نشریه پژوهش و سازندگی
سال هفدهم شماره 3 (پیاپی 65، زمستان 1383)

• حسین میرزایی ندوشن، عضو هیات علمی مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، کرجتار یخ در یافت: شهر یور ماه 1383 تار یخ پذ یرش:اسفندماه 1383Email: nodoushan 2003 @ yahoo.comچکیدهآرابیدوپسیس (Arabidopsis thaliana) گیاه مدل مطلوبی جهت مطالعات بیوتکنولوژی می باشد که به وسیله آن در یک دهه گذشته تحولات شگرفی در علوم گیاهی از جمله اصلاح نباتات ایجاد شده است. از جمله کاربردهای این گونه ایجاد جهش یافته های مقاوم به تنشهای موجود در محیط و شناسائی و انتقال این صفات به سایر گیاهانی است که فاقد این مقاومت هستند. مقاومت در برابر علف کش ها از جمله صفاتی است که توجه افراد زیادی را به خود جلب کرده است. این تحقیق به منظور بررسی نحوه توارث عوامل مقاومت در برابر یونیکانازل (ماده ای که از تولید جیبرلیک اسید جلوگیری کرده و از این طریق مانع رشد گیاه می شود و می تواند به عنوان علفکش مورد استفاده قرار گیرد) صورت گرفت. بدین منظور 48 مخزن ژنی متنوع که از طریق انتقال DNAو-T به ژنوم اکوتیپ کلمبیا از آرابیدوپسیس ایجاد شده بودند توسط پرفسور Cutler از دانشگاه تورنتو از کانادا در اختیار قرار گرفته و در این تحقیق استفاده شدند تا ژنوتیپ های مقاوم در برابر یونیکانازل شناسائی شوند. دوازده غلظت از یونیکانازل مورد آزمون قرار گرفت تا غلظت بحرانی که در آن بذر اکوتیپ وحشی آرابیدوپسیس قادر به جوانه زنی و رشد نیست شناسائی شود. مخازن ژنی مورد نظر در غلظت بحرانی غربال شدند و تعدادی جهش یافته مقاوم در برابر یونیکانازل شناسائی گردید. به منظور بررسی نحوه توارث صفت مقاومت در یکی از جهش یافته های حاصل و تعداد ژنهای کنترل کننده آن، جهش یافته مورد نظر با اکوتیپ های وحشی کلمبیا و لندزبرگ تلاقی داده شد و نسلهای F1 و F2 نیز تولید شدند. با آزمون توام والدین و نسلهای F1 و F2 در غلظت بحرانی و شمارش نسبتهای حاصل مشخص شد که تنها یک ژن غالب این صفت را در جهش یافته مورد نظر کنترل می کند.

این بررسی در آموزشکده کشاورزی داراب در سال 1381 انجام شده است. در آزمایشگاه و گلخانه مطالعات جوانه زنی و رشد گیاهچه روی بذرهایی که از موقعیت های مختلف گل آذین و ارتفاع های مختلف بوته مادری خاکشیر تلخ برداشت شده بودند با استفاده از طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تیمارها عبارت بودند از سه ارتفاع بوته مادری (60-40، 80-60 و 100-80 سانتیمتر) و سه موقعیت بذر در طول گل آذین شامل: 1- بذرهای موجود در پایین گل آذین (بذرهای موجود در خورجین های اول تا پنجم گل آذین) 2- بذرهای موجود در وسط گل آذین (بذرهای موجود در خورجین های ششم تا دهم گل آذین) 3- بذرهای موجود در بالای گل آذین (بذرهای موجود در خورجین های یازدهم تا پانزدهم گل آذین). نتایج در آزمایشگاه نشان داد که در هر سه ارتفاع بوته مادری بذرهای موجود در خورجین های ششم تا دهم گل آذین دارای بیشترین درصد جوانه زنی و بذرهای موجود در خورجین های اول تا پنجم گل آذین بلندترین طول ریشه چه را تولید کردند. همچنین در ارتفاع 60 تا 80 سانتیمتری بوته مادری، بذرهای موجود در خورجین های ششم تا دهم و اول تا پنجم گل آذین بلندترین طول ساقه چه را تولید کردند. در آزمایشهای گلخانه ای بذرهای موجود در خورجین های ششم تا دهم گل آذین در ارتفاع 60 تا 80 سانتیمتری بوته مادری بیشترین تعداد بوته را تولید کردند و بذرهایی که از خورجین های ششم تا دهم گل آذین در ارتفاع 80 تا 100 سانتیمتری بوته مادری برداشت شده بود بیشترین ارتفاع بوته را در گلدانها ایجاد کردند.

• محمدامین سلطانی پور، کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان• محمدباقر رضایی، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع• علی مرادشاهی، استادیار دانشگاه شیرازتاریخ دریافت: خرداد ماه 1383 تاریخ پذیرش: مهرماه 1383Email: masoltanipoor@ yahoo.comچکیدهدر پژوهش حاضر, توانایی آللوپاتیک اسانس برگ گیاه مورخوش (Zhumeria majdae Rech. f. & Wendelbo) مطالعه شد. اثر غلظت های مختلف اسانس بر جوانه زنی بذر و رشد طولی گیاهچه های ترتیزک (.Lepidium sativum L) و سوروف (Echinochloa. وcrus-galli (L.) P. Beauv)، همچنین بر میزان کلروفیل برگ، وزن تر و وزن خشک ریشه و ساقه و فعالیت آنزیم پراکسیداز ریشه گیاهان 21 روزه فوق در تیمار پس رویشی مورد بررسی قرار گرفت. اسانس برگ گیاه، اثرات بازدارندگی چشمگیری بر جوانه زنی و رشد گیاهچه ها نشان داد، به طوری که درصد جوانه زنی بذور گیاهان در غلظت های 50 و 100 درصد اسانس به صفر تنزل یافت. غلظت های مختلف اسانس (5، 20، 50 و 100 درصد) سبب کاهش میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز، وزن تر، وزن خشک و مقدار کلروفیل در این گیاهان گردید.

ترکیبات فنیتروتیون (C9H12NO5PS) و بوتاکلر (C17H26ClNO2) به عنوان سموم علف کش و حشره کش به طور گسترده و وسیعی در کشاورزی (مناطق برنج کاری شمال ایران) استفاده می گردد. سه روش عمده استخراج یعنی استخراج مایع-مایع (دی کلرومتان)، استخراج میکرو مایع-مایع و استخراج بکمک فاز جامد (C18) جهت جداسازی این گونه ترکیبات از آبهای دریا استفاده و نتایج آنها مقایسه گردید. نمونه ها پس از مراحل استخراج به کمک دستگاهGC/MS-EI، GC/MS-CI و مشاهده یون انتخابی (SIM) اندازه گیری کیفی و کمی قرار گرفتند. حد تشخیص دستگاه GC/MS از نوع تله یونی به کمک مشاهده یون انتخابی 125 فنیتروتیون، PPb و10 و برای بوتاکلر با یون 176، PPb و 15 می باشد. انحراف استاندارد نسبی برای فنیتروتیون و بوتاکلر به ترتیب 5/3 و 5/8 درصد گزارش گردید(تعداد آزمایش 5 می باشد). غلظت فنیتروتیون و بوتاکلر در شهریور ماه به مراتب بیشتر از ماه های بهمن و خرداد ماه می باشد.

• محمد رمضانی ملک رود ی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی رشت • علیرضا طلائی، عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی کرج • احمد خلیقی، عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی کرج • علیرضا علی اکبر، عضو هیات علمی دانشکده علوم پایه دانشگاه گیلان تار یخ در یافت: تیرماه 1383 تار یخ پذ یرش: ارد یبهشت ماه 1384Email: ramazani 280 @ yahoo.comچکیدهنوع زیتون روغنی محلی، رقم غالب در مناطق زیتونکاری گیلان (رودبار) است و در باغهای زیتون جدید کشور نیز توسعه یافته است. از خصوصیات بارز این رقم باردهی نامنظم (سال آوری) است که این پدیده یک امر نامطلوب اقتصادی در صنعت میوه کاری به حساب می آید. از آنجائی که عادت گلدهی تاثیر زیادی بر باردهی نامنظم دارد،لذا ضرورت مطالعه عوامل موثر بر عادت گلدهی و سال آوری زیتون رقم روغنی محلی رودبار مورد توجه قرار گرفت. به همین منظور محلول پاشی با اسید جیبرلیک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 7 تیمار و 4 تکرار روی شاخه های انتخابی درختان زیتون کم بار به طول 5/1 تا 2 متر در زمانهای 18،14،10،6،2 و 22 هفته پس از تمام گل در سال 79 (کم بار) انجام گرفت. آنگاه در سال 1380 (پر بار) هنگام گلدهی تعداد گل در گل آذین، درصد گلهای کامل و درصد تشکیل میوه، وزن و درصد گوشت میوه، قطر، طول و وزن هسته (بذور) شاخه های محلول پاشی شده شمارش گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که محلول پاشی درختان زیتون با اسید جیبرلیک در زمانهای مختلف سال کم بار اثر متفاوتی بر خصوصیات گلدهی و میوه سال پر بار داشته است. محلول پاشی حدود 18و22 هفته پس از تمام گل در سال کم بار تفاوت معنی داری به لحاظ تعداد گل در گل آذین در مقایسه با درختان شاهد نداشت. محلول پاشی حدود 10،6،2 و 14 هفته پس از تمام گل موجب کاهش معنی دار تعداد گل در گل آذین گردید. محلول پاشی با اسید جیبرلیک در سال کم بار اثر کمی بر درصد گلهای کامل داشته است. و همچنین محلول پاشی حدود 6،2 و10 هفته پس از تمام گل موجب کاهش معنی دار درصد تشکیل میوه در مقایسه با درختان شاهد گردید. محلول پاشی حدود 10،6،2 و14 هفته پس از تمام گل به ترتیب موجب افزایش و کاهش وزن میوه و درصد گوشت میوه گردید. محلول پاشی حدود 6،2 و10 هفته پس از تمام گل موجب افزایش معنی دار طول و قطر بذور در مقایسه با درختان شاهد گردید. محلول پاشی تاثیر معنی داری بر وزن هسته نداشت.

هدف اصلی پژوهش حاضر در قالب رساله دکتری، ارائه یک مدل مناسب برای ارزشیابی برنامه های ترویج کشاورزی می باشد. در همین راستا، عوامل تاثیرگذار بر ارزشیابی برنامه های ترویجی و شیوه های ارزشیابی آنها مورد بررسی قرارگرفت. این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی انجام گرفته که در آن جامعه آماری را کلیه اعضای هیات علمی رشته ترویج و آموزش کشاورزی کشور و کارشناسان ارشد حوزه ستادی وزارت جهاد کشاورزی تشکیل می دهند که شامل 90 نمونه ازتمامی جامعه آماری بوده است. ابزار تحقیق برای جمع آوری داده ها، پرسشنامه بوده است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از برنامه نرم افزاریSPSS استفاده شده است. روش های آماری مورد استفاده در این تحقیق مشتمل بر میانگین، فراوانی، درصد و ضریب همبستگی اسپیرمن بوده است. نتیجه تحقیق حاضر دستیابی به یک مدل مناسب برای ارزشیابی برنامه های ترویجی می باشد. در این مدل، عوامل تاثیر گذار شامل مخاطبین ارزشیابی برنامه های ترویجی، نوع ارزشیابها، نقش مردم در ارزشیابی، مبنای معیارهای ارزشیابی، نوع طرح ارزشیابی، نهاده های برنامه، اجزای برنامه، فعالیتهای یک برنامه و نتایجی که از یک برنامه ترویجی می بایست در ارزشیابی مورد توجه قرار گیرد، مشخص شده اند.

این پژوهش با هدف کاهش تلفات آب درآبیاری برنج با پنج تیمارشامل: آبیاری هر روزه (شاهد)، آبیاری به صورت متناوب: صفر روز، سه روز، شش روز و نه روز، پس از ناپدید شدن آب از سطح کرت بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد، برخی صفات مرفولوژیک و راندمان مصرف آب دو رقم برنج بومی (حسنی، بی نام) با آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در محل مؤسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) درسال زراعی81-1380 انجام گرفت. بعداز نشاء کاری به مدت 10 روز و همچنین در زمان گلدهی به مدت 15 روز مدیریت غرقاب (آبیاری هر روزه) اعمال گردید و درسایر زمانها و مراحل رشد،تیمارهای مدیریت آبیاری برمبنای برنامه تنظیم شده صورت گرفت. نتایج بررسی نشان داد که عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در تیمارهای مختلف آبیاری متناوب اختلاف معنی داری با تیمار آبیاری هر روزه (شاهد) ندارند. به طوری که تیمار مدیریت آبیاری نه روز(I5) فقط 17% نسبت به تیمار شاهد کاهش عملکرد داشته است (کاهش غیر معنی دار) در حالیکه درصد کاهش آب ارائه شده و یا به تعبیر دیگر آب ذخیره شده در حدود 50% بوده است. صفات تعداد پنجه،تعداد خوشه،درصدپوکی دانه و راندمان مصرف آب بین تیمارهای مختلف مدیریت آبیاری اختلاف معنی داری درسطح احتمال 1% نشان داده است. در بین اجزای عملکرد، تعداد دانه بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه نشان داده است (**619 / 0=r). در این بررسی، علی رغم غیر معنی دار بودن اثرات متقابل تیمار مدیریت آبیاری * رقم با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن دربین ارقام برنج، رقم بینام با عملکرد دانه 6 / 3097 کیلوگرم درهکتار با مدیریت آبیاری نه روز پس از ناپدید شدن آب ازسطح کرت(و غرقاب 15روزه درمرحله گلدهی) با راندمان مصرف آب 5 / 817 گرم بر متر مکعب بالاترین و بهترین ترکیب تیماری شناخته شدند.

• محمد هادی داودی و• ابراهیم گوهری، اعضای هیات علمی پژوهشکدة حفاظت خاک و آبخیزداری تاریخ دریافت: اردیبهشت ماه 1382 تاریخ پذیرش: اردیبهشت ماه 1383چکیدهاستفاده از روش مقاومت سنجی الکتریکی در ژئوفیزیک مبتنی بر تئوری کاهش مقاومت خاک در مقابل جریان الکتریسیته تحت تاثیر آب است. مطالعاتی با هدف بررسی امکان استفاده از رابطة کمی بین مقاومت الکتریکی و درجة اشباع خاک برای اندازه گیری سریع و دقیق درجة اشباع خاک به عمل آمد. اهمیت و کاربرد این تحقیق در این است که، به عنوان یک تست غیر مخرب، امکان اندازه گیری درجة اشباع و همچنین دنبال نمودن تغییرات آن را در نمونه های خاکی که تحت آزمایشات مختلف مکانیک خاک قرار دارند فراهم می سازد. دو سری آزمایشات بر روی نمونه های آزمایشگاهی با تراکم تقریبا یکسان و درصد رطوبت متفاوت انجام شد. سری اول آزمایشات عبارت است از بررسی تاثیر مقدار ولتاژ اعمال شده بر نحوة توزیع آن در نمونه و نیز افت ولتاژ در محدودة تماس قطبها با خاک. در سری دوم آزمایشات، رابطة بین افت پتانسیل و درصد رطوبت و نیز درجة اشباع خاک مورد کنکاش قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که این تکنیک به عنوان یک روش غیر مخرب و سریع می تواند با دقت نسبتا خوبی درجه اشباع و درصد رطوبت خاک را اندازه گیری نماید.

این پژوهش برای بررسی واکنش ارقام مختلف توت به بیماری سفیدک پودری و اثر آن بر پارامترهای کیفی برگ توت طی سالهای 1380-1379 انجام گرفت. عامل این بیماری در استان گیلان قارچ Phyllactinia guttata است. عملکرد چهار رقم توت اصلاح شده خارجی شامل کنموچی(KM)، کائیرونیز (KN)، ایچینویسه(I) و شین ایچینویسه(SI) به همراه یک رقم بومی در توتستان مزرعه پسیخان شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم ایران مورد مطالعه قرار گرفت. در سال نخست، ارزیابی پایه های ارقام مختلف بر اساس آلودگی طبیعی و در سال دوم بر پایه آلودگی مصنوعی انجام شد. در آزمایش سال اول از هر رقم تعداد 125 برگ از هر کلون طی دوره های 10 روزه تا پایان فصل رشد مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش سال دوم، با استفاده از برگهای توت آلوده جمع آوری شده از مستعدترین مناطق استان و محلول گلوکز 78 / 0 درصد، سوسپانسیون 105 * 2 کنیدی در میلی لیترتهیه شد و روی پنج رقم مورد مطالعه (10 اصله از هر رقم)پاشیده شد. اولین علائم بیماری بعد از گذشت حدود ده روز در واریته KM در محیط گلخانه ای ظهور نمود. پس از گسترش کامل آلودگی در محیط طبیعی، تعداد پنجاه برگ از هر رقم توت مورد بررسی قرار گرفت و سپس شدت آلودگی ارقام(SI=PDI) نمره گذاری گردید. علیرغم تفاوتهای جزئی طی دو سال، نتایج آزمایش نشان داد که به طور کلی واریته های KM>بومی>SIp). تجزیه شیمیایی برگهای آلوده و غیرآلوده، از هر یک از ارقام فوق در رابطه با متغیرهای کیفی رطوبت،پروتئین، ازت، فسفر، کلسیم، فیبر و خاکستر نشان داد که میزان این مواد مغذی در برگهای آلوده همه واریته ها نسبت به برگهای سالم همان واریته ها تفاوت معنی داری دارد (01 / 0>p). همچنین میزان این تغییرات در برگهای بیمار نسبت به برگهای سالم در هر واریته، متناسب با شاخص شدت بیماری در آن واریته بود.

کلیدواژگان: سفیدک پودری، ارقام توت، صفات کیفی

• محمدامین سلطانی پور، کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان تاریخ دریافت: اسفندماه 1382 تاریخ پذیرش:خرداد ماه 1383چکیده مطالعه فنولوژی برای تنظیم برنامه های بهره برداری از گیاهان، میزان ترکیبات موثره، جمع آوری بذور، مبارزه با آفات گیاهی، جلوگیری از برداشت های بی موقع، از بین بردن گیاهان هرز و مهاجم، پرورش زنبور عسل و شناخت ارزش غذایی گونه های گیاهی در مراحل مختلف حیاتی حایز اهمیت فراوانی است. در این بررسی سه محل در عرضها و نقاط مختلف ارتفاعی در محدوده جغرافیایی استان هرمزگان بین 800 تا 1400 متر ارتفاع از سطح دریا برگزیده شد. در هر رویشگاه فعالیتهای رویشی و زایشی گونه دارویی مورتلخ (Salvia mirzayanii Rech. f. & Esfand) هر هفته یکبار به مدت 2 سال ثبت گردید. نتایج این بررسی نشان داد که به طورکلی اختلاف زمانی از آغاز رشد تا پایان رشد زایشی در مناطق مختلف ارتفاعی حدود 15 روز است. تفاوت طول دوره رکود در مناطق مختلف حداکثر کمتر از یک ماه است. اختلاف دوره آغاز رشد زایشی تا گلدهی کامل در مناطق مختلف حداکثر دو هفته است. اختلاف طول دوره ظهور بذر تا ریزش کامل آن در مناطق مختلف 15 روز است و به طور کلی طول این دوره در حدود 40 روز است. آغاز رشد رویشی بین هفته چهارم دی ماه تا هفته دوم بهمن ماه متغیر است و زمان اوج برگ دهی از هفته اول اسفند تا هفته سوم اسفند ماه در نوسان است. شروع دوره رکود از هفته اول اردیبهشت ماه تا هفته سوم اردیبهشت ماه متغیر است. به طور کلی با توجه به مناطق مورد مطالعه می توان نتیجه گرفت که با افزایش ارتفاع از سطح دریا آغاز رشد رویشی و ظهور برگهای اولیه به تاخیر می افتد و ارتفاع از سطح دریا در طول دوره رشد رویشی و زمان وقوع پدیده های حیاتی نقش دارد و با افزایش آن دوره رویش طولانی تر می گردد.

به منظورصرفه جوئی در منابع غنی و ذی قیمت جنگلهای کشور و به منظور استفاده بهینه از مواد لیگنوسلولزی (غیرجنگلی) موجود در ایران بررسی استفاده از سرشاخه های درختان بادام با چوب صنوبر در خواص مقاومت خمشی تخته خرده چوب مورد بررسی قرار گرفت. برای ساخت تخته ها از رزین اوره فرم آلدئید به میزان ده درصد وزن خشک چوب و کلرور آمونیم به منظور کاتالیزور استفاده گردیده است. سه عامل متغیر برای این آزمایش در نظر گرفته شده است که فاکتورهای متغیر این مطالعه شامل نسبت درصد اختلاط بادام به صنوبردر 5 سطح (0-100و15-85 و30-70و45-55 و100-0) وفشار پرس در 2 سطح (4و10مگاپاسکال) و درجه حرارت پرس در 2 سطح(140و160 درجه سانتیگراد) بوده است. در شرایط آزمایشگاهی از هر تیمار، سه تخته ساخته شده است و خواص مقاومت خمشی آنها طبق آئین نامه استاندارد DIN68763 انداره گیری شد(7). نتایج این بررسی نشان داد که افزایش سرشاخه بادام در ماده اولیه مورد استفاده باعث کاهش مقاومت خمشی تخته ها گردید. علت این تغییرات را می توان به جرم ویژه نسبتا زیاد سرشاخه ها و درصد بالای پوست در ماده اولیه نسبت داد. اثر منفی افزودن سرشاخه های بادام به صنوبر با افزایش فشار پرس و درجه حرارت بهبود یافت به طوری که تخته های ساخته شده با نسبت خرده چوب بادام به صنوبر 30به 70 در فشار پرس10 مگاپاسکال و درجه حرارت 160درجه سانتیگراد بهترین تیمار معرفی گردید.

• سهیلا طالش ساسانی، عضو هیات علمی دانشگاه گیلان، دانشکده کشاورزی• مهناز مظاهری اسدی، استادیار، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران، پژوهشکده بیوتکنولوژیتاریخ دریافت: فروردین ماه 1383 تاریخ پذیرش: شهریور ماه 1383Email: Stalesh sasani @ yahoo.comچکیدهدر این تحقیق سویه ای آبزی ازقارچ Aspergillus niger، که قبلا از دریای خزرجداسازی شده بود(توسلی، 1374)، به کارگرفته شد. ابتدا قارچ درمعرض تابش اشعه ماوراء بنفش قرارگرفت به طوریکه 99% از سلول ها دراثر تابش کشته شوند. سپس تعدادی از کلنی های جهش یافته به طور تصادفی انتخاب و همراه سویه وحشی ازلحاظ میزان رنگزدایی پساب بررسی شدند. نتایج نشان داد که تعدادی از سویه های جهش یافته از توانایی بالاتری برای رنگزدایی پساب، در مقایسه با تیپ وحشی برخوردارند. چنانکه سویه M49 با پتانسیل رنگزدایی حدود94%نسبت به سویه وحشی با پتانسیل حدود 67% برتری زیادی نشان داد. وزن خشک میسلیوم برای رنگزدایی یک لیتر پساب، حدود 2 گرم بدست آمد.

گونه های سرده Festuca از جمله F. ovina، به لحاظ اهمیت زیاد از نظر علوفه ای و مرتعی و سازگاری خوبی که به شرایط مختلف محیطی نشان می دهند، همواره مورد توجه گیاه شناسان بوده اند.در این پژوهش، جمعیت های مختلف گونه مذکور از لحاظ ریخت شناسی و تشریحی مورد مطالعه قرار گرفت.تحلیل خوشه ایروی جدول داده ها (17 OTU و*17 صفت ریختی و 14 صفت تشریحی × 17 OTU) توسط برنامه آماری Statistica، انجام گردید.گونه F. sulcata که توسط برخی افراد به عنوان گونه ای مستقل معرفی شده بود، به دلیل داشتن رابطه خویشاوندی نزدیک با گونه F. ovina (طبق نتایج بدست آمده در این پژوهش) به صورت زیرگونه ای از آن باید در نظر گرفته شود.این امر با نظر مبین در مجموعه رستنی های ایران و Boissier در فلور اوریانتالیس تطبیق می نماید و شباهت های ریخت شناسی بین جمعیت های آنها این موضوع را تایید می کند. همچنین نتایج نشان می دهد که گونه F. ovina نیز در ایران به صورت کمپلکس (Ovinae) است و دارای تاکسون های فروگونه ای می باشد.

• یوسف قویدل رحیمی، کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی اداره کل محیط زیست استان اردبیلتاریخ دریافت: شهریور ماه 1382 تاریخ پذیرش: دی ماه 1383چکیدهدر این تحقیق داده های مربوط به بارش سالانه در یک دورة آماری43ساله برای ایستگاه هایی ازآذربایجان شرقی جهت تحلیل ومدلسازی بارش و محاسبه سالهای مرطوب و خشک مورد استفاده قرارگرفته است.به منظورتعیین کمی وتفکیک سالهای مرطوب.نرمال و خشک،ازشاخص های مختلف مبتنی بر بارش استفاده شده است.دربین مدلهای بارش قابل اعتماد1،بارش استاندارد شده 2 و روش نیچه3 که در این تحقیق مورد استفاده قرارگرفته اند،مدل بارش استاندارد شده به علت داشتن قابلیت های بیشتر و محدودیت های کمتر بهتر از دیگر مدل ها تشخیص داده شده است. نتایج حاصل ازاین مطالعه حاکی از وقوع پدیدة خشکسالی درهمه ایستگاه ها است که با شدت و ضعف هایی،توام است. از نظر طبقه بندی شدت سالهای مرطوب و خشک غالبا درایستگاه های مورد مطالعه حالت بارش نرمال، هرازگاهی سال خشک و نیزدورة مرطوب قابل مشاهده می باشند که سال های با بارش نرمال ازتوالی وتداوم بیشتری نسبت به سال های مرطوب وخشک برخوردارند.

با آزمایش بر روی نمونه های زعفران جمع آوری شده از 16 ناحیه زعفران خیز استان خراسان انواع مختلفی از باکتری های استاف، باسیلوسهای اسپوردار، کوکوباسیلهای گرم منفی، کپک و مخمر مشاهده گردید. در مجموع بار باکتریائی بیش از 105، قارچی 103 و مخمر 103×8 شمارش گردید. به منظورکاهش بار میکروبی، نمونه هائی از زعفران با دزهای 0، 2، 4، 6 و 7 کیلوگری پرتوتابی گردید. بارمیکروبی با افزایش دز به میزان قابل ملاحظه ای کاهش یافت. بیشترین کاهش در دز 6 کیلوگری بوده ودر دز 7 کیلوگری میزان بارمیکروبی به صفر رسید. در مقایسه نمونه های پرتودیده و شاهد تغییرات کمی و کیفی به خصوص از نظر رنگ و بو مشاهده نگردید.

• مریم تیموری، • سودابه علی احمد کروری، • محمد متینی زاده • مصطفی خوشنویس اعضای هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع تاریخ دریافت: آذر ماه 1382 تاریخ پذیرش: مرداد ماه 1383چکیدهاثرات نامناسب زیست محیطی به دنبال مصرف کودهای شیمیایی روز به روز باعث افزایش اهمیت کودهای زیستی (بیولوژیک) شده است. تعدادی از میکروارگانیسمهای هتروتروف و اتوتروف خاک توانایی محلول کردن فسفات غیر آلی را در طی فرآیندهای متابولیک خود به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم دارند که میکروارگانیسم های محلول کننده فسفات نامیده می شوند. در این بررسی پتانسیل باکتری های محلول کننده فسفات در جنگل تحقیقاتی واز مورد بررسی قرار گرفت. باکتری های محلول کننده فسفات با روش رقتهای متوالی بر روی محیط کشت اختصاصی جدا سازی و با استفاده از روش های رنگ آمیزی و آزمایشهای بیوشیمیایی شناسایی شدند. تعداد باکتری های محلول کننده فسفات بین 3 10*88 / 2 – 7 / 1 سلول در هر گرم خاک متغیر بوده و حدود 2-1 % کل باکتری های خاک را تشکیل می دهد. 9 باکتری پس از خالص سازی با استفاده از روش های رنگ آمیزی و آزمونهای بیوشیمیایی شناسایی شدند که عبارتند از:Psuodomonas acidovorance، Psuodomonas vesicularis، Psuodomonas fluorescence، Enterobacter agglomerans، Enterobacter aerogenese، Bravibacterium، Alcaligenese sp، Actinobacillus sp و Xanthobacter sp..
توانایی گونه های سودوموناس در انحلال منابع متفاوت فسفات بیش از سایر باکتری های جدا شده بوده است. به علاوه باکتری ها مقاومت بالایی را به شرایط سخت محیطی نشان دادند. میزان وزن خشک و فسفر دانه رست های حاصل از بذور تلقیح شده با باکتری های محلول کننده فسفات بیش از گیاهان کنترل بود. در مجموع نتایج بدست آمده نشان دهنده توانمندی بالای خاک های جنگل واز از نقطه نظر امکان تولید کودهای زیستی است.

آنچه امروزه مورد توجه تولیدکنندگان و مصرف کنندگان محصولات جالیزی می باشد، عرضه بیشتر محصول توام با کیفیت و مطلوبیت مناسب به بازار مصرف می باشد. در این راستا، تلاش در جهت یافتن راهکارهای مناسب تولیدی به منظور ارائه محصول با درجه کیفیت تولید بالا ضروری می باشد، به طوریکه بتوان ضمن تامین نیازهای درآمدی تولید کننده، تقاضای مصرف کننده را نیز پاسخگو بود. در مطالعه جاری، کاربرد و تاثیر اقتصادی استفاده از مالچ های پلی اتیلنی به عنوان تکنولوژی نو، در تولید محصول خیار، با کیفیت و کمیت بالاتر، مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر این اساس، با استفاده از روش تحقیق پیمایشی و براساس روش نمونه گیری تصادفی ساده(Simple Random Sampling)، اطلاعات لازم از زارعین نمونه در استان اصفهان بدست آمد. اطلاعات قیمتی محصول نیز بر حسب درجه کیفیت(درجه یک و دو) و در طول فصل برداشت از محل اسناد و مدارک موجود در سازمان میوه و تره بار اصفهان استخراج گردید. سپس جهت تعیین تاثیر کاربرد این نوع از مالچ ها در عمکرد محصول، از اطلاعات ایستگاهی استفاده گردید. برای این منظور، آزمایشی با یک رقم بذر خیار هیبرید سوپردامینوس در چهار تکرار با استفاده از طرح کرتهای خرد شده(Split Plot) در ایستگاه تحقیقاتی کبوترآباد اصفهان اجرا گردید. عامل اصلی پوشش خاک در سه سطح (مالچ پلی اتیلن مشکی، شفاف و بدون مالچ) و عامل فرعی روش کاشت در دو سطح (دو طرفه و یکطرفه روی پشته) آزمون شد و اطلاعات لازم شامل عملکرد میوه (درجه یک و دو) در هر یک از تیمارهای فوق ثبت گردید. مطابق تحلیل اقتصادی به عمل آمده، اولویت بندی تیمارها به ترتیب، مالچ شفاف دوطرفه، مالچ شفاف یکطرفه، مالچ مشکی دوطرفه، بدون مالچ دوطرفه، مالچ مشکی یکطرفه، بدون مالچ یکطرفه بدست آمد. به این ترتیب، استفاده از پوشش مالچ شفاف جهت کشت در محصول خیار پیشنهاد گردید.

رشد، تفسیر و تشریح چگونگی عکس العمل گیاهان به یک وضعیت محیطی معین است. استفاده از درجه حرارت روز رشد(GDD) به جای تقویم زمانی برای تخمین طول مراحل فنولوژیک، معتبرتر خواهد بود. در این آزمایش که به منظور بررسی کاربرد شاخصهای رشد در بهره برداری کمی و کیفی گیاه دارویی گل راعی اجرا شد، از طرح کرتهای خردشده با فاکتور اصلی تراکم و فاکتور فرعی کودهای مختلف استفاده گردید. در طی هشت مرحله نمونه برداری در طول دوره رشد علاوه بر ماده خشک و شاخص سطح برگ گیاه دارویی گل راعی، سرعت رشد نسبی (RGR) و سرعت رشد محصول (CGR) نیز تعیین گردید. معادلات نمایی که ضریب تشخیص آن برای تیمارهای مورد بررسی از 92 تا 98 درصد بود به عنوان بهترین توجیه کننده تغییرات شاخص های رشد برحسب درجه حرارت روز رشد شناخته شد. نتایج حاکی از تجمع حداکثر ماده خشک در 2400 تا 2800 درجه روز رشد به ازای تراکم ها و مصرف کودهای مختلف بود. حداکثر شاخص سطح برگ گل راعی در تراکم 10 بوته در مترمربع به 8/2 رسید. تنظیم زمان برداشت سرشاخه های گل دار با هنگام رسیدن گیاه به حداکثر سطح برگ خود در محدوده 1800 تا 2000 GDD می تواند موجب افزایش میزان ماده موثر شود. مصرف کودهای شیمیایی خالص و تحریک رشد رویشی موجب افزایش سرعت های نسبی و محصول درمرحله گلدهی و تولید بیشترین عملکرد ماده خشک شده و از طرفی کودهای آلی و مخلوط، این شاخص ها را درمرحله گلدهی کاهش داد و موجب افزا یش هیپریسین و کیفیت گردید.

• حسین میرزایی ندوشن، موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، کرج تاریخ دریافت: اردیبهشت ماه1383 تاریخ پذیرش: اسفندماه 1383Email: nodoushan 2003 @ yahoo.comچکیدهدر این تحقیق از TAIL-PCR که در آن از دمای اتصال آغازگر به صورت نامتقارن استفاده می شود جهت تشحیص توالی های نوکلئوتیدی درون و مشرف به T-DNA وارد شده به ژنوم گیاه آرابیدوپسیس استفاده شده است. در این روش توالی های نوکلئوتیدی مرزهای چپ و راست یک T-DNA به عنوان موقعیت نشاندار شده قلمداد گردیده و از دو نوع آغازگر که از نظر طول و دمای اتصال با هم متفاوتند استفاده گردید تا توالی های مورد هدف تکثیر شوند. نوع اول آغازگرهای اختصاصی با طول بلند و دمای اتصال بالا و با سه توالی متفاوت ولی آشیانه ای است که متناظر با توالی های شناخته شده مرزهای چپ و راست T-DNA است و نوع دوم آغازگرهای اختیاری با طول کوتاه و دمای اتصال پائین تر بودند.چهار موتانت گیاه آرابیدوپسیس که در اثر وارد شدن T-DNA به ژنومشان به یونیکانازول (ماده ای که از تولید جیبرلین اسید جلوگیری کرده و می تواند به عنوان علف کش استفاده شود) مقاومت نشان داده بودند در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفتند. اجرای TAIL-PCR در سه مرحله صورت گرفت که در مرحله دوم و سوم به ترتیب از فرآورده های رقیق شده مراحل اول و دوم به عنوان DNA نمونه یا Template استفاده گردید.در هر مرحله از TAIL-PCR ترکیب پنج آغازگر اختیاری در دو آغازگر اختصاصی مرزهای چپ و راست T-DNA در چهار نمونه DNA از چهار موتانت مورد نظر به کار گرفته می شد به طوری که در هر بار اجرای PCR چهل مخلوط واکنش متفاوت هم زمان تهیه و اجرا می گردید.
با مطالعه فرآورده های مراحل دوم و سوم TAIL-PCR روی ژل آگارز دو در صد و مقایسه باندهای مربوط به هر موتانت در دو مرحله، فراورده های اختصاصی از غیر اختصاصی تفکیک شده و با انتخاب باندهای با اندازه مناسب و استفاده از کیتهای خالص سازی DNA، نمونه های منتخب خالص سازی شده و توالی یابی شدند. همخوانی توالی های نوکلئوتیدی حاصل, با مرزهای چپ و راست T-DNA حاکی است که روش مورد استفاده با دقت کافی موقعیت های نشان دار شده روی ژنوم گیاه را هدف قرار داده و از این جهت روش مطلوبی در تکثیر توالی های نوکلئوتیدی مشرف به T-DNA قلمداد گردید.

گونه سنجد (Elaeagnus angustifolia) از درختان مهمی است که در پوشش گیاهی عرصه های ایران نقش به سزایی دارد و اغلب بصورت خودرو در نقاط مختلف دیده می شود. جهت بررسی مقاومت ارقام مختلف این گونه به تنش شوری پنج رقم به نامهای محلی شکری, عنابی, کالایی(از منطقه نجف آباد اصفهان) و نیز رقم های هوفی و شامی(از منطقه فلاورجان) جمع آوری و بصورت قلمه در خاک ماسه ای گلدان در آبان ماه کشت گردید. سپس گلدانها در گلخانه قرار گرفتند. در مجموع از 4 سطح شوری (EC برابر 56/2, 54/4, 89/6 و 47/9 میلی موس بر سانتیمتر) استفاده گردید. پس از سبز شدن قلمه ها بر اساس تعداد نهال موجود برنامه ریزی و نهالها در یک طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور(شوری و رقم) مورد کشت قرار گرفتند. آماربرداری ها (شامل تعداد شاخه فرعی و برگ و مجموع طول شاخه ها در طول آزمایش و وزن خشک ساقه, ریشه و برگ در پایان آزمایش) انجام شد و داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که طول شاخه ها در رقم عنابی بطور معنی داری کمتر از سایر ارقام بوده اما تعداد آنها تحت تاثیر شوری یا رقم قرار ندارد. وزن خشک ریشه, ساقه و برگ تحت تاثیر شوری, رقم و اثر متقابل آنها قرار داشت. همچنین بیشترین تجمع عناصر سدیم و کلسیم در رقم های هوفی و شامی دیده شده و با افزایش شوری مقدار آن زیادتر شد. علیرغم تمامی این موارد زنده مانی نهالها قابل توجه بوده و پس از ریختن برگ, برگدهی مجدد دیده می شود. بطور کلی سنجد گونه ای مقاوم به شوری ارزیابی می شود و به نظر می رسد ارقامی که از مناطق خشک تر آمده اند مقاومتر هستند.

• ژاله صفایی پور، • زهرا ناظم بکائی، اعضای هیات علمی گروه زیست شناسی دانشگاه الزهراتاریخ دریافت: اردیبهشت ماه 1382 تاریخ پذیرش: اسفند ماه 1383Email: bokaeez @ yahoo.comچکیدهدر این پژوهش ساختار هاگدان در پنج گونه از خزه به اسامی Atichum crispum (Polytrichaceae), Orthotrichum rupestre (Orthotrichaceae),Tortula norvegica (Pottiaceae),Schistidium martimum (Grimmiaceae), Funaria hygrometrica (Funariaceae)از استان های گیلان و مازندران (جدول 1) بررسی و با یکدیگر مقایسه شدند. در بررسی ساختاری، نوع هاگدان، شکل آن، درپوش، بلندی تار، تعداد ردیفهای دندانه های پریستوم و شکل و اندازه هاگ ها، در گونه ها مورد توجه قرار گرفت و بر این اساس نام گونه ها تعیین و آنها در پنج تیره قرار گرفتند. هم چنین رابطه بین شکل دندانه های پریستوم و شکل هاگ ها در گونه ها مشخص گردید.
پریستوم در بعضی از یک و در بعضی از دو ردیف تشکیل شده است. در بعضی دارای زواید ریز یا درشتی به شکل زگیل و بدون انشعاب هستند، در حالی که در بعضی عاری از زگیل، منشعب (مژه ای) و یا شکافدار هستند.
هاگ ها در بعضی صاف و در بعضی واجد زواید ریز یا درشت زگیل مانند هستند. بررسی مقایسه ای سطح هاگ ها و شکل دندانه های پریستوم با هم در یک گونه نشان دهنده این است که نوعی هماهنگی ساختاری بین آنها و همچنین مقایسه آنها در گونه های مختلف نشان دهنده همسانی مکانیکی بین زگیل ها و مژه ها جهت دریافت هاگ بیشتر وجود دارد.

به منظور شناخت تنوع کاریوتیپی میان ده جمعیت از گونه Festuca arundinacea، مطالعات سیتوژنتیکی بر روی آنها صورت گرفت.جمعیت های فوق مورد اندازه گیری ویژگی های کاریوتیپی از قبیل طول بازوی بلند و کوتاه کروموزومی قرار گرفته و بر اساس اطلاعات بدست آمده، طول کل کروموزمها، نسبت طول بازوهای کوتاه به طول بازوی بلند و به عکس نیز محاسبه گردید. بر روی داده های حاصل از صفات کاریوتیپی فوق تجزیه واریانس در قالب طرح فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصادفی انجام شد. تجزیه واریانس برای تمام صفات فوق در سطح 1% نشان داد که اختلاف معنی داری بین جمعیتها و کروموزومها وجود دارد. برای گروه بندی جمعیت ها و کروموزمها از آزمون دانکن استفاده شد که به کمک این روش کروموزومهای هر جمعیت گروه بندی شدند. ده جمعیت گونه مزبور دارای 21 جفت کروموزم فاقد ماهواره و کروموزوم B بودند. دامنه طول کروموزمها در جمعیتهای مورد بررسی بین 30/2 و 30/7 میکرون به دست آمد. حداقل مجموع طول کل کروموزومها مربوط به جمعیت سمیرم و حداکثر مجموع طول کل کروموزمها مربوط به جمعیت سنندج و سیراچال بود. از لحاظ سنجش تقارن کاریوتیپی ها با بیشتر روش های استفاده شده جمعیت خارجی Barraco نامتقارن ترین کاریوتیپ و جمعیت سیراچال دارای متقارن ترین کاریوتیپ بود.

• کامکار جایمند،• محمد باقر رضایی،• سیدرضا طبائی عقدائی، • محمد مهدی برازنده، اعضاء هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع تاریخ دریافت: آذرماه 1383 تاریخ پذیرش: اردیبهشت ماه 1384Email: jaimand @ rifr_ac.irچکیده گل محمدی با نام علمی. Rosa damascena Mill و از خانواده Rosaceae، در مناطق مختلف ایران و جهان کشت می گردد. در این بررسی اسانس گل محمدی چهار منطقه (کامو، قهرود، قمصر و مشهد اردحال) استان اصفهان که در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع در سال 1377 کشت گردیده است نمونه برداری و در اردیبهشت سال 1380 به روش تقطیر با آب اسانس گیری شده، بازده اسانس شهر کامو 008 / 0، 011 / 0، 015 / 0 و 024 / 0 درصد، قهرود 015 / 0 درصد، قمصر 004 / 0 و 015 / 0 درصد و مشهد اردحال 009 / 0 و 011 / 0 درصد را نشان دادند.
اسانسها توسط دستگاه های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC / MS) تجزیه و طیفهای مورد شناسایی قرار گرفتند. ترکیبهای عمده اسانس شهر کامو با چهار نمونه به ترتیب شامل phenylethyl alcohol و5 / 8 تا 3 / 20 درصد)،citronellol و5 / 15 تا 2 / 21 درصد)، geraniol و5 / 6 تا 3 / 20 درصد) و n-nonadecane و18 / 7 تا 9 / 27 درصد) و در قهرود با یک نمونه شامل phenylethyl alcohol (و2 / 15 درصد)، citronellol (و8 / 12 درصد)، geraniol (و12 / 7 درصد) و n-nonadecane (و5 / 25 درصد) و در قمصر با دو نمونه شامل phenylethyl alcohol (و1 / 7 تا 5 / 17 درصد)، citronellol (و9 / 5 تا 7 / 17 درصد)، geraniol (و6 تا 3 / 13 درصد) و n-nonadecane (و25 / 5 تا 31 درصد) و در مشهد اردحال با دو نمونه شامل phenylethyl alcohol (و4 / 5 تا 3 / 10 درصد)، citronellol (و9 / 13 تا 7 / 20 درصد)، geraniol (و10 / 9 تا 4 / 18 درصد) و n-nonadecane (و23 / 6 تا 5 / 25 درصد) بدست آمدند. همانطور که مشاهده می شود ترکیبها مقادیر متنوعی را دارا میباشند، از این رو استفاده صنایع مختلف باید با توجه به زمان برداشت نمونه از مناطق مختلف که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد، صورت پذیرد.

• سعید کیان، دانشجوی کارشناسی ارشد جنگل داری دانشکده منابع طبیعی نور، دانشگاه تربیت مدرس• مسعود طبری، عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی نور، دانشگاه تربیت مدرس (مولف رابط)• غلامعلی جلالی، عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی نور، دانشگاه تربیت مدرس • پرویز صالحی، عضو شورای عالی جنگل،مرتع و خاک، سازمان جنگلها و مراتع کشورتاریخ دریافت: تیرماه 1382 تاریخ پذیرش: مرداد ماه 1383چکیدهپاسخ برخی مشخصه های کمی و کیفی درخت شمشاد به حذف درختان اشکوب فوقانی در ذخیره گاه جنگلی سی سنگان مطالعه شد. برای این منظور ابتدا سه گروه (تیمار) تیرک شمشاد فاقد اشکوب فوقانی در حفره های تاج پوشش نسبتا دایره ای شکل 200-100، 400-300 و 1200-1000 متر مربع و یک گروه تیرک شمشاد واجد اشکوب فوقانی با تاج پوشش کامل (شاهد) انتخاب گردید. برای هر یک از چهار تیمار (گروه) فوق سه تکرار در نظر گرفته شد. سپس درجات متفاوت کیفیت تنه، وضعیت دوشاخگی تنه، شادابی تاج و رویش قطری شمشادهای قطورتر از 7 سانتیمتر در پلات های دایره ای 100 متر مربع واقع در مرکز گروه های فوق اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که کیفیت تنه متاثر از مساحت حفره تاج پوشش نبود. با این وجود، فراوانی کیفیت تنه درجه یک شمشادها در تاج پوشش کامل و در حفره 200-100 متر مربع بیشتر از حفره های بزرگتر بود. بر عکس، فراوانی کیفیت شادابی درجه یک شمشادها، همانند فراوانی دوشاخگی تنه، در حفره 1200-1000 متر مربع بیشتر از دیگر تیمارها بود. میانگین رویش قطری 20 ساله آخر شمشادها در تیمار شاهد، در مقایسه با دیگر تیمارها دارای پهنای کمتری بود. به طور کلی از این تحقیق می توان استنتاج کرد که با حذف اشکوب فوقانی، برخی صفات کیفی یا کمی درخت شمشاد تنزل و برخی دیگر تقویت می یابند. در ارتباط با کیفیت شادابی می توان گفت که این صفت با فراهم شدن نور کامل در اثر حذف اشکوب فوقانی دچار تنزل نمی شود.

• حسین مظفری، عضو هیات علمی مرکز بین المللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی • خسرو منوچهری کلانتری، دانشیار دانشگاه شهید باهنر کرمانتاریخ دریافت: فروردین ماه 1383 تاریخ پذیرش: تیرماه 1383Email: hossaini 2000 @ yahoo.comچکیدهیون کلسیم اثرات قابل توجهی در فرایند های فیزیولوژیک گیاهان داشته و پارامترهای مورفولوژیک و بیوشیمیایی گیاهانی که تحت تنش شوری(NaCl) قرار گرفته اند را بهبود می بخشد. شوری به علل متعددی از جمله سمیت یونی و برهم زدن روابط تغذیه ای گیاه، بر روی پارامترهای رشد گیاهان تاثیر سوء می گذارد.گیاهان از کلسیم به میزان متفاوتی برای رفع شوری استفاده می کنند که به آن کارایی کاربرد کلسیم1 گفته می شود. گیاهانی که در شرایط تنش شوری، میزان بیشتری از وزن خشک دست رفته خود را توسط کلسیم جبران کنند،کارایی بالاتری دارند. در آزمایش انجام شده از گیاه. Descurainia sophia L که به شوری حساس بوده، استفاده گردید. آزمایش در گلدانهای حاوی ورمیکولیت دراتاق رشد، با دمای 23 درجه سانتی گراد رطوبت 44% انجام گردید، گیاهان با شوری (0،25،50،75،100میلی مولار) و توام با کلرید کلسیم با غلظت های 5 و10 میلی مولار تیمار شدند. پس از 8 هفته داده های بدست آمده با نرم افزار SPSS Version 9/0 آنالیز آماری شدند. نتایج بدست آمده نشان می دهد که غلظت بهینه کلسیم جهت حداکثر مقاومت، بستگی به گونه گیاه و غلظت شوری مورد استفاده دارد. در بیشتر پارامترها غلظت 10 میلی مولارکلرید کلسیم (به دلیل افزایش جذب کلر و ورود آن به سلول) سمیت ایجاد کرده و میزان 3 تا 5 میلی مولار از آن موجب تعدیل پارامترها در شرایط تنش شوری می شود. شوری به علت تاثیر اسمزی و سمیت یون سدیم، باعث کاهش رشد گیاه شده و تغییرات زیادی را در میزان پارامترهای گیاه بوجود می آورد. حساسیت این گیاه تا 50 میلی مولار است و غلظت بیشتر شوری توام با کلسیم از کاهش پارامترهای فوق جلوگیری کرده و حتی افزایش نیز در بعضی پارامترها مشاهده شد.در غلظت های بیشتر از 50 میلی مولار در اکثر پارامترهای اندازه گیری شده تغییرات زیادی را از خود نشان دادند. کاربرد مناسب یون کلسیم حساسیت گیاهان به شوری را پایین آورده و پارامتر های مورد نظر را به خوبی بهبود می بخشد. بنابراین استفاده از گیاهان زراعی با کارایی کاربرد کلسیم بالا، میتواند به کاهش هزینه های اقتصادی در مقابل شوری کمک کند.

• سیدحمیدرضا صادقی، استادیار گروه مهندسی آبخیزداری دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور• فرود شریفی، استادیار پژوهشی، پژوهشکدة حفاظت خاک و آبخیزداری کشور• الهام فروتن، دانش آموختة گروه مهندسی آبخیزداری دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور• منوچهر رضایی، کارشناس ارشد آبخیزداری، مدیریت آبخیزداری استان تهرانتاریخ دریافت: آذر ماه 1382 تاریخ پذیرش: تیرماه 1383چکیدهدر این مقاله، ارزیابی عملکرد اقدامات آبخیزداری در بخشی از حوزة آبخیزکن (کشار) به صورت کمی مورد بررسی قرار گرفته است. روش های کمی مورد استفاده شامل منحنی جرم مضاعف، میانگین متحرک، منحنی تداوم جریان و بررسی رژیم هیدرولوژیکی می باشند. به منظور استفاده از این روش ها آمار بارندگی و روانآب روزانه درسالهای قبل و بعد از اقدامات آبخیزداری یعنی به ترتیب سال های (1375-1377) و (1377-1380) جمع آوری گردید. منحنی جرم مضاعف نمایانگر تاثیر مثبت اقدامات آبخیزداری در کاهش میزان روانآب بوده است. در منحنی میانگین متحرک پنج روزه، روند تغییرات بارندگی و روانآب نمایانگر کاهش میزان روانآب در بعد از اقدامات می باشد. بررسی منحنی تداوم جریان به وضوح کاهش دبی های بالا، افزایش تداوم جریان و کاهش خشکسالی هیدرولوژیکی در زیر حوزة کشار را نشان داد. همچنین در روش رژیم هیدرولوژیکی روند تغییرات بارندگی و روانآب، نمایانگر آرام تر گشتن عکس العمل هیدرولوژیکی حوزة آبخیز مورد نظر می باشد. در مجموع عملکرد مثبت اقدامات آبخیزداری در کنترل روانآب منطقة مورد مطالعه با استفاده از روش های یاد شده به صورت کمی مورد تایید قرار گرفته است.

• نوردهر رکنی، استاد گروه بهداشت و کنترل مواد غذایی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران• مریم رضائیان، دانشیار گروه علوم پایه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران• نگین نوری، دستیار گروه بهداشت و کنترل مواد غذایی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران• فردوس ابراهیم پور، کارشناس گروه علوم پایه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهرانتاریخ دریافت: تیر ماه 1383 تاریخ پذیرش: اردیبهشت 1384چکیده به منظور بررسی بافت شناختی فرآورده های گوشتی خام، تعداد 10 نمونه از همبرگر معمولی و کباب لقمه از فروشگاه های مختلف شهر تهران تهیه شد. از هر نمونه یک برش به ابعاد cm3و2×2×1 تهیه و پس از علامت گذاری در پارچه های ظریف کتانی پیچیده شده و جهت پایداری در محلول بافر فرمالین 10% قرار داده شدند. پس از پایداری و انجام روش های معمول آزمایشگاه بافت شناسی، قالبهای پارافینی تهیه و از هر نمونه 10 برش و جمعا یکصد برش هر کدام به ضخامت 6 میکرومتر بریده و با هماتوکسیلین – ائوزین رنگ آمیزی و با میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفتند و در خاتمه میکروگراف های کامپیوتری تهیه گردید. سه نمونه که هر سه از نوع همبرگر معمولی بوده حاوی بافت پستان بودند. در سایر نمونه ها هیچگونه بافت غیر مجاز دیده نشد.

• شعبانعلی صباغی، کارشناس ارشد پرورش و تغذیه زنبور عسل، مدیریت جهاد کشاورزی دماوند• حسن نظریان، عضو هیات علمی مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره)• غلامحسین طهماسبی، دانشیار موسسه تحقیقات علوم دامی کشور• مرتضی اکبرزاده، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع تاریخ دریافت: آذرماه 1380 تاریخ پذیرش: شهریور ماه 1383چکیدهبه منظور بررسی و مطالعه گیاهان مورد استفاده زنبور عسل و تعیین میزان جذابیت گیاهان برای زنبورعسل در منطقه شمال دماوند ابتدا محدوده مورد نظر که 14133 هکتار بود روی نقشه توپوگرافی 1:50000 معین گردید سپس با بازدید از منطقه طرح و زنبورستان ها اطلاعات لازم جمع آوری شد. با شروع فصل گل دهی و فعالیت زنبورعسل بازدیدهای منظمی از منطقه مورد مطالعه به عمل آمد.با استفاده از روش مشاهده مستقیم در عملیات صحرایی گیاهان شهدزا و گرده زای مورد استفاده زنبورعسل شناسایی شدند و میزان جذابیت گیاهان برای زنبورعسل مشخص شد. فرم های رویشی گیاهان نیز تعیین و نوع بهره برداری زنبورعسل از آنها مشخص گردید. در این تحقیق 27 تیره، 85 سرده(جنس) و 139 گونه گیاهی شهدزا و گرده زا شناخته شد.از بین گیاهان شناخته شده تعداد 33 گونه (74/23 درصد) از تیره مرکبان (Compositae)، تعداد 18 گونه (95/12 درصد) از تیره نعناییان (Labiatae)، تعداد 15 گونه(79/10 درصد) از تیره گل سرخیانRosaceae، تعداد 11 گونه (91/7 درصد) از تیره بقولات (Leguminosae)، تعداد 8 گونه (76/5 درصد) از تیره شب بوییان (Cruciferae)، تعداد 7 گونه (04/5 درصد) از تیره چتریان (Umbelliferae)، تعداد 7 گونه (04/5 درصد) از تیره سوسن (Liliaceae)، تعداد 5 گونه (6/3 درصد) از تیره سیزاب (Scrophulariaceae)، تعداد 4 گونه (88/2 درصد) از تیره میخک (Caryophyllaceae) و تعداد 4 گونه (88/2 درصد) از تیره کلاه میرحسن (Plumbaginaceae) هستند. از گونه های گیاهی شناخته شده تعداد 95 گونه (34/68 درصد) علفی هستند که 75 گونه (96/53 درصد) علفی پایا، 11 گونه (91/7 درصد) علفی یک ساله و 9 گونه (47/6 درصد) علفی دو ساله هستند. تعداد 22 گونه (83/15 درصد)بوته ای، تعداد 20 گونه (39/14 درصد) درخت و تعداد 2 گونه (44/1 درصد) درختچه ای هستند. از نظر جذابیت گیاهان برای زنبور عسل تعداد 9 گونه (5/6 درصد) در کلاس I و دارای جذابیت عالی هستند، 21 گونه (1/15 درصد) در کلاس II و دارای جذابیت خوب، 86 گونه (9/61 درصد) در کلاس III دارای جذابیت متوسط و 23 گونه (5/16 درصد) در کلاس IV دارای جذابیت ضعیف می باشد، تعداد 96 گونه گیاهی (1/69 درصد) مولد شهد و گرده، 22 گونه گیاهی (8/15 درصد) مولد شهد و 21 گونه گیاهی (1/15 درصد) مولد گرده هستند.

• روح الله دهقانی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی کاشان• صفرعلی طالاری، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی کاشان• نورایر پیازک، استادیار انستیتو پاستور ایرانتاریخ دریافت: آذرماه 1382 تاریخ پذیرش: مرداد ماه 1383چکیدهکنه ها سخت و نرم راستهMetastigmata گروهی از بندپایان هستند که بیماری های گوناگونی مانند تب های بازگرد انسانی، آنسفالیت کنه ای، تب های خون ریزی دهنده،تولارمی، تب کیو و بابزیوزیس را به انسان منتقل می نمایند. در ایران حدود 28 گونه کنه از خانواده های Ixodidae وArgasidae گزارش شده است. با توجه به اهمیت کنه ها از نظر انتقال بیماری ها در حیوانات و انسان،شناخت گونه های مختلف این بندپایان در منطقه کاشان مورد توجه قرار گرفت. این پژوهش به روش توصیفی انجام گرفت و در طی آن 21 روستا یا محل در مناطق کوهستانی و کویری کاشان که به طور تصادفی انتخاب گردیده بود، مورد بازدید قرار گرفت و کنه ها از میزبان های اهلی مانند گاو، گوسفند، بز و حیوانات وحشی مانند گرگ، روباه و جوجه تیغی جدا گردید. کنه های جمع آوری شده در الکل اتیلیک 70 درصد نگهداری شد و در آزمایشگاه به وسیله استریو میکروسکوپ و با استفاده از کلید شناسائی شدند. نتایج نشان داد که حداقل 6 گونه کنه از خانواده های ایکسودیده و آرگازیده در شهرستان کاشان وجود دارد. از تعداد 1820 کنه جمع آوری شده از خانواده ایکسودیده 5/66 درصد Hyalomma asiaticum و5/14 درصد Dermacentor marginatusو Rhipicephalus sanguineus و 5/0 درصد Haemaphysalis sulcata و25/0 درصد و از خانواده آرگازیده 11/8 درصد Argaspersicus و 5/6 درصد Ornithodoros lahoransis شناسائی گردید. با توجه به وجود حد اقل 6 گونه کنه از دو خانواده ایکسودیده و آرگازیده و توانائی بالقوه آنها جهت انتقال بیماری های گوناگون، این بندپایان در سیستم بهداشتی از اهمیت ویژه ای برخوردارند. لذا توصیه می گردد،روستائیان و دامداران در مورد اهمیت بهداشتی کنه ها برای انسان و حیوانات و میزان خسارت آنها در حیوانات اهلی و اقتصادی آموزش ببینند، تا ضمن آگاهی از روش های کنترل کنه ها،عواقب ناشی از گزش و خونخواری کنه ها کاهش یابد.

• غلامعلی کجوری، گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهرکرد• ایرج کریمی، گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهرکرد • محسن ملکیان، دانش آموخته دکترای دامپزشکیتاریخ دریافت: آبان ماه 1383 تاریخ پذیرش: مردادماه 1383چکیدهاین بررسی در طی فصول بهار و تابستان در کشتارگاه شهرستان شهرکرد روی 1000 راس گوسفند انجام گرفت و هدف از انجام آن بررسی ماکروسکوپیک و هیستوپاتولوژیک عوارض اکتسابی قلب در گوسفندان کشتار شده در این شهرستان بود. از 1000 مورد قلب بازرسی شده تنها 96 مورد دارای عارضه ظاهری بود که پس از تهیه مقاطع هیستوپاتولوژیک، فراوانی نسبی عوارض میکروسکوپیک 7 / 3 درصد تعیین گردید. همچنین فراوانی نسبی آلودگی قلب به بیماری های انگلی معادل 2 / 3 درصد برآورد گردید. شایان ذکر آنکه از 37 نمونه مورد بررسی، آلودگی به سارکوسیستوز میکروسکوپیک در 10 مورد به اثبات رسید و این در حالی است که در بازرسی ظاهری قلب هیچگونه نشانه ای از آلودگی وجود نداشت. این موضوع ضرورت توجه هرچه بیشتر به مصرف خوراکی قلب گوسفند را مشخص ساخته و زنگ خطری برای بهداشت عمومی می باشد. همچنین با توجه به آنکه اکثر گوسفندان کشتار شده زیر یکسال سن داشته و جنس آنها نر بود، لذا اختلاف معنی داری از نظر حضور ضایعات و ارتباط آن با سن و جنس در سطح 05 / 0>p مشاهده نگردید.

• رضا مهران نژاد، آزمایشگاه ژنتیک مرکز تحقیقات شیلاتی آرتمیای ایرانتاریخ دریافت: شهریور ماه 1382 تاریخ پذیرش: مرداد ماه 1382 چکیدهمطالعات سیتوژنتیکی ابزاری مساعدت کننده در راستای افزایش تولید مثل و راندمان تولیدات دامها، اصلاح نژاد و شناسایی و تشخیص ناهنجاری های مختلف کروموزومی است، لزوم توجه عمیق به دانش سیتوژنتیک احساس می گردد. اسب نژاد ترکمن از نژادهای اصیل ایرانی است که از سالیان دور کشورهای اروپایی از این نژاد جهت اصلاح نژاد اسبهای خویش استفاده نموده اند. در مطالعه سیتوژنتیک اسب نژاد ترکمن جهت تهیه گسترش های متافازی، از تعداد 40 راس جنس های اسب نژاد ترکمن (نر و ماده) دارای شناسنامه و داغ مخصوص بودند، نمونة خون محیطی تهیه گردید. نمونه های خونی پس از کشت و رنگ آمیزی، مورد بررسی میکروسکوپی، عکسبرداری و کاریوتایپ قرار گرفت. در این بررسی کاریوتایپ اسب نژاد ترکمن 64= 2n تعیین گردید، از تعداد 62 کروموزوم غیر جنسی 7 جفت متاسانتریک، 6 جفت ساب متاسانتریک و 18 جفت تلوسانتریک بودند. کروموزوم جنسی X ساب متاسانتریک و کروموزوم جنسی Y ساب متاسانتریک کوچک بود. در بررسی متافازی نمونه های یک مادیان ترکمن 7 ساله تعداد کروموزوم ها 65= 2n بود. پس از بررسی مشخص شد که کروموزوم اضافی که یک کروموزوم تلوسانتریک است و هومولوگ کروموزوم های جفت 19 می باشد این مورد یک مورد تریزومی اتوزومی بود که برای اولین بار گزارش می شود. این مادیان از لحاظ تولید مثل طبیعی بوده و کره زائیده شده سالم بود. با نواربندی G به طور دقیق هومولوگ کروموزوم اضافی تعیین شد. گزارش تریزومی شماره 19 در این حیوان برای اولین بار گزارش می شود.

• محسن مشکوه، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی• نوردهر رکنی، استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهرانتاریخ دریافت: دی ماه 1382 تاریخ پذیرش: اردیبهشت 1383چکیدهمتعاقب رخداد جنون گاوی1 یا آنسفالوپاتی اسفنجی شکل گاوی2 در بریتانیا وسایر کشورهای اروپائی و به دنبال آن رخداد واریته بیماری کروتزفیلد –جاکوب3 درانسان و تائید ارتباط این دو بیماری، زنگ خطر بیماری BSE را به عنوان یک بیماری قابل انتقال بین دام وانسان به صدا درآورد.با توجه به حضور عامل بیماری در بافتهای مخاطره آمیز مغز و نخاع شوکی4 امکان آلوده شدن گوشت و بالطبع فرآورده های گوشتی درصورت استفاده ازمغزدرتولیدآنها یاحضور بافتهای CNS به صورت آلودگی غیرعمدی گوشت در مرحله بی حس کردن گاوها و یا جداسازی گوشت های بازیافتی اطراف ستون مهره ها، دور از انتظار نمی باشد. این تحقیق با توجه به کار مشابهی که در دانشگاه گیسن آلمان انجام پذیرفته بود با هدف بررسی بافتهای مخاطره آمیز از طریق تست غربالگری سریع مواد مخاطره آمیز با شناسائی پروتئین اسیدی رشته ای گلیال5 به عنوان نشانه سلولی که به فراوانی در بافت CNS یافت می گردد، در فرآورده های گوشتی تولیدی درتهران به اجرا گذاشته شد. ازتعداد 19 کارخانه تولیدسوسیس وکالباس تعداد 184 نمونه برداشت شد و با دوسری کیت الیزا میزان جذب نوری استانداردها و نمونه ها قرائت، ثبت و مقایسه گردید. میانگین جذب نوری نمونه ها زیر استانداردهای شماره 2 و نزدیک به استانداردهای شماره 1 قرار می گیرند که بیانگر میزان CNS کمتر از 2/0 درصد و نزدیک به صفر می باشد. نتیجه گیری می شود که سوسیس وکالباس های تولیدی درسطح تهران ازنظر احتمال خطر بیماری های پریونی، فاقد نگرانی است.

• سیدحسن جلیلی، عضو هیات علمی وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه تحقیقات شیلات ایرانتاریخ دریافت: بهمن ماه 1382 تاریخ پذیرش: شهریور ماه 1383چکیدهژلاتین ماهی به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود دارای کاربردهای متنوع و ارزش اقتصادی بالایی می باشدکه آنرا از ژلاتین دامی متمایز نموده است. به منظور بهینه سازی شرایط و روش استخراج این نوع ژلاتین سیزده تیماربا غلظت های مختلف از اسید کلریدریک و اسید استیک در زمانهای متفاوت بر روی پوست سپر ماهی گزنده (Himantura gerrardi)، از گونه های غالب سپر ماهیان خلیج فارس و دریای عمان، مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج آزمایشات شناسایی کیفی نمونه ها نشان داد که بر اساس استانداردهای موجود، تمامی فرآورده های حاصل ژلاتین می باشند. حداقل غلظت برای تشکیل ژل نمونه ها بین 2-3 درصد متغیر بوده است. تیمار اسید کلریدریک باغلظت 4 / 0 درصد در درجه حرارت 70 درجه سانتیگراد و زمان 90 دقیقه در مقایسه با سایر تیمارها دارای عملکرد بهتری بود. راندمان استحصال ژلاتین با تیمار یاد شده 6 / 15% برآورد گردید که از این حیث بالاتر از سایر تیمارها قرار گرفته و با اغلب آنها اختلاف معنی دار آماری نشان داده است (05 / 0>p). ژلاتین استحصال شده توسط این تیمار دارای ازت کل 7 / 15%، رطوبت 9 / 6%، خاکستر 5 / 1 %، pH =9 / 5 و دامنه درجه حرارت ذوب بین 25-22 درجه سانتیگراد بود. نتایج بازگوکننده این موضوع است که جهت استحصال ژلاتین از پوست سپر ماهی گزنده اسید کلریدریک در مقایسه با اسید استیک که یک اسید آلی است دارای عملکرد بهتری می باشد.

• سعید گرگین، عضو هیات علمی دانشکده شیلات دانشگاه گرگان• اکبر علیمحمدی، کارشناس ارشد شیلات استان گلستانتاریخ دریافت: مردادماه 1383 تاریخ پذیرش: شهریور ماه 1383چکیدهگاهی اوقات در نتیجه واردات گونه های خارجی، احتمال ورود گونه های ناخواسته نیز بوجود می آید. در بررسی برخی از آبگیرهای استان گلستان، تعدادی میگوی آب شیرین بدست آمد که پس از مطالعه به نام M. nipponense شناسایی گردیدند.M. nipponense برای نخستین بار از کشور ایران گزارش می گردد. با توجه به شباهت های بسیار زیاد ظاهری M. nipponense با گونه وارداتی M. rosenbergii، احتمالا این گونه اشتباها به جای M. rosenbergii و یا به همراه سایر آبزیان رهاسازی شده وارد استان شده است و در حال حاضر در تعدادی از آبگیر های استان گلستان مشاهده می گردد.

• محمدرضا کلباسی، استادیار دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس• طیبه اربابی، دانش آموخته کارشناسی ارشد محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرستاریخ دریافت: شهریور ماه 1382 تاریخ پذیرش: شهریور ماه 1383چکیدهویژگی های سیتوژنتیکی چرخ ریسک بزرگ (Parus major) ماده؛ در نمونه های تهیه شده از پارک جنگلی نور (استان مازندران) مورد مطالعه قرار گرفت. پس از تیمار کلشی سین به روش In vivo، از بافتهای کبد، مغز استخوانهای ران و درشت نی استفاده گردید. بر روی توده های کروموزومی، پارامترهای کاریولوژیکی از قبیل NF، طول بازوهای بزرگ و کوچک، شاخص سانترومری، نسبت بازوها، طول نسبی کروموزوم ها، مجموعه طول کروموزوم ها و دامنه تغییرات آنها تعیین گردید و بر اساس داده های نهایی کاریوگرام و ایدیوگرام تهیه شد. بررسی نتایج نهایی نشان داد که بیشترین اندیس متافازی از مغز استخوان درشت نی حاصل گردید. تعداد کروموزوم ها بین 70-80 عدد متغیر بود که از این تعداد 19 کروموزوم در تمام پراکنشها ثابت و قابل سنجش بود و بقیه از نوع میکروکروموزوم بودند که تعداد متغیری را نشان می دادند. لذا فرمول کروموزومی این پرنده به صورت (میکروکروموزوم 5+56) +aو12 + 2m +5sm=وnو2 و 26=NF تعیین گردید. سایر پارامترهای کاریولوژیک شامل شاخص سانترومری، نسبت بازوها، طول نسبی کروموزوم ها و دامنه تغییرات طول آنها به ترتیب بین 20+50، 1-7 / 4، 4-24 و 83 / 0-5 متغیر و مجموعه طول کروموزوم ها82 / 20 میکرون بود. سیستم تعیین جنسیت پرنده مورد مطالعه ZW تعیین گردید اما به دلیل عدم مشاهده ماکروکروموزومW، به نظر می رسد که کروموزوم جنسی W در چرخ ریسک بزرگ متعلق به میکروکروموزوم ها باشد.

• محمود وطن خواه، دانشجوی دکتری ژنتیک و اصلاح نژاد دام، دانشگاه تهران • محمد مرادی شهر بابک، استادیار گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران• اردشیر نجاتی جوارمی، استادیار پژوهشی و عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور• سیدرضا میرائی آشتیانی دانشیار گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران• رسول واعظ ترشیزی، استادیار گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرستاریخ دریافت: اردیبهشت ماه 1383 تاریخ پذیرش: مرداد ماه 1383چکیده در این مطالعه با استفاده از داده های اندازه گیری شده بر روی تعداد 724 راس گوسفند لری بختیاری بین سنین 3 ماهه تا 6 ساله، ذبح شده در کشتارگاه صنعتی جونقان واقع در استان چهار محال و بختیاری طی مدت 6 ماه (از اواسط خرداد ماه تا اواسط آذر ماه) در سال 1382، ارتباط بین اندازه های بدن (طول، ارتفاع جدوگاه و دور سینه) و دنبه (عرض بالا، وسط، پائین‎ ، طول، طول شکاف، عمق و محیط بالا) با وزن زنده، لاشه گرم و لاشه گرم بدون دنبه مورد بررسی قرار گرفت. اثر سن گوسفند در حین کشتار بر روی همه صفات مطالعه شده به جز درصد لاشه گرم بدون دنبه کاملا معنی دار (01 /≥ p) بود. وضعیت بدنی نیز بر روی همه صفات اثر معنی داری (01 / 0و05 / 0≥ p) نشان داد. با بهبود وضعیت بدنی، میانگین حداقل مربعات صفات افزایش یافت، ولی برای درصد لاشه گرم بدون دنبه بالاترین مقدار در گروه دارای وضعیت بدنی نمره 4 مشاهده شد. گوسفندان نر نیز میانگین حداقل مربعات بالاتری نسبت به ماده ها داشتند، ولی درصد لاشه گرم بدون دنبه و طول بدن در دو جنس دارای تفاوت معنی داری نبودند. ضرایب همبستگی میان اندازه های بدن با وزن زنده، لاشه گرم و لاشه گرم بدون دنبه از بالا تا بسیار بالا و مثبت برآورد گردید. همبستگی بین وزن دنبه با وزن زنده، لاشه گرم و لاشه گرم بدون دنبه به ترتیب 71 / 0، 82 / 0 و 69 / 0 بود. اندازه دورسینه به ترتیب 7 / 79، 4 / 70 و 2 / 77 درصد از تنوع در وزن زنده، لاشه گرم و لاشه گرم بدون دنبه را به خود اختصاص داد. وزن زنده نیز به ترتیب 0 / 93 و 3 / 95 درصد از تنوع در وزن لاشه گرم ولاشه گرم بدون دنبه را به خود اختصاص داد. نتایج نشان داد که وزن زنده، لاشه گرم و لاشه گرم بدون دنبه در گوسفندان لری بختیاری می تواند بوسیله اندازه گیری برخی از اندازه های بدن و ابعاد ظاهری دنبه و با دقت بسیار بالا برآورد گردد.

• مختارعلی عباسی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان زنجان • رسول واعظ ترشیزی، استادیار گروه علوم دامی دانشگاه تربیت مدرس• اردشیر نجاتی جوارمی، استادیار بخش ژنتیک و اصلاح دام موسسه تحقیقات علوم دامی کشور• رحیم عصفوری، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و اموردام استان زنجانتاریخ دریافت: شهریور ماه 1382 تاریخ پذیرش: 1383چکیدهاستفاده از مدل تابعیت تصادفی برای برآورد پارامترهای ژنتیکی و پیش بینی ارزش اصلاحی به علت داشتن مزیت نسبت به مدل های حیوان رو به گسترش است. این مدل وقتی بکار می رود که مشاهدات تکراری در زمانهای مختلف برای یک صفت در دسترس باشد. هدف این تحقیق تجزیه و تحلیل و برآورد پارامترهای ژنتیکی صفات وزن بدن در سنین مختلف گوسفند بلوچی با استفاده از مدل تابعیت تصادفی می باشد. بدین منظور 38659 رکورد روز آزمون وزن مربوط به 12328 راس گوسفند بلوچی استفاده شد. مشاهدات به وسیله مدل تابعیت تصادفی با درجات برازش 3، 4 و 5 برای اثر ژنتیکی افزایشی و محیطی دائمی حیوان تجزیه و تحلیل آماری شدند. نتایج حاصل نشان داد که مدل با درجه برازش 5 مناسب تر از سایر مدل ها بوده و مقدار ضرایب وراثت پذیری با این مدل برای صفات وزن تولد، 45، 60، 90، 120، 150، 180، 210، 320، و 360 روزگی به ترتیب 46 / 0، 43 / 0، 42 / 0، 45 / 0، 51 / 0، 54 / 0، 47 / 0، 35 / 0، 33 / 0 و 34 / 0 برآورد گردید. این نتایج نشان داد که به استثنای وزن تولد، با افزایش سن تا 150 روزگی ضرایب وراثت پذیری وزن بدن افزایش و بعد از آن کاهش می یابد (مدل3)، اما در مدل های 1 و2 روند افزایش وراثت پذیری با افزایش سن تا یک سالگی مشاهده شد. همچنین همبستگی های ژنتیکی وزن بدن بین سنین نزدیک به هم بالا بوده و با افزایش فاصله مقدار همبستگی بین آنها نیز کاهش یافت. نتایج حاصل از پیش بینی ارزش اصلاحی قوچها نشان داد که با افزایش سن، تفاوت بین ارزش اصلاحی قوچهای مختلف بیشتر می شود. بطورکلی نتایج حاصل برای پارامترهای ژنتیکی و ارزش اصلاحی نشان داد که وزن زنده در سنین پایین صفت متفاوتی از وزن زنده در سنین بالا بوده و احتمالا برخی ژنهای کنترل کننده آنها متفاوت می باشند.

• محسن صفائی، پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان بندر عباستاریخ دریافت: فروردین ماه 1383 تاریخ پذیرش: شهریور ماه 1383چکیده این پژوهش در آب های ساحلی منطقه بندرعباس تا سیریک و از تیر ماه 1379 لغایت مرداد ماه 1381 و با هدف بررسی تولیدمثل میگوی موزی (Penaeus merguiensis) انجام پذیرفت. نمونه برداری به صورت ماهانه و به وسیله تور ترال کف صورت گرفت. نتایج تجزیه و تحلیل نسبتهای جنسی در تمام فصول سال و همچنین سالانه نشان داد که در تمامی موارد (به استثناء فصل تابستان 1379) نسبتها 1:1 نبوده که جهت کسب اطمینان از صحت نسبتهای مشاهده شده از آزمون مربع کای استفاده شد(p<0/05). تجزیه و تحلیل گستره مراحل باروی تخمدان میگوی موزی نشان داد که اوج (بیشترین) تخم ریزی برای این گونه در فصل بهار وجود داشته است، و طول سر سینه (کاراپاس) در 50%بلوغ (CLM50) میگوهای ماده برابر 21/30 میلی متر محاسبه گردید.

• امیر نیاسری نسلجی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران• علی سوخته زاری، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران• نادر پاپی و منوچهر منعم، موسسه تحقیقات علوم دامی کشور• تاریخ دریافت: مرداد ماه 1382 تاریخ پذیرش: مرداد ماه 1383چکیده هدف از این مطالعه مقایسه سه روش همزمانی فحلی در گوسفند در فصل تولید مثل با استفاده از پروژستاژنها (نورجستومت، سیدر و اسفنج) بود. تعداد 59 راس میش بر اساس سن، وزن و نژاد به سه گروه آزمایشی تقسیم شدند که عبارت بودند از: گروه نورجستومت(21 راس)، گروه سیدر (20 راس)، گروه اسفنج (18 راس). در میش های گروه نورجستومت، نصف نورجستومت گاوی (5/1 میلی گرم نورجستومت) در زیر جلد خارجی ناحیه گوش کاشته شد. برای میش های گروه سیدر، سیدر گوسفندی (330 میلی گرم پروژسترون طبیعی) و برای میش های گروه اسفنج، اسفنج آغشته به پروژسترون صناعی (40 میلی گرم فلوجستون استات) به صورت داخل واژنی استفاده گردید. در تمام گروه های آزمایشی طول مدت درمان 14 روز در نظر گرفته شد. در زمان خاتمه درمان، مقدار 250 واحد بین المللی PMSG تزریق گردید. همزمان با برداشت منابع پروژستاژنی، ترشحات واژن از نظر ظاهری مورد بازرسی قرار گرفت. بیست و چهار ساعت پس از برداشت منابع پروژستاژنی از قوچ دارای پیش بند جهت تشخیص میش های فحل استفاده شد. پس از استقرار قوچ در گله، مشاهده مدا وم میش ها به منظور تعیین زمان شروع فحلی که با اجازه پرش به قوچ تائید می گردید صورت پذیرفت. دوازده ساعت پس از آغاز فحلی جفتگیری به صورت طبیعی انجام پذیرفت. آبستنی میش ها به کمک دستگاه سونوگراف (پایمدیکال، مدل480، هلند) در روز 30 پس از قوچ اندازی مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات بدست آمده شامل میزان آبستنی، فراوانی وقوع ترشحات در فرج، میزان بره زائی و دو قلوزائی با استفاده از آزمون مربع کای مورد ارزیابی آماری قرار گرفتند. اغلب میش های تحت درمان با سیدر (17 از 19 راس) و اسفنج (14 از 14 راس) دارای ترشحات واژنی (شفاف، خونابه ای، چرکی) در زمان خروج منبع پروژستاژنی بودند. در مقابل در هیچ یک از میش هایی که نورجستومت دریافت داشتند وجود ترشحات واژنی مشاهده نگردید. در فاصله 6 ساعت پس ازورود قوچ به گله (24ساعت پس از خاتمه درمان) 5/90، 5/89 و 6/78 درصد از میش هایی که به ترتیب نورجستومت، سیدر و اسفنج دریافت داشتند علائم فحلی را نشان دادند(05/p>0). سایر میش های مذکور حداکثر تا 39 ساعت پس از خاتمه درمان، فحلی ایستا را نشان دادند. میزان آبستنی در گروه های نورجستومت، سیدر و اسفنج به ترتیب 7/66، 6/52 و 4/71 درصد بدست آمد (05/p>0). میزان بره زائی در میش های گروه نورجستومت، سیدر و اسفنج به ترتیب 5/110، 2/72 و100 درصد محاسبه گردید (05/p>0). میزان دو قلو زائی در گروه های نورجستومت، سیدر و اسفنج به ترتیب 5/1، 3/1و 4/1 محاسبه گردید (05/p>0). به طور خلاصه، هر سه روش همزمانی فحلی مورد استفاده در این مطالعه از نظر شاخص های تولید مثلی دارای نتایج مشابه بودند. ولی با توجه به سرعت عمل، هزینه کمتر و عدم دخالت در دستگاه تولید مثل استفاده از نورجستومت در همزمانی فحلی گوسفند توصیه می شود.

• سیدمجتبی سیدمومن، مرکز تحیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمان • علی نیکخواه، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران • مجتبی زاهدی فر و مهناز صالحی، موسسه تحقیقات علوم دامی کشور• نادر فروغ عامری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمان تاریخ دریافت: دی ماه 1382 تاریخ پذیرش: تیرماه 1383چکیده در این تحقیق اثرات چهار جیره غذایی حاوی 4 / 2 مگاکالری انرژی متابولیسمی و 4 / 12 درصد پروتئین خام با سطوح صفر، 10، 20 و 30 درصد بقایای محصول پسته بر رشد، تولید کشمیر و خصوصیات فولیکولی مورد مطالعه قرار گرفت. این آزمایش با 32 راس بز نر رائینی 18 ماهه با میانگین وزن و انحراف معیار 15 / 2 ± 92 / 24 کیلوگرم در قالب طرح کاملا تصادفی و به مدت 174 روز اجرا گردید. نتایج آزمایش نشان داد بیشترین بیده تولیدی (549 گرم) متعلق به جیره حاوی 10 درصد بقایای پسته و کمترین آن (481 گرم) مربوط به جیره شاهد بود. هر چند که این تفاوت معنی دار نبود (05 / 0 <p). تولید بیده بزهای تغذیه شده با جیره های حاوی بقایای پسته بیشتر از گروه شاهد بود اگر چه میزان بیده تولیدی متناسب با افزایش بقایای پسته در جیره های غذایی بصورت خطی افزایش نیافت. کمترین و بیشترین قطر الیاف کشمیر متعلق به جیره 10 و 30 درصد به ترتیب به میزان 41 / 18 و 31 / 20 میکرون بود. بیشترین و کمترین استحکام دسته الیاف به ترتیب متعلق به جیره 10 و 20 درصد و به میزان 67 / 3 و 21 / 3 گرم نیرو / تکس بود که البته از نظر آماری تفاوت معنی داری نداشتند (05 / 0 <p). میانگین تراکم فولیکولهای اولیه و ثانویه در ابتدا و انتهای آزمایش جیره های حاوی صفر، 10، 20 و 30 درصد بقایای پسته به ترتیب برابر با 73 / 36 و 51 / 40 و 99 / 34 و 37 / 34 میلیمتر مربع / پوست بود و میانگین نسبت فولیکولی 29 / 12 و 4 / 13 و 55 / 12 و 47 / 12 بدست آمد که اختلاف آنها معنی دار (05 / 0<P) نشد. بین تیمارها از نظر ماده خشک مصرفی اختلاف معنی دار (05 / 0 >p) وجود داشت. اما از نظر اضافه وزن و ضریب تبدیل خوراک اختلاف معنی داری (05 / p>0) مشاهده نشد. میزان کل تانن و مواد فنولیک بقایای پسته به ترتیب 15 / 10 و 62 / 15 درصد در ماده خشک اندازه گیری شد. تجزیه پذیری پروتئین خام جیره شاهد بیشتر از جیره های حاوی بقایای پسته بود و مقادیر تجزیه پذیری پروتئین به طور خطی با افزایش تانن کاهش یافت. به طور کلی نتایج نشان داد بقایای پسته می تواند تا 30 درصد ماده خشک جیره مصرفی را تشکیل دهد بدون اینکه هیچگونه اثرات بازدارنده بر رشد بدن، ماده خشک مصرفی، فولیکولهای پوست، تولید کشمیر و سلامتی بزها داشته باشد.