثیر و پرورش از ابتدای دوره لاروی انجام شد. آزمایشات در آغاز با 2 تیمار (غذای روتیفر و کنسانتره) و هر تیمار در 3 تکرار با 1100 عدد لارو 5 میلی گرمی در هر یک از تکرارها انجام شد. نتایج نشان داد که 5/27 درصد از لاروهایی که با غذای کنسانتره تغذیه می شدند پس از 26 روز از شروع آزمایشات تلف شدند و بعد از 40 روز میزان تلفات به 6/46 درصد رسید. میزان تلفات در لاروهایی که با روتیفر تغذیه شده بودند پس از سی روز 6/6 درصد و پایان 40 روز به 7 درصد رسید یعنی فقط 4/0 درصد در طی 10 روز تلفات داشت. میانگین وزن و طول ماهیان پس از 26 روز در تغذیه با روتیفر به ترتیب 140 میلی گرم و 5/24 میلی متر و در تغذیه با غذای کنسانتره 26 میلی گرم و 5/12 میلیمتر برآورد گردید. میانگین وزن و طول لاروها در استخرهای مورد استفاده برای پرورش لارو (دامپروری سپیدرود) به ترتیب 180 میلی گرم و 27 میلی متر بود. نتایج در پایان 40 روز نشان داد که میانگین وزن و طول ماهیانی که با روتیفر تغذیه شده بودند به 440 میلی گرم و طول 36/31 میلی متر و در تغذیه با غذای کنسانتره به 2/17 میلی گرم و 75/14 میلی متر رسید. این ارقام در مقایسه با میانگین وزن و طول لاروها در استخرهای طبیعی دامپروری سپیدرود که به ترتیب 8/342 میلی گرم و 30 میلی متربود،نشان می دهد که تغذیه با روتیفر منجر به رشد بیشتری شده است. ماهیانی که با روتیفر تغذیه شده بودند از نظر بقاء بالاتر بوده و فعالتر از ماهیانی بودند که از غذای کنسانتره در تغذیه آنها استفاده شده بود.

    کلیدواژگان: روتیفر، لارو ماهی سفید، غذای کنسانتره
  • بیماریهای دام و طیور
  • حسن نیلی، حبیب الله دادرس، منصور بنانی صفحه 72

    کریپتوسپوریدیوم یک انگل کوچک تک یاخته ای است که در سلولهای پوششی دستگاه تنفس، گوارش و ادراری مهره داران رشد و تکثیر می یابد. در این مطالعه با استفاده از میکروسکوپ الکترونی(Scanning Electron Microscopy (SEM نای و بورس فابریسیوس در جوجه هایی که به صورت تجربی به گونه C.baileyi آلوده شده بودند، مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه های مقاطع بافتی از مخاط نای و بورس با استفاده از گلوترآلدهید 3% پایدار و در بافر فسفات شستشو گردید. پایدارسازی با استفاده از تتراکسید اسمیوم انجام، و مرحله شستشو تکرار و سپس در اتانول آبگیری صورت گرفت. با استفاده از روش تغییر یافته CPD، نمونه ها خشک و سپس با کربن پوشش داده شده و نهایتا با استفاده از SEM مورد مطالعه قرار گرفت. کلیه سطوح مخاطی بورس به دلیل آلودگی انگلی پوشیده شده بود ولی در نای تراکم انگل به میزان کمتری مشاهده گردید. سیستم موکوسیلیاری در نای قابل مشاهده نبود.

    کلیدواژگان: C، baileyi، SEM، نای، بورس فابریسیوس، جوجه گوشتی
  • فرآورده های دامی و صنایع غذایی
  • ابولفضل کامکار، نوردهر رکنی، علی رسولی، عباس علی شیرودی صفحه 75
    در این مطالعه تعداد 120 نمونه از سه نوع همبرگر تجاری با درصد گوشت 40، 60، 70 که توسط چهار کارخانه عمده این نوع فرآورده ها تولید و به بازار مصرف فرستاده شده بودند از نظر میزان اسیدآمینه هیدروکسی پرولین، کلاژن و نسبت کلاژن به پروتئین مورد ارزیابی قرار گرفتند. براساس نتایج حاصله میانگین هیدروکسی پرولین، کلاژن و نسبت کلاژن به پروتئین به ترتیب در مورد همبرگر معمولی با گوشت 40 درصد 02/0±30/0، 14/0±43/2، 26/1±4/22، همبرگر ممتاز با گوشت 60 درصد 02/0±33/0، 15/0±56/2، 29/1±1/21 و تاپ برگر با گوشت70 درصد02/0±38/0،0/0±06/3و98/0±7/23بوده است.
    براساس داده های بدست آمده و مقایسه آنها با اطلاعات موجود میتوان نتیجه گیری نمود که در نمونه های تجارتی همبرگرهای ایرانی حدود مجاز حداقل در دوران این مطالعه توسط کارخانه های تولید همبرگر چندان رعایت نمی شود.
    کلیدواژگان: کلاژن، کیفیت پروتئینی، همبرگر، هیدروکسی پرولین
  • متفرقه و علوم پایه
  • احمد رضا راجی، یاماشیتا کیکوجی صفحه 80
    امروزه فلز تیتانیوم به خاطر خصوصیات فیزیکی و شیمیائی خاص (سبک، محکم و غیر قابل فرسایش)کاربرد زیادی در دندانپزشکی، ارتوپدی و جراحی فک و صورت دارد به همین علت مطالعات زیادی بر روی این فلز انجام گرفته است تا بتوان راهی پیدا کرد که فلز کارگزاری شده در بافت استخوان بیشترین استحکام و چسبندگی را به بافت استخوان پیدا کند به همین علت لازم است که شرایط مشابه بدن (استخوان) را برای این فلز فراهم کرده و مکانیسم ساخته شدن رشته کلاژن را بر روی فلز تیتانیوم بررسی کنیم، یکی از این مطالعات کشت سلولهای استئوبلاست به روی فلز تیتانیوم در شرایط آزمایشگاهی و مطالعه چگونگی ساخته شدن رشته های کلاژن بر روی آنها می باشد. در این تحقیق به مطالعه کشت سلولهای استئوبلاست (بعنوان سلولهای تولید کننده رشته کلاژن)به روی فلز تیتانیوم پرداختیم و روند ساخته شدن رشته های کلاژن و چگونگی اتصا ل آنرا به وسیله میکروسکوپ الکترونی اسکنینگ بررسی کردیم. ابتدا 120 قطعه فلز تیتانیوم تهیه شد و به 2 گروه مساوی تقسیم گردید(شاهد و تحت آزمایش) بعد از صیقل دادن سطح تیتانیوم آنها را استریل کرده و تنها در گروه تحت آزمایش رسوب کلسیم بر روی آنها پوشانده شد، سپس سلولهای استئوبلاست استخوان خرگوش (MCM3T3-E1) در شرایط استریل به روی این فلز کشت داده و با قرار دادن آنها در انکوباتور CO2 دار شرایط لازم جهت تزاید و تشکیل رشته های کلاژن برای سلولها فراهم گردید، در روزهای 1، 2، 3، 5، 7و 15 فلزهای تیتانیوم هر دو گروه از انکوباتور خارج شده و با چسبهای کاغذی سلولها ازسطح فلز جدا شد سپس سطح فلزبا لایه نازکی از فلز طلا (به وسیله دستگاه Gold coating) پوشانده شد و با میکروسکوپ الکترونی اسکنینگ بررسی گردید، نتایج نشان داد که سلولها به خوبی در محیط کشت رشد کردند و این سلولها از روز 3 بعد از کشت رشته های کلاژن را تولید می کردندکه در گروه تحت آزمایش این رشته ها به سختی به محل رسوبات کلسیم متصل می شدند(ساختمان لنگری) اما در گروه شاهد که تیتانیوم فاقد رسوب کلسیم بود رشته های کلاژن به فلز متصل نمی شدند. با افزایش زمان کشت به علت افزایش میزان تولید کلاژن چسبندگی زیاد آنها به فلز، جدا کردن سلولها از سطح فلز تیتانیوم در روز7 و 15 امکان پذیر نبود که علت آن افزایش سطح اتصال سلولها با رشته های کلاژن و سطح فلز تیتانیوم می باشد، پس نتیجه می گیریم که استفاده از رسوبات کلسیم به همراه فلز تیتانیوم به میزان زیادی در ایجاد چسبندگی مابین رشته های کلاژن و فلز تیتانیوم نقش دارد و می توان با استفاده از فلز تیتانیوم به همراه رسوب کلسیم و رشته کلاژن اتصال محکمی ما بین فلز تیتانیوم و بافت استخوان در محل کارگزاری ایجاد کرد.
    کلیدواژگان: رشته کلاژن، استئوبلاست، تیتانیوم، میکروسکوپ الکترونی اسکنینگ
  • تغذیه و مدیریت دام و طیور
  • مهرداد مهری، محسن سریزدی، صمد لطف الله زاده صفحه 84

    در این مطالعه سه روش متفاوت خوراندن آغوز مورد بررسی قرار گرفته تا مناسبترین آنها مشخص شود. در این پژوهش، تعداد 45 راس گوساله نوزاد در سه گروه 15 راسی انتخاب شدند. گوساله های مورد نظر در سه گروه طوری تقسیم شدند تا از نظر تعداد زایش مادرانشان و نیز ماه تولد تا حد ممکن متوازن باشند. در گروه 1 گوساله ها بعد از تولد به جایگاه انفرادی منتقل شده و آغوز را به میزان 5/2 لیتر هر 12 ساعت یک بار به مدت 48 ساعت توسط بطری پستانکدار دریافت می کردند. گوساله های گروه 2 در کنار مادر ابتدا 5/2 لیتر آغوز توسط بطری پستانکدار دریافت کرده و سپس تا زمان نمونه گیری (48 ساعت بعد از تولد) در کنار مادر باقی می ماندند و تغذیه آنها مستقیما از پستان مادر انجام می شد. در گروه 3 گوساله ها در کنار مادر باقی می ماندند و تنها به آنها کمک می شد تا در کوتاه ترین زمان ممکن تغذیه و اخذ آغوز را از پستان مادر شروع نمایند.48 ساعت پس از تولد نمونه خون از ورید وداج اخذ و پس از انتقال به لوله آزمایش بدون ماده ضد انعقاد به آزمایشگاه منتقل می شد. جهت اندازه گیری میزان پروتئین تام سرم خون از روش بیوره و به منظور تعین مقادیر بتا گلوبولین و گاما گلوبولین سرم خون از روش الکتروفورز استات سلولز استفاده شد. بیشترین میزان پروتئین تام سرم خون و نیز مقادیر بتا گلوبولین و گاما گلوبولین سرم خون در گوساله های گروه 1 اندازه گیری شد. کمترین مقادیرمیانگین پروتئین تام، بتاگلوبولین و گاماگلوبولین سرم خون نیز به ترتیب در گروه های 3، 2 و 3 تعین گردید. آزمون آنالیز واریانس نشان داد که مقادیر پروتئین تام و گاماگلوبولین سرم خون واجد اختلاف معنی دار در بین سه گروه می باشد(p < 0/05). نتایج حاصل از آزمون دانکن مشخص کرد که میزان پروتئین تام سرم خون بین گروه های 1 با 2 و نیز 1 با 3 و گاماگلوبولین سرم خون بین گروه های 1 با 3 واجد اختلاف معنی دار می باشند (p < 0/05).

    کلیدواژگان: گوساله های شیری، آغوز، پروتئین تام، گلوبولین
  • شیلات
  • حسن اکبری، فرشته سراجی صفحه 89

    به منظور تعیین و معرفی اپی فیتها و چراکنندگان موجود در پرورش جلبک قرمز گراسیلاریا (G.corticata) که در 3 تیمار500، 1000 و 2000 گرم در مترمربع در حوضچه های فایبرگلاس با ظرفیت 1000 مترمکعب به مدت یکسال از زمستان 1380 لغایت پایان پاییز 1381 پرورش داده شده بود، این تحقیق انجام و اپی فیتها و چراکنندگان در چهار فصل سال مشخص شدند. در این تحقیق که Gracilaria corticata به شکل اتصال بر روی تور در حوضچه های فوق پرورش داده می شد اپی فیتها و جلبک های میکروسکوپی و ماکروسکوپی ناخواسته و همچنین گروهی از چراکنندگان در چهار فصل سال معرفی و تراکم و تنوع آنها گزارش گردید، به شکلی که فصلهای زمستان و تابستان حداکثر تراکم و تنوع اپی فیتها و فصل های بهار و پاییز حداقل تراکم اپی فیتها را نشان داد. در فصل زمستان Navicula، Nitzschia، Tahalassiosira، به همراه Enteromorpha و Ulva گروهی از اپی فیتها بودند که در حوضچه های پرورشی وجود داشتند، علاوه بر این Oscillatoria و Peridinium گروه های دیگری از اپی فیتها بودند که در فصل تابستان دیده شد. تراکم و تنوع اپی فیتها در فصلهای بهار و پاییز متفاوت بوده و گروه هایی از Nemertin و Nitzschia (فصل بهار) و Chatoceros (فصل پاییز) را نشان داد. در این بررسی گروهی از چراکنندگان کوچک مثل Amphipoda، Isopoda و خرچنگهای کوچک و گروهی از کرمها با نام Nemertin و Nereis نیز مشاهده شد که تراکم آنها در فصل زمستان که اپی فیتها تراکم کمتری را دارا بودند بالاتر بود، علاوه بر این در این تحقیق مشخص شدکه تراکم بالاتر جلبکهای ذخیره سازی شده (تیمار 3) تراکم و تنوع بیشتری از اپی فیتها را نسبت به دیگر تیمارها داشته است.

    کلیدواژگان: Gracilaria corticata، اپی فیتها، چراکنندگان، حوضچه های فایبرگلاس، پرورش
  • تغذیه و مدیریت دام و طیور
  • مهران اباذری، مهرداد محمدی، محمد نوروزی صفحه 95

    آگونیستهای بتا آدرنرژیک باعث افزایش توده پروتئینی و کاهش چربی لاشه گوسفند می شوند. هدف از انجام این تحقیق بررسی اثرات بتا آگونیست متاپروترنول بر بافت چربی و وضعیت هورمونی میش بود. 45 راس میش مغانی در یک طرح کاملا تصادفی به مدت 3 ماه تحت اثر5 تیمار قرار گرفتند. در طول مدت سه ماهه آزمایش حیوانات تیمارهای اول تا چهارم با جیره شاهد (14/12 مگا ژول برکیلوگرم ماده خشک) وحیوانات تیمار پنجم با جیره کم انرژی (71/10 مگا ژول بر کیلوگرم ماده خشک) تغذیه شدند. از شروع ماه دوم تا پایان آزمایش، متاپروترنول درسه سطح 5، 10 و20 میلیگرم بر کیلوگرم ماده خشک به جیره شاهد تیمارهای دوم تا چهارم اضافه شد. به عنوان شاهد گوسفندان تیمار اول از جیره بدون محرک استفاده کردند. در روزهای 30، 60 و 90 آزمایش، جهت تعیین هورمونهای انسولین و تیروکسین و متابولیتهای تری گلیسرید، کلسترول، HDL و LDL در پلاسما، نمونه خون همه میش ها جمع آوری شد.در پایان آزمایش پس از کشتار حیوانات، نمونه برداری از بافت چربی دنبه نیز انجام شد. متاپروترنول و جیره کم انرژی قطر سلول چربی را کاهش دادند(01/0>p). دوز 5 میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک متاپروترنول میزان انسولین پلاسما را در ماه دوم آزمایش 24% و در ماه سوم 50% کاهش داد (05/0>p). در ماه دوم جیره محتوی 10میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک متاپروترنول مقدار هورمون T4 پلاسما را افزایش داد (05/0>p). محرک و جیره کم انرژی تغییرات معنی داری در میزان متابولیتهای تری گلیسرید‎، کلسترول، HDL و LDL بوجود آوردند. نتایج این تحقیق نشان داد که متاپروترنول بر متابولیسم چربی میش مغانی موثر است.

    کلیدواژگان: آگونیستهای بتا آدرنرژیک، بافت چربی، متاپروترنول، گوسفند
|