نشریه شریف
پیاپی 34 (تابستان 1385)

نظام ترجمان کیفیت فرایندی نظام یافته است که با اعتقاد کامل به ارضای نیازها و خواسته های مشتری شروع می شود و پس از جمع آوری این خواسته ها که اصطلاحا «ندای مشتری» نامیده می شود آن ها را به مشخصه های کیفی تبدیل و ترجمه می کند و ضمن یک سلسله عملیات محاسباتی ماتریسی، پارامترهایی را که دست یابی به آن خواسته ها مهم اند برجسته کرده و با استفاده از این پارامترها، فرایند دست یابی دقیق به آن خواسته ها را طراحی می کند.
در این تحقیق، خانه کیفیت را به صورت یک مساله تصمیم گیری چند معیاره با هدف اولویت بندی مشخصه های فنی (گزینه ها)، چنان در نظر می گیرند که بتواند در مجموع بیشترین اثر و بهبود را در ارتقای سطح رضایت مشتری از خواسته ها و نیازمندی های او (معیارها) داشته باشد. سپس آن را به صورت فازی مدل سازی کرده و روش TOPSIS را برای اولویت بندی مشخصه های فنی در محیط فازی ارایه می دهد.

بهینه سازی تخصیص سرمایه تحت توزیع نامتقارن و وابسته به نرخ بازده سهام، از مسایل کاربرد دنیای واقعی است. تاکنون روش های بهینه سازی مبتنی بر مونت کارلو یا سناریو، موفق ترین روش ها برای حل چنین مسایلی بوده اند، اگر چه از لحاظ محاسباتی هزینه برند. استفاده از روش های دیگری که از داده های شبیه سازی استفاده نمی کنند مشروط به نرمال بودن توزیع نرخ بازده می باشند. در این نوشتار یک روش جدید محاسباتی به نام «فضای احتمالی تفکیک شده» پیشنهاد شده است که مبتنی بر سناریو نیست و مستقیما از بیشینه کردن نرخ بازده کل سرمایه گذاری بر اساس احتمال وقوع شکست (ریسک) که اصطلاحا «سرمایه در معرض خطر» (VaR) نام دارد، استفاده می کند. نتیجه فرعی این روش «سرمایه در معرض خطر شرطی» (CVaR) است.
همچنین روشی برای تخصیص سرمایه با استفاده از شبیه سازی مونت کارلو پیشنهاد شده است. مزیت روش پیشنهادی این است که ابعاد مساله اصلی را بر خلاف روش های مبتنی بر سناریو، بزرگ نمی کند. کاپولا برای مدل سازی توزیع توامان نرخ های بازده وابسته و نامتقارن به کار رفته است.
دو روش جدید پیشنهادی با قیمت های واقعی در بازار سهام بین المللی مورد آزمایش قرار گرفته و با بهترین جواب موجود (شیوه های رقیب) از طریق معیار سرمایه در معرض خطر (VaR)، مورد مقایسه قرار گرفته اند.

گسترش شبکه اینترنت دستیابی به اطلاعات در زمینه های مختلف را تسهیل کرده و مسلما فواید زیادی به دنبال داشته است، ولی در عمل به عنوان وسیله ای برای نقض حریم شخصی نیز به کار رفته است. لذا کشورهای مختلف تدابیر گوناگونی برای حفظ حریم شخصی در فضای مجازی تدارک دیده اند. بررسی بسترهای مختلف برای صیانت از حریم شخصی در محیط مجازی – به ویژه از لحاظ حقوقی و قانونی – و نیز دامنه آن در تقابل با حق جامعه برای دانستن، از مسایل مهمی است که در این نوشتار مورد بحث قرار گرفته و با عنایت به قانون تجارت الکترونیکی ایران جوانب آن بررسی شده است.

نتایج شگفت انگیز اجرای مهندسی مجدد در سازمان تنها در مواردی تحقق یافته که مدیریت راهبردی مناسبی در مهندسی مجدد انتخاب شده، و استراتژی، فناوری، نیروی انسانی، ساختار و فرایندها در آن همخوانی داشته اند. در این نوشتار سعی شده تا پس از مرور اجمالی ادبیات موجود و در حال شکل گیری، مروری نقادانه بر نظریه های موجود مهندسی مجدد فرایندها انجام شود و از دیدگاه راهبردی چارچوبی تکمیلی همراه با چند فرضیه پیشنهادی، به منظور درک نظریه و تبیین بهتر مهندسی مجدد در عمل ارایه شود.

در این نوشتار چند روش جدید بر مبنای رویکرد شبکه های عصبی خود سازنده برای حل مسایل بهینه سازی ارایه می شود. این روش ها به ویژه برای دو مساله مهم در برنامه ریزی توزیع – مساله فروشنده دوره گرد (TSP) و مساله مسیریابی (VRP) – توسعه یافته اند. عملکرد روش های ارایه شده با به کارگیری مسایل استاندارد موجود در ادبیات مورد ارزیابی قرار گرفته اند. نتایج این آزمایشات نشان می دهد که روش های ارایه شده از نظر سرعت و کیفیت نسبت به روش های مشابه کارایی مناسب تری دارند.

در مرحله طراحی وضعیت مطلوب مهندسی مجدد، محدوده سازمان و جریان کسب و کار باز طراحی می شود که اساسا متفاوت از وضع موجود خواهد بود. بازآفرینی وضعیت مطلوب از دشوارترین و مبهم ترین مراحل مهندسی مجدد است و در ادبیات و صنعت راهکارهای متداول آن مبهم و تقریبی است. در این نوشتار استفاده از روش بهینه کاوی برای باز طراحی وضعیت مطلوب مهندسی مجدد به عنوان یک راهکار پیشنهاد می شود. با الهام از روش های برتر صنایع مشابه و حتی غیر مشابه فرایندهای مطلوب کسب و کار طراحی می شود.

در این نوشتار ابتدا پیرامون مفهوم ریسک، انواع ریسک های بانکی و به ویژه مهم ترین آن ها مطالبی بیان می شود. سپس پیرامون ریسک های عملیاتی و روش های اندازه گیری آن در موسسات مالی بحث هایی ارایه خواهیم داد. در ادامه پس از تشریح سه روش اصلی اندازه گیری ریسک عملیاتی – یعنی روش شاخص پایه، روش استاندارد و روش های اندازه گیری پیشرفته – طبق دستورالعمل های کمیته بال روش های شاخص پایه و روش استاندارد مورد مطالعه تطبیقی قرار گرفته است. بخش بعد به عملیاتی کردن روش های شاخص پایه و استاندارد در بانک صنعت و معدن اختصاص دارد. خروجی اصلی این تحقیق، میزان سرمایه لازم برای مقابله با انواع ریسک های عملیاتی در بانک صنعت و معدن، طبق دو روش شاخص پایه و استاندارد است که در ادامه تحقیق، ذکر شده است.

توجه به بهبود کیفیت محصولات فعلی و جدید برای رفع نیاز مشتری همراه با صرفه جویی در هزینه و زمان، لزوم بهره گیری از روش هایی مانند «طراحی آزمایش ها» را آشکار می سازد. طراحی آزمایش ها، به همراه ابزارهای آن نظیر متدولوژی سطح پاسخ، سعی می کنند تا دست یابی به اهداف بهبود را با صرفه جویی در زمان و هزینه همراه کنند. در این تحقیق، این روش برای شناسایی متغیرهای موثر بر بازده تنفسی موتور و بهبود مقدار میانگین موزون بازده تنفسی به کار گرفته شده است.

شبیه سازی به دلیل داشتن رابطه ای نزدیک با سیستم های واقعی، و در نظرگیری بسیاری از روابط پیچیده در آنها به منزله ابزاری قوی برای تحلیل سیستم ها است. در این نوشتار سیستم حمل و نقل جاده ای یکی ازاستان های کشور شبیه سازی شده تا از طریق مدل به دست آمده و اجرای آزمایش توسط آن بتوان به بهترین زیرمجموعه از پروژه های نامزد اجرا در شبکه جاده ای این استان دسترسی پیدا کرد. بدین منظور ابتدا فهرستی از پروژه های نامزد اجرا تهیه، و آنگاه آمار و اطلاعات ورودی مدل شبیه سازی فراهم و تحلیل شد. آنگاه شبکه جاده یی با استفاده از زبان شبیه سازی GPSS/H مدل سازی شد. در مرحله بعد، اعتبار مدل مورد ارزیابی قرار گرفت و با اجرای آزمایشی آن تعداد مجدد سازی های مستقل تعیین شد. در انتها با انتخاب طرح مناسب آزمایش، و به دنبال آن انجام آزمایش بهترین زیرمجموعه از پروژه های نامزد به دست آمد، طوری که بالاترین رفاه را برای کاربران این شبکه فراهم آورد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که چنانچه آمار و اطلاعات مناسب برای سیستم های حمل و نقل مشابه در دست باشد، می توان برای برنامه ریزی های کوتاه مدت و میان مدت از شبیه سازی به نحو مطلوب بهره گرفت.

مدیریت درآمد عبارت است از فرایند پذیرش یا رد سفارش که با به کارگیری تکنیک های مختلف قیمت گذاری و فروش ظرفیت، به کسب درآمد بیشتر می پردازد. اگر چه این فرایند در صنایع خدماتی پیشرفت چشم گیری داشته، زمینه های کاربرد آن در دیگر سیستم ها مانند سیستم تولید / مونتاژ سفارشی و سیستم تولید انبارشی نیز مورد توجه قرار گرفته است. تاکنون تکنیک های مدیریت درآمد با موفقیت در صنایع خدماتی – نظیر خطوط هوایی، راه آهن، دریایی و هتل داری – به کار رفته است ولی در این نوشتار کاربرد مدیریت درآمد به صنایع تولیدی تعمیم داده شده و از آن در فروش یک محصول با دو سطح قیمتی متفاوت استفاده شده است. موضوع قابل توجه در این تحقیق بررسی هم زمان قیمت و ظرفیت است. در واقع مدل سازی مساله تخصیص ظرفیت به دو سطح قیمتی (فروش نقدی – پیش فروش) و قیمت گذاری هر دو سطح در یک شرکت تولیدی خاص مورد بحث در این نوشتار است که با رویکرد مدیریت درآمد به آن پرداخته ایم. پس از مدل سازی، با استفاده از شبیه سازی چند سناریوی محتمل در اجرا مورد بررسی قرار گرفته و نتایج تصمیم گیری مشخص شده است.

سال هاست که یافتن رابطه مثبت معنی دار بین به کارگیری تکنولوژی اطلاعات و عملکرد سازمان ها به عنوان یک مساله مهم تحقیقاتی در بین محققین تکنولوژی اطلاعات مطرح شده است. ولی تحقیقات وسیعی که تاکنون انجام شده کاملا موید این رابطه مثبت معنی دار نبوده اند، یعنی در بعضی از مطالعات رابطه مورد نظر مشاهده شده، ولی در برخی دیگر نه. این واقعیت در ادبیات موضوع به نام «پارادوکس بهره وری» شناخته می شود. تحقیقات نشان می دهند که عوامل مکمل، نظیر زیرساخت های سازمانی، در حل این مساله موثرند. در این نوشتار تاثیر تعدیل کننده زیر ساخت های سازمانی بر رابطه بین «کاربرد تکنولوژی اطلاعات» و «ارتقا عملکرد» در دویست شرکت قطعه ساز صنعت خودرو کشورمان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان می دهد که تفویض اختیارات، تمرکز زدایی، آموزش، کار گروهی، مدیریت فرایند، تغییر در تعاملات با تامین کنندگان و راهبری نقش تعدیل کننده در رابطه بین به کارگیری تکنولوژی اطلاعات و عملکرد شرکت ها دارند. این تحقیق نشان می دهد که زیر ساخت های سازمانی، شرط لازم و کافی برای به فعلیت درآمدن توان بالقوه تکنولوژی اطلاعات در سازمان ها هستند.

در مجتمع های پتروشیمی، انتقال سیال ها یا گازهای مورد نیاز فرایند تولید بین واحدهای مختلف مجتمع با توجه به گوناگونی مواد که در گروه های مواد خام اولیه، مواد در مرحله نیم ساخت یا پایان ساخت و نیز مواد کمکی – در حالت گازی یا مایع – دسته بندی می شوند، اهمیت ویژه ای دارد.
این پژوهش طراحی سیستم بهینه لوله گذاری بین واحدهای مختلف یک مجتمع پتروشیمی در حال احداث را بر اساس نیازهای عملیاتی تولید در برمی گیرد. بر این اساس، ابتدا مدل ریاضی لوله گذاری بهینه طراحی شده سپس برای حل مدل، سه روش بهینه ساده، مکاشفه یی و فرا مکاشفه یی (ژنتیک) با یکدیگر مقایسه می شوند.

هنگامی که رابطه بین متغیرهای یک فرآیند مشخص نباشد و آزمایشگر علاقه مند به یافتن تنظیمات بهینه متغیرهای ورودی فرایندی باشد، می توان از متدولوژی سطح پاسخ برای بهینه سازی پارامترهای فرایند استفاده کرد. گاهی برای فرایند بیش از یک متغیر پاسخ وجود دارد که لازم است تمامی این متغیرها به صورت همزمان بهینه شوند. اما باید توجه داشت که آزمایشگر فقط از طریق استانداردهای تولید و اهداف بر نیازمندی های تولید (تولید کننده) آگاهی دارد و از نیازهای مصرف کننده (مشتری) بی اطلاع است. اگر او خواستار یافتن تنظیمات بهینه فرایند، بدون توجه به نیازهای مشتری باشد، چه بسا پس از تولید، موجبات رضایت مندی مشتری را در کنار رضایت مندی تولید کننده در بر نداشته باشد. از این رو نیازهای مشتری نیز می تواند به عنوان پاسخ دیگری در مسایل سطوح پاسخ چندگانه مطرح باشد. از سوی دیگر صنایع با تکنولوژی بالا با پیچیدگی های زیاد، باید همواره ویژگی های کیفیت چندگانه را بهبود بخشیده و مشتری نیز باید آنها را مورد ارزیابی قرار دهد.
در این نوشتار، ایده مدل سازی سطوح چند پاسخی برای بهینه سازی پویا را با در نظر گرفتن پاسخ های مشتری بررسی می کنیم. در حقیقت این مطالعه، برای فرموله کردن پاسخ های چندگانه وابسته به هم و صدای مشتری (VOC)، از طریق یافتن نقاط بهینه به وسیله یک روش بهینه سازی ریاضی رویکرد جدیدی ارایه می کند. روش پیشنهادی طی یک مثال موردی از ادبیات موضوع توضیح داده شده است.