نشریه تدبیر
پیاپی 236 (دی 1390)

فرآیند جهانی شدن، ظهور سازمان تجارت جهانی و یکپارچگی بازارهای جهانی، پیشرفتهای سریع و بنیادین تکنولوژی، پیشرفتهای جدید در زمینه فناوری اطلاعات، گسترش دامنه ی تاثیرگذاری قوانین ملی و بین المللی در رشد و توسعه اقتصادی، توسعه و تحول چشمگیر در زیر ساختهای رشد و توسعه و درنهایت بروز و ظهور انواع تهدیدات و فرصت های محیطی در بازه های زمانی کوتاه مدت و محدوده جغرافیایی وسیع، چالشهایی می باشند که بنگاه ها و صنایع مختلف در عرصه تجارت و فعالیتهای اقتصادی با آن روبرو هستند و ادامه حیات آنها، منوط به پیش بینی، تصمیم گیری و واکنش صحیح و به موقع در برابر این تغییرات است. سرعت فناوری و نرخ تغییر و تحول در عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نیاز به اطلاعات جامع و دقیق از شرایط محیط داخلی و خارجی را به شدت افزایش داده است لذا وجود مراکز دانش بنیان و رصدگر محیط داخلی و خارجی صنعت و اقتصاد بیش از پیش احساس می شود.

امروز، تقویت نهادهای گوناگون فعال در حوزه صنایع و اقتصاد کشور به کمک مراکز دانش محور جهت دستیابی به تحلیلها همراه با پایش شاخصهای اساسی صنعتی و اقتصادی برای کمک به تصمیم سازان، سیاستگذاران، مدیران حوزه صنعت و اقتصاد، از ضروریات جامعه صنعتی، مدیریتی و اقتصادی ما قلمداد می گردد. این مهم از آنجا نشات می گیرد که جامعه اسلامی ایرانی ما، در عرصه رقابت با سایر کشورها، حرکتها و گامهای عظیم و اساسی را برداشته است. از این رو، فعالیت مراکزی که بتوانند با هوشمندی کامل، اقتصاد و بخش صنعت را بخوبی پایش و رصد نمایند و بسترهای لازم را جهت مطالعه و تحلیل شاخصهای موثر بر اقتصاد و صنعت چه در سطح ملی و چه در سطح بین الملل فراهم آورد، امری است حیاتی. به همین منظور، ماهنامه تدبیر در گفت و گوی ماه این شماره خود مصاحبه ای را با دوتن از صاحبنظران و کارشناسان حوزه برنامه ریزی، اقتصاد و صنعت انجام داده و دیدگاه ها و نظریات ایشان را درباره لزوم ایجاد و گسترش مراکز ارزیابی و تحلیل در کشور جویا شده است. استادان و صاحبنظرانی که ما را در ارایه این مصاحبه یاری کرده اند عبارتند از آقایان:- دکتر مرتضی ایمان یراد، عضو هیات علمی سازمان مدیریت صنعتی.

نظریه های متفاوت درباره سبکهای رهبری میان زنان و مردان، گروه بندی مشاغل از نگاه چارلز پرو، تفاوتهای موجود میان زنان و مردان در کار، عوامل موثر بر اشتغال زنان، مشکلات اشتغال زنان شاغل در سازمانهای دولتی، وضعیت مدیران زن در جامعه ایران و جهان در هزاره سوم و موانع و چالشهای فراروی زنان در پستهای مدیریتی، محورها و موضوعات مهمی بودند که در دو شماره قبل این مقاله از نظرتان گذشت. بخش پایانی این مقاله را که جامعه امروز و کارکرد زنان را مورد مطالعه قرار داده است باهم می خوانیم.

جمع سپاری یکی از گامهای جریان «مردمی کردن تجارت» است,شرایطی که درآن غیر حرفه ای ها نیز با دسترسی به دانش و ابزارهای لازم,به تولید در تراز حرفه ای دستمی یابند. این شکل از دسترسی به ابزار و دانش,نوع جدیدی از «نیروی کار در سایه » رابوجود می آورد که به دلیل برخورداری از فراوانی آماری بیشتر نسبت به نیروی کار حرفه ایو به تبع آن,صرف زمان کمتر و نیز هزینه پایین تر در اجرای مطلوب وظایف,سازمانها رامجاب به پذیرش پارادایم جدید می کند

در شماره قبل به موضوعات مهم این مقاله همچون برند تجاری، مفهوم وفاداری به برند تجاری، هویت برند و ابعاد کارکردی برند اشاره شد. ارزش برند تجاری، فرایندهای انتخاب آن، فرایندهای مدیریت برند از موضوعات دیگری است که در بخش پایانی این مقاله می خوانید. در این شماره همچنین به ارزشهای مشتری پسند، فرایند استراتژیک توسعه برند و نیز مدل جامع استراتژیک برند اشاره شده است بی تردید برندسازی باید به عنوان یک فعالیت مستمر در همه حالات در نظر گرفته شود و برای خلق برندهای موفق باید نیازهای برند در اولویت های سازمانی قرار گیرد.

یکی از ابزارهای مهم و راهبردی برای مدیریت ، کنترل و ارزیابی هر سیستمی تهیه و تدوین شاخص های مطلوب و جامع است. از طریق این شاخص ها می توان هم راستایی و یا میزان انحراف عملکرد، اقدامات و شرایط، موقعیت ها، اهداف و استراتژی های ترسیم شده را ارزیابی و سنجش نمود. شاخص ها مفاهیم ذهنی و کیفی را به مفاهیم عینی و کمی تبدیل نموده و تصمیم گیران را یرای اتخاذ تدابیر کارآمد و اثر گذار یاری می رسانند. بدلیل اهمیت سنجش شرایط اقتصادی و لزوم اطلاع از بخش های موثر بر شرایط و رشد اقتصادی، ابزار های بسیاری برای سنجش شرایط اقتصادی تهیه و تولید شده است. در این بین شاخص رقابت پذیری دارای عمق و دامنه گسترده تری است که توسط سازمان های ملی و بین المللی با رویکردهای متفاوت تولید و ارایه می شود. از میان سازمان های فعال در بخش سنجش شرایط اقتصادی گزارش رقابت پذیری مجمع جهانی اقتصاد، که زیر نظر سازمان ملل فعالیت می کند، دارای جامعیت بیشتر بوده و اجماع بیشتری از صاحبنظران را بخود جلب نموده است. یکی از دلایل توجه به شاخص رقابت پذیری این است که در شرایط پیچیده و متغیر امروزی یکی از دغدغه های اصلی کشورها افزایش قدرت رقابت پذیری و در نتیجه آن افزایش سطح رفاه و آسایش در کشورشان است. کشورهای مختلف برای بالابردن قدرت رقابت پذیری خود باید در ابتدا عوامل موثر بر رقابت پذیری را شناسایی کرده و با تحلیل وضعیت موجود پس از شناسایی نقاط قوت و ضعف خود، نسبت به بهبود وضعیت رقابت پذیری و در نتیجه افزایش رفاه در کشورشان اقدام کنند. در این مقاله سعی شده است مفاهیم مرتبط با این شاخص و همچنین نحوی محاسبه و تولید این شاخص راهبردی طبق فرمت مجمع جهانی اقتصاد تبیین شود و در ادامه جایگاه جمهوری اسلامی ایران و ضعف ها و قوت های ایران در حوزه های مختلف موثر بر رشد و توسعه اقتصادی از ره آورد بررسی این شاخص راهبردی بیان خواهد شد.

بی شک از بزرگترین دغدغه های مسوولین و تصمیم گیرندگان کلان هر کشوری، وضعیت اقتصادی آن کشور می باشد. رشد اقتصادی هر کشوری همبستگی زیادی با ایجاد و بهبود زیرساختهای اقتصادی و فضای کسب و کار آن کشور دارد. تعیین اهداف اقتصادی مناسب و انتخاب استراتژی های هوشمندانه و تبدیل آن به برنامه های عملیاتی، بخش مهمی از فرآیند می باشد ولی عامل دیگری که اهمیت بسزایی در دستیابی به اهداف تعیین شده دارد، توسعه و تسهیل فضای کسب و کار است که ایجاد، حفظ و بهبود آن نقش اساسی در دستیابی به اهداف اقتصادی تعیین شده دارد؛ برای کنترل وضعیت فضای کسب و کار هر کشوری از جهت توسعه، حفظ و بهبود ، نیاز به ابزار کنترلی(شاخص) هست که انتخاب این شاخص و اندازه گیری دوره ای آن و بدنبال آن تعریف برنامه های بهبود و اجرای آن برنامه ها می تواند راهگشای بهبود وضعیت اقتصادی باشد. نمی توان این موضوع را انکار نمود که فضای کسب و کار ارتباط بسیار زیادی با تصویب قوانین و مقررات انجام کار در هر کسب و کار و سهولت یا دشواری این قوانین و مقررات دارد. تشخیص سهولت و دشواری این قوانین از طریق مقایسه آن با سایر کشورها و الگوبرداری از بهترینها، می تواند کمک زیادی به بهبود فضای کسب و کار کشور نماید. هر ساله بانک جهانی گزارشی در مورد فضای کسب و کار کشورها منتشر می نماید که در این گزارش 10 سرفصل مختلف فضای کسب و کار برای 183 کشور مورد بررسی قرار می گیرد. وضعیت این سرفصلها با استفاده از شاخصهایی، اندازه گیری شده و در نهایت رتبه کشورها بر اساس آن تعیین می شود .کشور ما در رتبه بندی سالیانه این بانک جای گرفته و در آخرین گزارش منتشر شده سال 2011 ، رتبه 144 را کسب نموده است که در مقایسه با سال گذشته، 4 رتبه تنزل داشته است. در این مطالعه، سرفصلهای فضای کسب و کار، شاخصهای هر سر فصل، نحوه محاسبه هر شاخص و رتبه بندی کشورها، رتبه کشورمان در هر یک از سرفصلها و شاخص ها، مورد بررسی قرار گرفته و در پایان پیشنهاداتی در زمینه امکان بومی سازی این شاخص ها ارایه شده است.

مفهوم جدیدی که در دنیای اقتصاد توجه بسیاری را به خود جلب کرده است، مفهوم صندوق ثروت ملی است. این صندو قها با اهداف گوناگون از جمله انتقال سرمایه به نسلهای بعدی و ثبات اقتصادی تشکیل می شوند و دارای فواید متعددی در تمام بخشها و سطوح کشور هستند. مزیت تجربه شده ی این صندو قها به حدی است که شاهد رشد قابل توجه تعداد صندو قهای ثروت ملی در دنیا هستیم. در ایران این مفهوم با نام صندوق توسعه ی ملی، و در راستای برنامه ی پنجم توسعه تشکیل شده است و بحثهای فراوانی پیرامون آن وجود دارد. در مقاله ی حاضر ابتدا مفاهیم مرتبط با صندو قهای ثروت ملی در سطح جهان بیان می شود، سپس به بررسی وضعیت و اهداف صندوق توسعه ی ملی در ایران پرداخته می شود.

دربخش قبل این ترجمه، مفاهیم زنجیره ارزش و یکپارچگی وعدم یکپارچگی عمودی وهمچنین انواع آنها مطرح شد وعوامل موثر بر تصمیمات یکپارچگی عمودی ذکر گردید. دراین بخش فرآیندی برای اتخاذ تصمیم یکپارچگی و یا عدم یکپارچگی عمودی تشریح و پیشنهاد شده است.

اقتصاد یکی از علوم اجتماعی است که به تحلیل تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات می پردازد. هدف این علم توضیح این مسئله است که جوامع اقتصادی چگونه کار می کنند و بنگاه های اقتصادی چگونه با یکدیگر تعامل برقرار می کنند. تحلیلهای اقتصادی به سراسر جامعه از تجارت و اقتصاد و دولت گرفته تا جرایم، تحصیلات، خانواده، سلامت، قانون، سیاست، مذهب، موسسات اجتماعی، جنگ و علم اعمال می شود. آدام اسمیت علم اقتصاد را علم تولید ثروت قلمداد می نمود در حالی که برخی دیگر آن را علم تولید و توزیع ثروت می دانستند. در تعریفهای امروزی اقتصاد را علم استفاده بهینه از منابع کمیاب می دانند. اقتصاد ایستا و پویا، اقتصاد اثباتی و دستوری و اقتصاد خرد و کلان از جمله دسته بندیهای علم اقتصاد به شمار می روند. اقتصاد اثباتی به هستها و نیستها می پردازد و اقتصاد دستوری به بایدها و نبایدها پرداخته و توام با قضاوت ارزشی می باشد. به طور مثال جمله «نرخ بیکاری x می باشد » مربوط به اقتصاد اثباتی است و جمله «نرخ تورم بایستی کاهش یابد» در حوزه اقتصاد دستوری قرار دارد. اقتصاد خرد به مطالعه رفتار اقتصادی واحدهای تصمیم گیرنده انفرادی)عرضه کننده و تقاضاکننده (می پردازد و اقتصاد کلان متغیرهای اقتصادی را در سطح کلان مورد مطالعه قرار می دهد. وجه تمایزهای گوناگونی بین ابعاد مختلف علم اقتصاد وجود دارد. در کتب اولیه وجه تمایزها بین اقتصاد خرد که به عناصر اصلی اقتصادی از قبیل بازارها و عوامل اقتصادی همچون: مصرف کنندگان و بنگاه ها، خریداران و فروشندگان می پردازد، و اقتصاد کلان که به تاثیرات کل اقتصاد از قبیل بیکاری، تورم، رشد اقتصادی، و سیاستهای مالی و پولی اشاره دارد، تقسیم می گردید. البته وجه تمایزهای دیگری از قبیل اقتصاد نظری، اقتصاد کاربردی، اقتصاد عقلایی و اقتصاد رفتاری نیز وجود دارد. دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران به عنوان یکی از قطبهای علمی پژوهشی کشور در زمینه علم اقتصاد، با توجه به رسالت دیرینه خود در راستای کاربرد خروجی مطالعات علمی و پژوهشی دانشجویان و صاحبنظران در عرصه اقتصاد اقدام به برگزاری نخستین همایش سراسری اقتصاد نمود. این همایش یک روزه که در دوم آذرماه امسال برگزار شد، از یک سو، عرصه و محملی بود به این تبادل اطلاعات علمی و بهره مندی محققان از دستاوردهای پژوهشی سایر پژوهشگران اقتصادی و از سوی دیگر فضایی بود برای طرح پرسشهای حوزه اقتصاد از جمله طرح مسایل ارزی بخش خصوصی با تصمیم سازان اقتصاد ایران. همایش سراسری اقتصاد در حالی برگزار شد که لزوم هماهنگی و همکاری میان نهادهای علمی، دانشگاهی و سیاستگذاری و بخشهای خصوصی اقتصادی کشور، بیشتر از هر زمان احساس می شود. در ادامه، فرازهایی از چند سخنرانی کلیدی مطرح در این همایش، آورده شده است.

هفتمین کنفرانس توسعه منابع انسانی با هدف اصلی نشر و گسترش دانش توسعه منابع انسانی در نیمه آبان ماه سال جاری و در مرکز همایشهای سازمان صداوسیما برگزار شد، دبیرخانه کنفرانس، اهداف اصلی این برگزاری را اینگونه بیان کرده است: • توسعه و ترویج نگرش تخصصی و علمی به توسعه منابع انسانی. • معرفی آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی توسعه منابع انسانی و کاربرد آنها در سازمانهای پیشرو و آینده نگر. • تبادل تجربه پیرامون دستاوردهای توسعه منابع انسانی در بنگاه های کسب و کار.

به منظور مطالعه اهمیت و ایجاد و گسترش مراکز ارزیابی و تحلیل در کشور و نیز بررسی جایگاه این مراکز در میان سازمانها، ارگانها و نهادهای تصمیم ساز در سطح خرد و کلان مصاحبه ای را با آقای مهندس مهدی گیلی، رییس مرکز ارزیابی و تحلیل صنعت و اقتصاد انجام داده ایم. در این مصاحبه سعی بر این بوده است تا اهداف تشکیل چنین مرکزی، میزان پتانسیل آنها در ارایه انواع خدمات، مشتریان این مراکز و درنهایت زیر ساختها و را هکارهای تولید و ارایه محصولات این مراکز به سایر نهادهای جامعه، بیان شود.

آذرماه 1390 ، شاهد راه اندازی رسمی مرکز ارزیابی و ارتقای شایستگیهای مدیران، از مراکز تخصصی سازمان مدیریت صنعتی بودیم. مرکزی که به گفته مدیرعامل این سازمان، رسالت خود را « توسعه ظرفیت کشور در حوزه مدیریت منابع انسانی و تحقق عدالت و شایسته محوری در به کارگیری و پرورش مدیران و کارکنان کلیدی سازمانها » تعریف کرده است. این مرکز به پشتوانه یک دهه فعالیت سازمان مدیریت صنعتی در راستای برگزاری کانونهای ارزیابی و توسعه برای سازمانهای پیشروی کشور، اکنون سعی دارد با همکاری موسسات معتبر داخلی و خارجی و بر پایه تحقیق و توسعه مداوم، برنامه های زیرساختی ذیل را به انجام رساند:ترویج شایسته گزینی و مدیریت مبتنی بر شایستگی، پرورش و رتبه بندی ارزیابان حرفه ای، ایجاد مخزن ملی استعدادهای مدیریتی، گردآوری ابزارهای معتبر ارزیابی، تهیه بانکی از شایستگیهای بومی، توسعه استانداردهای حرفه ارزیابی و تدارک نرم افزارها و پایگاه های اطلاعاتی یکپارچه مورد نیاز این حرفه. به همین علت، با توجه به وجود پرسشهای متعدد در خصوص دلایل روی آوردن سازمانهای ایرانی به کانونهای ارزیابی و توسعه، اعتبار این کانونها در ارزیابی افراد، میزان موفقیت این رویکرد در کشورمان، توجیه هزینه های این روش، آینده این کانو نها در ایران و جهان و...، گفتگوی تخصصی را با آقای محمدمهدی هاشمی، مجری طرح راه اندازی مرکز، پیش از افتتاحیه، معاون بازاریابی و پروژه های مرکز و مدیر پروژه کانون ارزیابی و توسعه مدیران شرکت ملی نفت ایران درحال حاضر، انجام دادیم.

رایان نامه یا همان ایمیل، یکی از ابزارهای قدرتمند و در عین حال رایگان در مباحث بازاریابی الکترونیک است که چنانچه به درستی از آن استفاده شود می تواند اثربخشی خوبی را به همراه داشته باشد. گستردگی استفاده، ظرافتهای ویژه و بسیار مهم، و جوانب گوناگون ارسال ایمیل با مقاصد تجاری، آنرا به شاخه ای قوی از بازاریابی الکترونیک تبدیل نموده است. رواج استفاده از ایمیل تا آنجایی پیش رفته است که در بسیار ی از موارد، آنرا «ایمیل مارکتینگ » می نامند. مبحثی که در ادامه می خوانید مروری گذرا است بر یکی از موارد استفاده از ایمیل که اغلب به عنوان «خبرنامه » از آن یاد می شود.

همانطور که در شماره قبل اشاره شد، آژانس اعتباری شورای پیشگامان اقتصاد به عنوان یک سازمان تحقیقاتی خدمات عمومی در سال 1969 در نیویورک تاسیس شد و در اکتبر 1997 استاندارد جهانی پاسخگویی اجتماعی(SA8000) را به عنوان اولین استاندارد انسانی - اخلاقی درجهان منتشر کرد. درواقع SA8000 به عنوان اولین استاندارد مبتنی بر اصول اخلاقی بود که در سال 1997 منتشر شده است. این استاندارد برمبنای اعلامیه جهانی حقوق بشر، پیمان نامه سازمان بین المللی کار و پیمان سازمان ملل درباره حقوق کودک تدوین شده است و صرفنظر از اندازه، موقعیت و زمینه فعالیت درمورد تمام سازمانها کاربرد دارد و از نظر کاربرد و نوع ممیزی ها دقیقا مانند استانداردهای ایزو 9000 و ایزو 14000 است. همانطور که در شماره پیشین بدان اشاره شد الزامات SA8000 عبارتند از : 1 - کار کودک؛ 2 - کار اجباری؛ 3 - بهداشت و ایمنی؛ 4 - آزادی اجتماعات و قانونی بودن مذاکرات جمعی؛ 5 - تشخیص؛ 6 - انضباط کاری؛ 7 - ساعات کار؛ 8 - پاداش. که در شماره پیشین به تفصیل در مورد تمامی این موارد بحث شد.

اگر مساله فاصله میان وضعیت موجود تا وضعیت مطلوب است و از دیدگاه مخاطبان اصلی دریافت کننده خدمات نرم افزاری یا سخت افزاری عرضه شونده توسط ما تعریف می شود، چگونه آن را حل می کنیم؟
این مقاله در پی کشف تاثیر تجربه در فرایند حل مسایل مرتبط با مدیریت است.

5s ، سیستمی فکری و عملیاتی برای پیشگیری از اتلاف منابع، بهبود یکفیت، افزایش رضایت کارکنان و ارتقای بهره وری است، که از 5 اصل و یا زیر سیستم تشیکل شده است. این سیستم، تلاشی سازمان یافته برای انجام اصلاحات تدریجی و مستمر می باشد. در واقع 5S مجموعه ای از استانداردها و فعالیتهایی است که در قالب یک نظام فرهنگی و مدیریتی جهت ایجاد محیطی سامان یافته، مرتب، پاکیزه، زیبا، دلپذیر، خلاق و حفظ آن، تاکید دارد. زیرسیستمهای مدل آراستگی محیط کار عبارتند از: ساماندهی، نظم و ترتیب، پاکیزگی، استاندارد سازی، انضباط و مشارکت. در همین راستا، موسسه مطالعات بهره وری و منابع انسانی در ادامه روند برگزاری همایشهای فصلی و گردهمایی ارزیابان و مدیران تعالی سازمانی از سال 1384 ، بیست و ششمین همایش سراسری خود را در روز پایانی آبان ماه امسال پیرامون این موضوع برگزار نمود. براساس این گزارش این همایش در دو بخش برگزار شد:بخش نخست: ارایه مبانی تیوریک 5S که با سخنرانی آقای مهندس خالقی همراه بود. در این بخش، استاد به بیان مبانی تیوریک این مفهوم پرداخته و تلاش زیادی در ایجاد تعامل با حضار و مشارکت آنان در بحث داشت. و بخش دوم: تجربه شرکت مهندسی و ساخت ژنراتور مپنا(پارس) ارایه گردید. در بخش دوم نیز، علاوه بر ارایه تجربه شرکتهای برتر در این حوزه، کارشناسان حاضر در کارگاه به ارایه نظریات خود پیرامون موضوع بحث پرداختند.

بسیاری از مدیران عامل سازمانها، در ابتدا سریعا ارزشهای سازمان و چگونگی الهام بخشیدن و انگیزش کارکنان را بیان می کنند. اما بر طبق گزارش جدید، برخلاف آنچه که اکثریت شرکتهای آمریکایی فکر می کنند واقعیت کاملا متفاوت با تصور آنان است.