فهرست مطالب

رسانه - سال بیست و دوم شماره 3 (پیاپی 85، پاییز و زمستان 1390)

فصلنامه رسانه
سال بیست و دوم شماره 3 (پیاپی 85، پاییز و زمستان 1390)

  • 176 صفحه، بهای روی جلد: 20,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1390/08/17
  • تعداد عناوین: 8
|
  • ابوذر گوهری مقدم صفحه 5
    رسانه های اجتماعی ابزارهایی مبتنی بر پیشرفت های فناوری هستند که هدف آن افزایش ارتباطات افراد و ایجاد فضایی برای ت بادل اطلاعات و داده هاست. این رسانه ها در سال های اخیر گسترش قابل ملاحظه و البته، کارکردهای مختلفی یافته اند؛ از جمله مهم ترین کارکردهای این رسانه ها که اتفاقا بر اهمیت آن ها نیز افزوده است، استفاده در تحولات اجتماعی و جنبش ها و انقلاب هایی است که در کشوره ای مختلف توسط مردم در حال انجام بوده و یا محقق شده است. رسانه های اجتماعی با قابلیت های فو قالعاده خود برخی مفاهیم رایج و غالب علوم سیاسی و رواب ط بین الملل را دچار تحول ساخته و بر آن اثرگذارده است. یکی از مصادیق بارز اثرگذاری این رسانه ها در بیداری اسلامی کشورهای منطقه خاورمیانه است. هرچند نباید تصور کرد که این انقلاب ها، تحولاتی صرفا در نتیجه رسانه های اجتماعی هستند ولی مسلما جنبه ابزاری این رسانه ها قابل تردید نیست. مقاله حاضر تلاش دارد مدلی مفهومی برای تبیین نقش رسانه های اجتماعی در بیداری اسلامی ارائه کند. بدین منظور نویسنده معتقد است چهار مولفه اصلی رسانه های اجتماعی یعنی توانایی ایجاد ارتباط، گسترش ارتباطات میان افراد، افزایش دسترسی ها و تقویت کارآمدی نتیجه استفاده از این ابزارهای جدید فناورانه است که باعث تسهیل عمل انقلابی مردم که خود نتیجه عوامل دیگر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی است، خواهد شد. رسانه های اجتماعی باعث گسترش همکاری افراد، تسهیل اشتراک گذاری داده ها، تسریع مبادلات، افزایش شفافیت عملکرد افراد، سهیم شدن آن ها در تصمیم گیری، ایجاد روحیه جمعی و شکل گیری هویت در فضایی غیر سلسله مراتبی، شده و در نهایت از طریق افزایش خلاقیت و سرعت عمل وقوع انقلاب را تسریع می کند.
    کلیدواژگان: بیداری اسلامی، رسانه اجتماعی، فضای مجازی، انقلاب، ارتباطات
  • حسن مجیدی صفحه 23
    بی شک دولت های غربی در قبال بیداری اسلامی غافلگیر شدند و یک بار دیگر کارایی دستگاه های اطلاعاتی غرب که از پی شبینی انقلاب اسلامی ناتوان مانده بودند، زیر سوال رفت. سرایت انقلاب مردم تونس به مصر برای نخستین بار دومینوی انقلاب ها را در جهان عرب به راه انداخت. سوال اصلی این مقاله این است که چارچوب های رسانه ای و نحوه بازنمایی تحولات و رویدادهای خیزش مردمی در کشورهای عربی در سال 1389 چیست؟ در این مقاله بهره گیری از نظریه چارچوب نشان داده شده است که سیاست گذاری دولت ها و چارچوب های رسانه های خبری غربی در قبال تحولات خاورمیانه همسو و هماهنگ پیش رفتند و رسانه های غربی نیز کوشیدند همسو با دولت های خود در بازنمایی تحولات بیداری اسلامی به برساختن واقعیت در ذهن و نگاه مخاطبان خود بپردازند. البته شاید بتوان گفت شدت غافلگیری در تحولات مربوط به مصر و لیبی کمتر از تونس بوده و این فرصت را به دولتمردان و رسانه های غربی داده است تا به زعم خود به مدیریت تحولات بپردازند و برای کاستن از آثار زیانبار انقلاب های مردم کشورهای عرب بر منافع غرب و به ویژه امنیت رژیم صهیونیستی و تامین مطمئن انرژی، سیاست های خود را به پیش برند. در این مقاله ضمن تشریح نقش رسانه ها در جنبش های اخیر، به بازتاب چارچوب گذاری دولت های غربی در بازنمایی رسانه های غرب با تاکید بر تحولات بحرین و مصر در زمستان 1389، یعنی اوج این تحولات بعد از انقلاب تونس پرداخته شده است. مه مترین سیاست ها و چارچوب های رسانه ای غرب در قبال بحرین در درجه اول بایکوت خبری و در درجه بعد حمایت از دولت بحرین و کوچک نمایی اعتراضات مردمی و ارائه تصویری از خود که نسبت به روند اصلاحات حساسیت دارد، است. درباره مصرمی توان گفت حمایت از مبارک در نقطه آغاز، به حداقل رساندن آثار جابه جایی مبارک با تقلیل دادن مطالبات مردم مصر، القای ماهیت صرف مردم سالار، خیزش مردم و کوچک نمایی هویت اسلامی قیام مردم مصر از جمله سرفصل های بازنمایی تحولات منطقه به ویژه در بحرین و مصر در جریان بیداری اسلامی در رسان ه های خبری غرب بوده است.
    کلیدواژگان: بیداری اسلامی، سیاست خارجی، غرب، رسانه های خبری، بحرین، مصر
  • مهدی جاودانی مقدم صفحه 45
    انقلاب های مردمی در خاورمیانه و شمال آفریقا، انقلاب هایی فراگیر و مسالمت آمیز و نتیجه سرکوب طولانی مدت مردم کشورهای این منطقه و جریانات سیاسی و به ویژه جنبش ها و نهضت های اسلامی هستند. در این انقلاب ها، حضور گسترده مردم و جوانان به عنوان پیشگامان انقلاب و تاکید آنان بر هویت اصیل اسلامی انقلاب هایشان، نشان می دهد که این انقلاب ها برای برقراری دولت هایی مردمی و آزاد از ایدئولوژی ها یا مرام های ناسیونالیستی عربی، روشنفکری غربی و یا افراط گرایی سلفی شکل گرفته اند و در عمیق ترین لایه های خواست مردمی، نوعی بیداری اسلامی وجود دارد. با این وجود، عملکرد رسانه های غربی و عربی در انعکاس بیداری اسلامی در منطقه نشان می دهد که پوشش خبری آنان از واقعیات منطقه با آنچه در صحنه عمل به وقوع پیوسته متفاوت بوده و این رسانه ها با نگاهی متفاوت از واقعیات موجود و با استفاده از فنون و راهکنش های رسانه ای، به بازنمایی واقعیت، تحریف ماهیت آن و خلق واقعیت مجازی و فضای تصویر مانندی از تحولات منطقه در چارچوب گفتمان غربی پرداخته و تلاش کرده اند تا ابرواقعیتی بسیار واقعی تر از واقعیت موجود را شکل دهند. براین اساس، در مقاله حاضر، نگارنده با بررسی ماهیت و ریشه های انقلاب های مردمی در منطقه، چگونگی بازنمایی این انقلاب ها توسط رسانه های غربی و راهکنش ها و فنون آنان در این زمینه را مورد بررسی قرار داده است.
    کلیدواژگان: رسانه، انقلاب، خاورمیانه و شمال آفریقا، بیداری اسلامی، بهار عربی، بازنمایی
  • علیرضا کوهکن صفحه 67
    انقلاب مردم لیبی در چارچوب کلی بیداری اسلامی در منطقه قابل توضیح است اما با آن تفاوت هایی نیز دارد. نقش رسانه در این جنبش از این تفاوت هاست. نوشتار حاضر سعی دارد تا چگونگی مدیریت رسانه بر انقلاب لیبی را توضیح دهد. فرضیه اصلی این نوشتار نقش رسانه را در انقلاب لیبی بر اساس نظریه تاثیر سی ان ان توضیح می دهد و در مقابل، فرضیه رقیبی وجود دارد که این نقش را در مدیریت جنبش های شبکه ای نوین براساس رسانه می داند. این مقاله با بررسی نقاط عطف عملکرد رسانه ها در انقلاب لیبی، نشان می دهد که فرضیه اصلی برای توضیح نقش رسانه ها در انقلاب لیبی مناسب تر است. همچنین در خلال این نوشته ها، مهم ترین اقدامات رسانه ها در انقلاب لیبی بررسی و علل آن تحلیل شده است. براساس این بررسی ها، رسانه ها بعد از به پایان رسیدن جنگ داخلی در لیبی وارد کارزار جدی شدند و سعی دارند تا نقش خود را در حکومتی که در آینده لیبی را مدیریت خواهد کرد، بر جای بگذارند.
    کلیدواژگان: لیبی، بیداری اسلامی، تاثیر سی ان ان، رسانه
  • محمدحسن خانی صفحه 83
    تحولات سال 2011 م. در جهان عرب که با شورش و انقلاب مردم تونس آغاز و با سرنگونی چهار دیکتاتور(زین العابدین بن علی، حسنی مبارک، معمر قذافی و علی عبدالله صالح) استمرار یافت، کماکان در سال 2012 ادامه دارد. محققین و نویسندگان از زوایای مختلفی به تجزیه و تحلیل این وقایع پرداخته اند. در حالی که بخش عمده ای از تحلیل ها ناظر بر فهم چرایی وعلل و عوامل بروز این تحولات است، گروه دیگری از پژوهشگران هم و غم خود را صرف تبیین نقش رسانه های بین المللی و به ویژه رسانه های انگلیسی و عرب زبان در این تحولات کرده اند. مقاله حاضر در یک مطالعه موردی و مقایسه ای به بررسی نحوه انعکاس این تحولات در رسانه های غربی و عربی می پردازد و هدف آن تحلیل، نقد و بررسی دو گانگی حاکم بر نحوه پوشش خبری و نوع تحلیل های این رسانه ها در انعکاس و تحلیل تحولات در کشورهای دستخوش تحولات است.
    کلیدواژگان: بیداری اسلامی، بهار عربی، رسانه، سیاست رسانه ای دوگانه، بحرین، مصر، سوریه
  • مرتضی نورمحمدی صفحه 93
    یکی از پدیده های نوظهور در فضای مجازی، که امکان تشکیل اجتماع های مجازی را فراهم می کند، شبکه های اجتماعی مجازی است که به عنوان نیروی پیش رونده در تغییرات اجتماعی و سیاسی جوامع محسوب می شوند. در همین چارچوب، تغییرات سیاسی و اجتماعی که در دسامبر 2010 از تونس آغاز و سپس بخش اعظمی از خاورمیانه عربی را درنوردید، پرسش های مهمی را درباره نقش فناوری ها و ساختارهای نوین رسانه ای در جنبش های سیاسی معاصر بر انگیخته است. بر این اساس، یکی از موضوعات مهم در ارتباط با تغییرات سیاسی و اجتماعی، نقش رسانه های نوظهور است. با توجه به اهمیت فزاینده شبکه های اجتماعی مجازی در تحولات سیاسی و اجتماعی جوامع، سوال پژوهش حاضر این است که شبکه های اجتماعی مجازی چه نقشی را در انقلاب تونس ایفا کردند؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که شبکه های اجتماعی از طریق تسهیل و تسریع ارتباطات میان معترضان و هماهنگی میان آن ها، تدوین برنامه ها، شکل دهی و جهت دهی به تجمعات معترضان نقش مهمی را در انقلاب تونس ایفا کردند.
    کلیدواژگان: شبکه های اجتماعی، انقلاب تونس، اجتماع های مجازی، اطلاع رسانی
  • کریم جعفری صفحه 107
    تحولات جهان عرب در طول سال 2011م، بستری متفاوت از چالش ها و تغییرات در رفتاری سیاسی و اجتماعی منطقه را به همراه داشت. این انقلاب ها که از تونس شروع شد و در برخی مناطق مانند بحرین همچنان ادامه دارد، ساختارهای منطقه ای در حوزه های مختلف را دچار تغییر کرد. نقش رسانه در این تحولات چشمگیر بوده تا جایی که تغییرات صورت گرفته در این کشورها به ویژه تونس و مصر مدیون عملکرد رسانه هاست. در این میان، شبکه خبری عرب زبان العالم اقدام به نقش آفرینی در این تحولات کرد. این پژوهش بر آن است تا به عملکرد این شبکه خبری در بستر این تحولات بپردازد. العالم به عنوان رسانه دولتی متعلق به جمهوری اسلامی ایران، با استفاده از ظرفیت های خود در این عرصه وارد شد و دیدگاه و نگرش متفاوت مبتنی بر حضور روح اسلام و اسلام گرایی، استبدادستیزی، مخالفت با رژیم صهیونیستی را با مخاطبان در سراسر جهان در میان گذاشت. در این پژوهش این سوال مطرح شده است: آیا العالم به صورت هدفمند و آگاهانه اقدام به پوشش خبری تحولات انقلاب های عربی کرده است؟ فرضیه این پژوهش نیز بر این اساس قرار گرفته که با توجه به موقعیت و جایگاه شبکه خبری العالم، این شبکه با نگاه ویژه و اسلامی تحولات اخیر را پوشش داده و به صورت هدفمند رفتار کرده است.
    کلیدواژگان: ایران، العالم، بیداری اسلامی، تونس، مصر، بحرین، سوریه
|
  • Abuzar Gohari Moqaddam Page 5
    Social media are tools based on Technological advances with the purpose of increasing the level of communication among individuals and also creating a space for information and data. They have made a great considerable progress and found a variety of functioning. One of the most important of their uses is using them in Social developments and movements and the revolutions which are taking place. Social media with their incredible capability have transformed some regular concepts in political science and international relations. One of the good examples of social media impact can be seen in the Islamic awakening movements in the Middle East. Although these movements are not merely a result of the social media, however the instrumental effect of them is undeniable. This paper is an attempt to come up with a conceptual model by which we can explain the role of social media in Islamic Awakening movement. Author argues that four main functions of social media namely the ability to connect, developing the communication among individuals, increasing access, and enhancing the efficiency y are all the result of these new technological means have facilitated the revolutionary action of the people in these societies. Social media led to the improving of cooperation between individuals, facilitated the sharing of information, speeded up the exchanges, increased the transparency, involved them in decision-making process, contributed to creating a collective spirit and shaping the identity in a unhiracy environment, and finally through increasing creativity and fast action accelerated the process of revolutions.
    Keywords: Islamic A wakening_Social Media_Virtual space_Revolution_Communication
  • Hassan Majidi Page 23
    Undoubtedly the western governments got surprised by the Islamic awakening and again the effectiveness of their intelligence agencies came under question, something that happened once when they ailed to predict the Islamic revolution of Iran. With the spillover of the Tunisian revolution to Egypt the domino of revolutions began in the Arab World. The main question of this paper is about the frameworks of the Western News Media and the way they chose to represent the popular movements in Arab World in 2011. Using the Framing Theory this article shows that there is a meaningful coordination between the official policies of the western government and the media performances in these countries. The article argues that the degree of surprise in Egyptian and Libyan case was rather low comparing to that of Tunisia and that gave the western media and governments an opportunity to draw a strategy on how to deal with them posing the minimum threats towards their interests and that of Israeli regime. It will be shown in the article that in the Bahraini case the western media adopted a policy of boycotting the events 9in the f9rst place and then supporting the Bahraini government and minimizing and understating the significance of the Bahraini revolution. However in Egyptian case first they adopted a policy of supporting Mubarak and then the minimizing the demands of the Egyptian people, reducing the Islamic nature of the movement and pretending that it is purely a political and ant -dictatorship movement.
    Keywords: Islamic Awakening, West, Foreign Policy, Bahrain, Egypt, News Media
  • Mehdi Javdani Moqadam Page 45
    The popular revolutions in the Middle East and North Africa are in fact peaceful and comprehensive revolutions and a result of long repression of the people and Islamic movements by the oppressive regimes. The vast presence of people and youth as the frontrunners of these revolutions, and their emphasis in the Islamic identity of the revolutions shows that these revolutions happened in order to establish popular governments free from Arab Nationalism and pan Arabism, also far from western secularism or Salafid radicalism. In the deepest layers of the people's demands there exists an Islamic awakening. However the way that the media reflected and covered these events was very much different from the reality on the ground. Using different techniques and tactics the western media tried to distort the reality and draw a surreal image different from the reality itself. This article is an attempt to investigate the true nature and roots of these popular revolutions and then to analyze the tactics and techniques by which western media tried to represent and reflect it.
    Keywords: Media, Revolution, Middle East, North Africa, Islamic Awakening, Arab Spring
  • Alireza Koohkan Page 67
    Libyan revolution can be explained and understood in the general framework of the Islamic Awakening movement in the region although there are number differences there. The role of media there is one of those differences. This article tried to explain the performance of media in Libyan revolution. The main hypothesis of the article is based on the “CNN Effect” theory by which the role of media in Libyan revolution can be explained. On the other hand there is a rival hypothesis which explains this role using the management of the movement new networks. Evaluating the turning points of the role of media in Libyan case this article shows that the first hypothesis is more relevant. Furthermore the role and actions of media have been analyzed in this article according to which we can conclude that the role of media has entered a crucial new phase after the ending of civil war and will have significant role in the future of Libya.
    Keywords: Libya, Islamic Awakening, CNN Effect, Media
  • Mohamamd Hassan Khani Page 83
    The uprising movements in the Arab world which began with Tunisian revolution in 2011 and continued with the overthrow of four dicactors namely Zeinolaabedin ben Ali, Husni Mubarak, Moamar Qadafi and Ali Abdullah Saleh is still going on in 2012. Analysts and scholars have so far looked at these events from different perspectives. While a majority of analyses have been concentrated on the roots and causes of these events, others have paid attention to the role of Media specially the coverage of Arab and English media in these developments. This paper is an attempt to evaluate the coverage of these events (mainly in Bahrain, Syria and Egypt) by the western and Arab media in a comparative case-study I order to show the duality and double-standard approach used by these media.
    Keywords: Islamic Awakening, Media, Arab Spring, Double, Standard Policy, Bahrain, Egypt, Syria
  • Morteza Noormohaammdi Page 93
    One of the newly emerging phenomenon in the virtual space which provided the possibility of virtual communities are the social virtual networks which are considered as a driving force in social and political changes in societies. In this context the social and political changes which began in 2010 in Tunisia and then affected the a big part of the Arab Middle East raised many important questions about the role of these new technologies and new media structures in contemporary political movements. Therefore one of the important subjects in relation with social and political changes is the role of new generations of media. This paper is an attempt to explore the role that social virtual media played in Tunisian Revolution. The hypothesis of the paper is that the social networks played a very important role in Tunisian revolution through facilitating and speeding up the communication between protestor and helping them to coordinate and manage their plans.
    Keywords: Social Networks, Tunisian Revolution, Virtual Communities
  • Karim Jafari Page 107
    The events in the Arab world throughout 2001 brought different types of challenges and changes in the political and social features of the region. These revolutions which began from Tunisia and still is going on in other countries such as Bahrain changed the regional structures in different spheres. The role of media was very important in this regard to the extend to which some analysts believe that all these changes in these countries specially in Egypt and Tunisia happened because of media. Al-alam News TV channel played a very significant role in this regard. This research is an attempt to analyze the role of Al-alam in this area. Al-alam as an official Iranian media entered this arena with full capacity and offered a totally different perspective based on Islam, tendency towards Islam, fighting tyrannies, and opposing the Zionist regime. The main question in this project is whether Al-alam embarked on this kind of news coverage attentively? The hypothesis of this research is that due to the role and position of Al-alam, this news network had a clear agenda and did his job attentively and purposefully.
    Keywords: Iran, Al, alam, Islamic Awakening, Tunisia, Egypt, Bahrain, Syria