نشریه تدبیر
پیاپی 151 (آذر 1383)

با توجه به جایگاه امروزی دارائی های فکری در تجارت جهان و نقشی که این دارائی های ارزشمند می تواند در توسعه و کسب درآمد بیشتر برای بنگاه های کوچک و بزرگ اقتصادی و دولتها داشته باشد، مدیریت این نوع دارائی ها از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. امروزه سرمایه گذاری مخاطره پذر در نتیجه به اشتراک گذاشتن دارائی های نامشهود سرمایه گذاران به وقوع می پیوندد، که این امر با توجه به شرایط فعلی ایران و همچنین نیاز به خرید و انتقال ناوری و توسعه صنایع پیشرفته، به طور روز افزونی بر اهمیت این موضوع می افزاید.

در این مقاله سعی بر این است تا با مروری بر ادبیات سازمان های مجازی، مفهوم این پدیده سازمانی مورد توجه قرار گیرد. سپس ویژگی های سازمان های مجازی از ابعاد منابع انسانی، فناوری اطلاعات و شیوه های سازمان دهی بررسی می گردد. آنگاه الگوهای مختلف شکل گیری سازمان های مجازی بیان می شوند و پس از آن اندازه گیری میزان مجازی بودن یک سازمان بررسی و آزمونی برای اندازه گیری میزان مجازی بودن مطرح می شود.

مهمترین عامل سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI)، شرکتهای فراملیتی هستند. ذهنیت منفی نسبت به سرمایه گذاری کشورهای خارجی در کشورمان که از تجربه ناموفق تاریخی در این زمینه ناشی می شود، موجب قطع همکاری کشور با شرکتهای فراملیتی (به جز در زمینه های خاص مانند نفت) شده است. این در حالی است که در سالهای اخیر، بسیاری از کشورها از سرمایه گذاری مستقیم خارجی که از مزیتهای بسیاری نسبت به انواع دیگر سرمایه گذاری برخوردار است، برای توسعه و پیشرفت کشور خود استفاده کرده اند.

با ظهور عصر اطلاعات و تشدید رقابت، دیگر ارزیابی عملکرد سازمان تنها با تحلیل معیارهای مالی گذشته امکان پذیر نیست و ایجاد تحول در سیستم ارزیابی و مدیریت استراتژی سازمان امری غیر قابل اجتناب است. «روش ارزیابی متوازن» به عنوان یک سیستم ارزیابی عملکرد، علاوه بر ارزیابی مالی سنتی، عملکرد سازمان را با افزودن سه بعد دیگر، یعنی: مشتریان، «فرایندهای داخلی کسب و کار» و «یادگیری و رشد» مور ارزیابی قرار می دهد. روش مذکور با توجه به ویژه به دارائی های نامشهود سازمان که در عصر حاضر از اهمیت ویژه ای برخوردار گردیده است.

در اواخر دهه 80 «گلدرات» فیزیکدان یهودی، روشی بر پایه اهداف و رویه های کار کارخانجات ارائه داد که فلسفه حاکم بر آن با نام تئوری محدودیتها (THEORY OF CONSTRAINTS = TOC) و راهکارهای اجرایی آن به نام فناوری تولید بهینه، شهرت یافت. تئوری محدودیتها مبتنی بر بهبود مستمر بوده و تمرکز اصلی آن بر شناسایی محدودیتها و گلوگاه های تولیدی به منظور افزایش مستمر دستیافت کل کارخانجات است، اجرای موفق تئوری محدودیتها مستلزم اجرای الگوریتمی با 5 گام اساسی و توجه به قواعد خاصی است.

مبادله الکترونیک داده ها یکی از فناوری های اساسی برای کسب و کار الکترونیک است که سبب انتقال استاندارد اسناد معاملاتی همچون صورتحسابها، آگهی ها، حواله ها، سفارشها و رسیدها ما بین دو سازمان از طریق رایانه می گردد. مبادله الکترونیک داده ها موجب کاهش هزینه های معاملات حذف چاپ و بایگانی کاغذ می گردد زیرا مکاتبات را می توان به صورت خودکار از یک سیستم اطلاعاتی به سیستمی دیگر و از طریق شبکه ارتباطات از راه دور انجام داد.

کارآیی و اثر بخشی موضوعی است که در سخنرانی ها و سمینارهای مختلف مورد بررسی قرار می گیرد. البته با درک مفهوم کارآیی و اثربخشی توسعه حاصل نمی شود بلکه عواملی را که موجب نیل به کارآیی و اثر بخشی است می بایست مورد توجه جدی قرار داد. یکی از آن عوامل نگرش جدید در زدودن منسوخ شدگی و نا بهنگامی است. مدیریت و منابع انسانی مانند تجهیزات، ماشین آلات، کارخانه های فرسوده، اگر به موقع باز پروری، ترمیم، تقویت و تعویض نگردند موجب خسارت سنگین برای سازمان خواهد شد.

امروزه صنعت خودرو در کانون توجه مصرف کنندگان قرار گرفته است و کیفیت ارائه محصول، عنصری ضروری و واجب در بازارهای رقابتی فعلی شده است. خصوصا در اروپا در هیچ مقطعی از زمان توجه به امر کیفیت تا این حد حائز اهمیت نبوده است. چنانچه رضایت مشتریان، هدف اصلی سازندگانی باشد که خود با هم در رقابت هستند، شناسایی و ایجاد شاخصهایی برای اندازه گیری رضایت مشتریان و جمع آوری اطلاعات مربوطه به اصلی ضروری و انکار ناپذیر تبدیل خواهد شد.